واکسن؛ به مثابه ابزار مساعی دیپلماتیک

تا به حال در جهان، حدود دو سوم از دوزهای واکسن ضد کرونای وعده داده شده تحویل داده شده است.

اسپوتنیک به نقل از تلگراف انگلیس می نویسد: کواکس کمتر از یک درصد از دوزهای وعده داده شده مطابق توافقات دو جانبه را دریافت کرده است.

طبق اکانت توییتر @ sputnikvaccine، محموله های Sputnik V تقریباً به هر گوشه دنیا، از پاراگوئه و آرژانتین گرفته تا موریس و مصر تحویل می شود. اما طبق گفته شرکت تحلیلگر Airfinity، فقط 24 درصد از 1.14 میلیون دوز اسپوتنیک V وعده داده شده توسط روسیه تاکنون تحویل داده شده است. تقریباً 278 هزار دوز واکسن به 9 کشور از جمله آنگولا، موزامبیک و زیمبابوه اهدا شده است.

روسیه در این امر تنها نیست. تقریباً هیچ دولتی تعهدات بزرگ خود را برای اهدای واکسن کووید-19  مورد نیاز برای "واکسیناسیون کل جهان" انجام نداده است. تا به حال فقط حدود 60 درصد از 115 میلیون دوز وعده داده شده به عنوان هدیه بر اساس توافقات دو جانبه به دست مخاطبان رسیده است. پروژه کواکس کمتر از یک درصد از 530 میلیون دوز اضافی واکسن را که کشورهای ثروتمند تعهد کرده اند، به خود اختصاص داده است. اتحادیه اروپا کمتر از یک سوم از 651 هزار دوز ثبت شده در  توافقات دوجانبه را ارسال کرده است. کواکس هیچ یک از 80 میلیون دوز وعده داده شده را از اتحادیه اروپا دریافت نکرده است.

بر اساس توافق های دو جانبه، ژاپن 4.2 میلیون دوز از 9.2 میلیون دوز را به اندونزی، مالزی، تایوان و ویتنام ارسال کرده است. کواکس هنوز هیچ یک از 30 میلیون دوز موجود در پروژه را ارسال نکرده است.

انگلیس به توافق نامه های دوجانبه نپیوسته است. این کشور 700 هزار دوز واکسن را با سرزمینهای خارج از کشور خود تقسیم کرده است و به پروژه کواکس هیچ یک از 80 میلیون دوزی را که متعهد شده است تحویل نداد.

کمک های اهدا شده از ایالات متحده در حال حاضر به کوواکس جریان دارد، اما به طور قطره قطره - چهار میلیون دوز به جنوب آسیا ارسال شده است. 1.4 میلیون دوز این دسته واکسنی است که روز جمعه وارد افغانستان شده است.

براساس توافق نامه های دو جانبه، ایالات متحده 15.8 میلیون از 29.8 میلیون دوز را به 11 کشور از کانادا و مکزیک همسایه گرفته تا مالزی و کره جنوبی ارسال کرد.

این ارقام در مقایسه با دستاوردهای چین کمرنگ هستند. چین 25.6 میلیون دوز به 70 کشور در سراسر جهان به عنوان بخشی از "دیپلماسی واکسن" اهدا کرده است.

پس از آنکه کشورهای ثروتمندی مانند انگلیس و ایالات متحده توزیع اساسی را به دست خود گرفتند، چین توانسته است از 1.7 میلیارد دوز واکسن تولید شده 422 میلیون صادر کند. البته بیشتر آن فروخته شد، نه اهدا گردید.

اتحادیه اروپا دومین تولید کننده واکسن نیمی از این میزان را تولید کرد. اتحادیه اروپا حدود 233.6 میلیون دوز، آمریکا 44.7 میلیون، روسیه 28.5 میلیون دوز صادر کرده اند.

کارولین کیسی، تحلیلگر ارشد در Airfinity، معتقد است که روسیه به دلیل مشکلات ناشی از تلاش برای افزایش تولید Sputnik V انتظارات را برآورد نکرده است. آگاته دمارایس، مدیر شعبه تجزیه و تحلیل و پیش بینی جهانی مجله اکونومیست می گوید: "و اما چین موفق ترین کمپین دیپلماسی واکسن در جهان را اجرا می کند. چین در حال افزایش سریع تولید است و واقعاً ظرفیت این کار را دارد. در عین حال، واکسیناسیون جمعیت خود در آنجا اولویت نیست، اگرچه بسیار فعال است."

البته چین به پروژه کوواکس قول 10 میلیون دوز واکسن داده است، اما اول از همه به توافقات دو جانبه اهدا تکیه کرده است. اول، این باعث بهبود وجهه چین در کشورهایی می شود که پکن به آنها واکسن می فرستد. ثانیا، به آن امکان می دهد حداقل مقداری کنترل داشته باشد - کمک های مالی از طریق کوواکس به دیگ مشترک می رود و هیچ کس نمی داند که در نهایت به کجا می رسد.

مایکل جنینگز، استاد دانشکده شرق شناسی و آفریقا می گوید: "از کمک های مستقیم می توان طوری استفاده کرد که به نفع نیازهای شما باشد."

به عنوان مثال، می گویند كه چین از هندوراس خواست كه در ازای دریافت دوز واكسن، تایوان را به رسمیت بشناسد، اوكراين را تحت فشار قرار داد تا انتقاد از نحوه رفتار با اقليت‌های مسلمان در چين را متوقف كند.

در همین حال، اسرائیل این واکسن را به عنوان پاداش حمایت از پیشنهاد برای به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت خود، به جمهوری چک، گواتمالا، هندوراس و مجارستان ارسال کرده است. انگلیس همچنین در میان مذاکرات برای یک معامله بزرگ تجاری، پنج میلیون دوز استرا زنکا به استرالیا صادر کرد.

پیش از آنکه سویه دلتا در هند در بهار داد و بیداد کند و دولت آن صادرات واکسن را ممنوع نماید، این کشور در تلاش برای مقابله با افزایش نفوذ چین، حدود 10.5 میلیون دوز به میانمار، نپال و بنگلادش اهدا کرد.

و همه 178 هزار دوز اهدایی اتحادیه اروپا در چارچوب توافقات دوجانبه به کشورهای مهم استراتژیک، از جمله آلبانی و بوسنی، اعطا شد که می تواند به عنوان نشانه ای برای روسیه تعبیر شود.

ژاپن و ایالات متحده میلیون ها دوز به کشورهای همسایه اهدا کرده اند، بخشی برای کمک به متحدان نزدیک و بخشی دیگر برای جلوگیری از نفوذ ویروس به آن سوی مرزها.

راب یتس، رئیس مرکز بهداشت جهانی در مرکز تحلیلی چاتهام هاوس گفت: "شکی نیست که کمک های مالی توسط برخی کشورها به عنوان ابزاری برای فرصت های تجاری و منافع ژئوپلیتیک درازمدت تلقی می شود."

اما این از قول اخیر کشورهای G7 برای تأمین یک میلیارد دوز برای کشورهای در حال توسعه بهتر است. اول، در واقع 870 میلیون دوز وعده داده شده بود که تقریباً 530 میلیون از آنها به پروژه کواکس اختصاص می یابد. ثانیاً ، فقط قسمت کوچکی از آنها منتقل شد.

آگاتا دمارئیس اظهار نظر می کند: "من یک دیپلمات سابق هستم و می دانم که آنها در کنفرانس های بزرگ بین المللی همیشه تعهداتی به ارزش میلیاردها پوند یا دلار را به عهده می گیرند و در نهایت آنها فقط بخش کوچکی از آنچه قول داده اند را مصرف می کنند.

این احتمال وجود دارد که کشورهای ثروتمند به فعالیت های واکسیناسیون خود در پاییز پایان دهند و به طور دسته جمعی واکسن های مازاد را اهدا کنند. کارولین کیسی می گوید: "اگر همه کمک های مالی یک باره وارد شود، یا اگر کشورها در پایان سال همه دوزها را ارسال کنند، فکر نمی کنم پروژه کواکس یا کشورهای میزبان بتوانند آنها را به طور موثر توزیع کنند. حتی در کشوری مانند بریتانیا، اگر ناگهان پنج برابر بیشتر دوز دریافت کنیم، بسیار دشوار است."

در همین حال، سوالاتی درباره چین مطرح می شود. در کشورهایی مانند سیشل و اندونزی تعداد افراد آلوده افزایش یافته است، اگرچه درصد بسیار زیادی از جمعیت آنجا با واکسن های چینی واکسینه شده اند. دکتر جنینگز موافقت می کند که این کار می تواند به روابط این کشورها با چین آسیب برساند، اما می افزاید: "اما برای دولت های اروپا و آمریکای شمالی بسیار خطرناک است که آنها در انجام تعهدات خود عقب مانده اند. عدم دسترسی به شرکت همیشه بد است."

وی در پایان گفت: "خدا را شکر کشورهایی مانند چین و روسیه وجود دارد. اگرچه آنها از انگیزه های غلط پیروی می کنند، اما حداقل کاری انجام می دهند."