آیا تبادل زندانیان مرحله اول است؟

علیرغم همه سنگ اندازی های مخالفان وتلاش مذبوحانه برخی برای جلوگیری از اجرای توافق آزاد سازی بخشی از اموال ایران وهمچنین مبادله زندانیان، اما امروز سخنگوی وزارت امور خارجه ایران رسما اعلام کرد که پولهای بلوکه شده ایران آزاد شده و مبادله زندانیان امروز انجام می شود.

با اینکه سیاستمدارها اعلام می کنند که توافق در همین حد محدود می باشد اما بسیاری از کارشناسان این گفته سیاستمداران را قبول ندارند و باور دارند تفاهمات پشت پرده ایران و ایالات متحده آمریکا بسیار وسیع تر است و این تازه اول کار می باشد.

البته بعید هم به نظر می آید مذاکراتی که ظاهرا حدود سه سال به طول انجامیده فقط روی آزاد سازی بخشی از دارایی های ایران و تبادل چند زندانی متمرکز بوده باشد.

مخصوصا که همزمان با شروع این بخش از توافق سلطان عمان طرح میانجیگرایانه خود میان ایران و ایالات متحده آمریکا را مطرح کرد که تقریبا مشابه همان پیش بینی هایی بود که سه چهار ماه پیش بنده در مقاله ای در اسپوتنیک مطرح کردم.

بسیاری از دوستان در همان زمان ماجرا را به سخره گرفتند وحتی ناباورانه تلقی کردند اما به یکباره دیدیم که امروزه به مرحله اول همان پیش بینی ها رسیده ایم.

حتی زمانی که بحث مصالحه ایران و عربستان سعودی را در اسپوتنیک نوشتم باز هم بسیاری باور نداشتند که ممکن است چنین اتفاقی رخ دهد ولی دیدیم که مصالحه انجام شد و امروزه طرفین به سرعت به سمت ارتقای روابط می روند.

واقعیت امر این است که در علم سیاست چیزی به عنوان غیر ممکن وجود ندارد و هر چیزی ممکن است و تحلیلگران حرفه ای معمولا بر اساس داده هایی که می توانند از جاهای مختلف به دست آورند تحلیل می نویسند نه بر اساس علایق شخصی خود.

باید تکرار کنم شرایط جهان قبل از شروع عملیات ویژه روسیه در اوکراین با بعد از آن بسیار فرق کرده، مخصوصا برای ایالات متحده آمریکا و متحدین غربی اش.

گو اینکه آمریکایی ها و برخی متحدین شان مخصوصا انگلیسی ها یک خصومت شتری با ملت ایران دارند که موجب ایجاد رابطه ای خصمانه فیما بین طرفین شده ولی عموما منافع ایالات متحده امروزه ایجاب می کند تا سطح تنش ها با ایران را کاهش دهد.

طی سال گذشته علیرغم اینکه آمریکایی ها تحریم های کذایی خود بر علیه ایران را وضع کرده بودند اما چون شرایط بازارهای انرژی جهانی بسیار متلاطم بود مجبور بودند چشمشان را روی فروش نفت وگاز ایران ببندند و طبق آماری که اخیرا سازمان های نظارت بر تولید نفت منتشر کرده اند ایران جایگاه سوم اوپک در تولید نفت را از آن خود کرده.

همچنین باید به این نکته توجه داشت، اشتباه استراتژیک تیم ترامپ در خروج آمریکا از توافق هسته ای موجب آن شد که ایران بهانه ای داشته باشد قدرت چانه زنی خود در زمینه برنامه هسته ای را تقویت کند.

طبق توافق هسته ای بنا بر این بود که فاصله ایران از لحظه تصمیم گیری برای تولید تسلیحات هسته ای تا تولید اولین بمب هسته ای چیزی بیش از یکسال باشد.

به استناد گفته های خود آمریکایی ها امروزه ایرانی ها بین 72 ساعت تا حد اکثر دوازده روز از زمان تصمیم گیری برای تولید سلاح هسته ای تا تولید آن فاصله دارند و همچنین ایران اورانیوم کافی برای تولید 25 بمب اتمی را در اختیار دارد.

به استناد گفته های آقای کمال خرازی رئیس شورای راهبردی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و همچنین آقای بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی هسته ای ایران، "این کشور فناوری لازم برای تولید تسلیحات هسته ای را در اختیار دارد اما خودش نمی خواهد تسلیحات هسته ای تولید کند".

شرایط داخلی آقای بایدن هم که کاملا برای همه واضح است، نا محبوب ترین رئیس جمهوری تاریخ آمریکا در حال حاضر بر سر قدرت است و شرایط داخلی آمریکا باز هم از این بدتر است چون شخصی که بتواند جایگزین بایدن برای رهبری آمریکا شود فعلا وجود ندارد و آمریکا امروزه با نبود سیاست مداری کاریزماتیک ومقتدر که بتواند رهبری این کشور را به عهده بگیرد مواجه می باشد.

البته این مشکل را امروزه در میان اکثر کشورهای غربی متحد آمریکا نیز مشاهده می کنیم.

از سوی دیگر مشاهده می کنیم اکثر کشورهایی که تا چند صباح پیش مجبور بودند ذیل چتر ایالات متحده و یا متحدین ایالات متحده به سر ببرند یکی یکی دارند از زیر این چتر خارج می شوند و به سمت استقلال رای می روند، از کشورهای عرب حوزه خلیج فارس که تولید کننده نفت وگاز هستند بگیرید تا کشورهای آفریقایی که منابع اصلی اورانیوم مورد نیاز کشورهای اروپایی می باشند تا...

کشورهای جهان هم که امروزه دیگر پایبند تحریم های آمریکا بر علیه ایران نیستند و آنقدر آمریکایی ها از تروریسم اقتصادی و سلاح تحریم خود بر علیه دیگر کشورها استفاده کرده اند که جمع کشورهای تحریم شده جهان امروزه به بیش از کشورهای تحریم نشده هستند وعملا خواسته یا ناخواسته آمریکایی ها شرایطی ایجاد کرده اند که بخش اعظم کشورهای جهان بروند به سمت اتحاد با یکدیگر.

با توجه به این شرایط وهزار و یک دلیل دیگر به نظر نمی رسد ادامه روند تحریم های آمریکا بر علیه ایران به نفع ایالات متحده و متحدین اش باشد.

حد اقل فعلا.

ایران هم عملا چه آمریکا بخواهد چه نخواهد در حال خروج از ذیل تحریم های آمریکا و غرب می باشد، بحث دورزدن تحریم ها نیست، بلکه انتقال تعاملات ایران از تعاملات با غرب به سمت تعاملات با شرق است.

ادامه این روند یعنی یا رسیدن به تفاهم یا توافقی که از شدت تنش ها میان طرفین بکاهد یا ورود به جنگ و آمریکایی ها به خوبی میدانند که در حال حاضر شرایط ورود به جنگ با ایران را ندارند و چنین اتفاقی بسیار بسیار برایشان پر هزینه خواهد بود، علاوه بر اینکه با توجه به شرایط موجود در صورتی که موجودیت ایران به خطر بیافتد ممکن است به یکباره ایرانی ها برای دفاع از خود و ایجاد بازدارندگی، مخصوصا در قبال اسرائیل و یا کشورهایی که ممکن است به آمریکا اجازه دهند از خاک یا آب یا فضایشان بر علیه ایران استفاده کنند اقدام به تولید تسلیحات هسته ای نمایند.

البته بماند که امروزه تقریبا همه کشورهای منطقه که آمریکا و اسرائیل برای مقابله نظامی با ایران روی آنها حساب باز می کردند به سمت تحسین روابط خود با ایران رفته اند و هیچ کدام حاضر نخواهند بود وارد دعوایی میان ایالات متحده و اسرائیل از یک طرف و ایران از طرف دیگر شوند.

دعوایی که این کشورها هیچ نفعی از آن نمی برند و بر عکس اینها تلاش دارند از ذیل چتر سیاست ها و نقشه های آمریکا و اسرائیل خارج شوند.

همچنین آمریکایی ها و متحدین شان به خوبی می دانند در صورتی که بخواهند وارد جنگی با ایران شوند قطعا روس ها تلافی حمایت آنها از اوکراین را انجام خواهند داد و انواع و اقسام تسلیحاتی که ایرانی ها نیاز دارد در اختیارشان قرار خواهند داد مضاف بر اینکه بر عکس اوکراین که کاسه گدایی دست گرفته و در حال دوشیدن غربی ها می باشد ایران خود تولید کننده بسیاری از تسلیحات دفاعی مورد نیاز اش است و متحدین ایران در منطقه همه در قبال آمریکا و متحدین اش خواهند ایستاد و جنگ محدود به مرزهای ایران خواهد بود.

روی این مساله هم چین را نیز باید اضافه کرد، چون اگر آمریکا وارد جنگی با ایران شود قطعا منافع چین هم اقتضا می کند تا انواع و اقسام حمایت ها را از ایران انجام دهند تا آمریکایی ها در غرب آسیا غرق شوند و فکر شرق آسیا را از مغزشان بیرون کنند.

از سویی دیگر شرایط سیاست داخلی ایالات متحده به گونه ای نیست که فعلا آمریکا آماده امضای یک توافق شامل وعلنی با ایران باشد که ممکن است موجب به هم زدن اوضاع سیاسی داخلی وبسیج کردن لابی های مخالف ایران بر علیه بایدن گردد.

حتی اگر توجه داشته باشید آمریکایی ها صبر کردند سالگرد خانم مهسا امینی بگذرد ببینند آیا خبری می شود و آیا روی عناصری که ملیون ها دلار روی آنها سرمایه گذاری کرده اند تا اوضاع ایران را به هم بریزند می توانند حساب باز کنند یا نه، و وقتی دیدند که اینها درون ایران نمی توانند کاری کنند بخش های اصلی اموال توافق شده ایران را آزاد کردند و مجوز های لازم را صادر کردند تا تبادلات انجام شود و شروع اجرای تفاهم فیما بین کلید بخورد.

بگذارید مقداری بدون پرده تر صحبت کنیم آنچه پیش بینی می شود و محافل سیاسی و رسانه ای عموما روی آن بحث دارند این می باشد که در مرحله بعدی به بهانه میانجی گری عمان طرفین توافق نا نوشته خود را انجام خواهند داد که بر اساس همان ایران مجاز خواهد بود تا هر سطحی که بخواهد نفت وگاز بفروشد و همچنین اموال آن به ایران برگردد و آمریکایی ها از اجرای بخش هایی از تحریم های خود بر علیه ایران چشم پوشی کنند و در مقابل ایران متعهد گردد که برنامه هسته ای خود را به سطوح بالاتر نبرد و به صورت مرحله ای به محدوده های موجود در توافق هسته ای برگردد.

در این تفاهم قرار نیست نه اورانیوم غنی سازی شده بالای 3.67 درصد نه آب سنگین و نه سانترفیوژ های پیشرفته از ایران خارج شود بلکه همه به عنوان ضمانت درون ایران و زیر نظر سازمان بین المللی انرژی هسته ای باقی می ماند ودر صورتی که دولت فعلی آمریکا و یا دولت بعدی به هر دلیلی از اجرای تعهدات خود سر باز بزند ایران این امکان را دارد که فورا برنامه هسته ای خود را به سطح قبلی برگرداند.

برخی محافل دیپلماتیک هم اضافه می کنند که ایران تعهد کرده تسلیحات تولید خود را در اختیار هیچ طرفی از طرفهای درگیر در جنگ اوکراین برای استفاده در اوکراین قرار ندهد اما نپذیرفته همکاری های نظامی اش با روسیه در هر سطحی متوقف با تعلیق گردد.

این تفاهم احتمالا به صورت مرحله ای و طی مدتی اجرا می گردد تا طرفین نوعی از اعتماد سازی میان یک دیگر به دست آورند و در مرحله بعد که احتمالا بعد از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا می باشد به سمت امضای پیش نویس توافق وین بروند.

همچنین ظاهرا طبق این شایعات سه کشور اروپایی عضو برجام اصرار داشتند که این تفاهم از همین الآن شامل حال آنها شود وآنها برگردند پروژه هایی را که از قبل در ایران داشتند به دست بگیرند، پروژه هایی که امروزه بسیاری از آنها دست شرکت های ایرانی و چینی است که ایرانی ها به آنها پیشنهاد داده اند که به سمت سرمایه گذاری در پروژه های جدید تعریف شده توسط ایران بروند و دیگر پروژه های قبلی را فراموش کنند و در پروژه های جدید هم به دلیل وجود تفاهمنامه های همکاری طولانی مدت میان ایران و برخی کشورها قطعا ارجهیت مربوط به کشورهایی است که تفاهمنامه های همکاری طولانی مدت با ایران دارند وتضمین های لازم را داده اند که در آینده پروژه ها را به یکباره زمین نگذارند و از ایران خارج شوند.

این موضع ایران ظاهرا سه کشور اروپایی را مقداری عصبانی کرد و آنها تهدید هایی مبنی بر تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران علیرغم پایان دوره این تحریمها طبق قطعنامه 2231 شورای امنیت نمودند، و در مقابل هم ایران بلا فاصله مجوز های بازرسان انگلیسی و فرانسوی که ظاهرا در ایران مشکوک به جاسوسی بودند را لغو کرد تا به آنها گوشزد کند که هنوز همه برگه هایش را رو نکرده.

به هر حال حتی اگر هم ایران به اروپایی ها اجازه ندهد مانند قبل وارد بازارهای اقتصادی ایران شود، نفس اینکه چنین توافقی اجرایی شود باز هم به نفع آنها می باشد چون اجازه تنفس به آنها می دهد واگر چنین توافقی انجام نشود قطعا در زمستان آتی با توجه به شرایط موجود هزینه های انرژی برای غربی ها کمر شکن خواهد بود.