نمایندگان آکادمی علوم تاجیکستان در مصاحبه با خبرنگار « اسپوتنیک» اعلام داشتند که تاجیکستان قصد دارد فضای واحد علمی را با روسیه حفظ کند. در حال حاضر، تاجیکستان تنها کشور مابعد شوروی است که کارهای علمی دانشجویان خود را به کمیسیون عالی روسیه ارسال می کند و به این ترتیب متخصصان تاجیک پس از دفاع از تز خود مدرک عالی تحصیلی روسیه را دریافت می کنند. عالم فصح الدینوف، خبرنگار « اسپوتنیک» در دوشنبه سعی کرد به کنه اهمیت ارتباط علمی دوشنبه ومسکو پی ببرد.
در آغاز دهه 1990 میلادی، وقتی رژه استقلال جمهوری های سابق اتحاد شوروی آغاز شد، عرصه علمی تقریبا در تمام جمهور یهای سابق شوروی ملی شد. فقط تاجیکستان ارتباط علمی با مسکو را حفظ کرد و در فضای مشترک علمی با روسیه باقی ماند. موافقت نامه امضا شده با کمیسیون عالی علمی روسیه پایه حقوقی را برای دانشگاه های تاجیکستان فراهم نمود. این موافقت نامه در سال 1997 میلادی به امضا رسید. این سند تعیین کننده موازین دفاع از تز و شرایط تأیید کارهای پژوهشی بود. با گذشت 20 سال، در دوشنبه معتقدند که انتخاب آنها در خصوص حفظ ارتباط علمی با روسیه صحیح بوده است. فرهاد رحیموف رئیس آکادمی علوم تاجیکستان گفت که مدت اعتبار این موافقت نامه در سال 2020 به پایان می رسد. وی ابراز امیدواری نمود که این موافقت نامه تمدید شود.
— حفظ ارتباط علمی با روسیه برای ما حائز اهمیت است و باعث افزایش اعتبار دانشگاه های جمهوری می شود. شورای علمی تمام مطالبات کمیسیون عالی گواهی فدراسیون روسیه را اجرا می کند. بدین ترتیب دانشجویان ما مدارک عالی تحصیلی روسی را نیز دریافت می کنند. مناسبات ما عالی است و من هیچگونه مسأله ای در این عرصه مشاهده نمی کنم. دانشجویان ما از تز خود دفاع می کنند و مدارک تحصیلات عالی نامزد علوم و دکترا را دریافت می کنند».
بخش اعظم متخصصان موافق حفظ ارتباط علمی با روسیه هستند. اما در دوشنبه هستند کسانی که از این توافق انتقاد می کنند. آنها معتقدند که تاجیکستان یک کشور مستقل است و زبان علمی باید زبان تاجیکی باشد. در حالی که دفاع از تز فقط به زبان روسی انجام می شود. به درخواست این گروه از متخصصان، دو سال پیش کمیسیون عالی ملی گواهی تاجیکستان به سبک غربی تأسیس شد. در این کمیسیون دفاع از تز در دانشگاه ها انجام شده و درجه دکتر فلسفه به متخصصان اعطا خواهد شد. اما کمیسیون وظیفه خود را به انجام نرساند، شاید در آینده نزدیک نیز فعالیت خود را شروع نکند.
حاجی محمد عمروف دکتر علم اقتصاد کارمند سابق علمی انستیتوی اقتصاد معتقد است که دوشنبه نیازی به کمیسیون ملی خود در رشته آموزش عالی ندارد. این دانشمند طرفدار حفظ ارتباط علمی با روسیه است.
— اگر ما به سیستم غربی گذار کنیم، هر دانشگاه و حتی مراکز و کرسی های جداگانه از امکان اعطای درجه علمی به هر کسی برخوردار می شوند. در اینصورت حتی هر خدمتکاری می تواند از حق دفاع از تز برخوردار شود، به ویژه در شرایط کنونی. با توجه به وضعیت رشوه خواری کنونی، استفاده از سیستم غربی قطعا مضر است. افرادی که مایل به تسریع این فرایند هستند، کسانی هستند که دستورات نیروهایی را اجرا می کنند که می خواهند تاجیکستان و ملت تاجیک را به عنصر عقب مانده تمدن جهانی مبدل سازند. در کشور ما رشوه خواری بیداد می کند و در چنین شرایطی حفظ فضای واحد علمی با فدراسیون روسیه این روند را کند می سازد. من مخالف سیستم غربی هستم. من خواهان آن هستم که تاجیکستان همیشه در فضای مشترک علمی با روسیه قرار داشته باشد».
سیغ الله ملا جانوف، اهل دوشنبه 5 سال برای نوشتن پروژه علمی خود زحمت کشید. از جمله به مطالعه عامل دینی در تاریخ اجتماعی — سیاسی خراسان و ماوراء النهر در قرون 11-10 پرداخت. این متخصص با توجه به این پژوهش، می تواند فرایند های دینی در جامعه معاصر شرق را مورد مطالعه قرار بدهد. ملاجانوف افتخار می کند که توانست از تز خود در کمیسیون عالی علمی روسیه دفاع کند. دسامبر سال گذشته، او تز علمی و مونوگرافی و فیلم ویدئویی چند ساعته دفاع خود را برای این کمیسیون ارسال کرد. چندی پیش متخصص تاجیک مدرک دکتر علم تاریخ را دریافت کرد. مدرک او نمونه روسی است. سیف الله ملا جانوف، ضرورتی در تأسیس کمیسیون ملی نمی بیند. به اعتقاد وی، دانشمند و متخصص تاجیک با دریافت مدرک روسی می تواند در هر نقطه جهان برسمیت شناخته شود.
— وقتی تز به زبان روسی است خوانندگان بیشتری را جلب می کند. به عنوان مثال، دوستان ایرانی به اینجا آمدند. پس از بازگشت به وطن، آنها با غرور زیاد اعلام می کنند که مدرک آنها نمونه روسی است. ایرانی ها همانا به دلیل دریافت مدرک روسی به تاجیکستان می آیند. من می دانم که تعدادی از دانشجویان قزاقستان و قرقیزستان نیز برای دفاع از تز خود و دریافت مدرک روسی به تاجیکستان می آیند. آنها می خواهند مدرک عالی روسی را دریافت کنند».
فرهاد رحیموف رئیس آکادمی علوم تاجیکستان به خبرنگار رادیو « اسپوتنیک» گفت: « اگر بهرحال تاجیکستان مکانیزم کار کمیسیون عالی ملی گواهی تحصیلات عالی را به کار بیاندازد، جمهوری منتها تلاش خود را برای حفظ توافق علمی با فدراسیون روسیه بکار خواهد برد».
به گفته وی، دانشجویان می توانند انتخاب کنند — تز خود را برای کمیسیون عالی گواهی روسیه ارسال کنند و یا شورای ملی بر طبق نمونه غربی را انتخاب کنند.
