حکم اعدام روح الله زم در حالی اجرا شد که بسیاری از نهاد های حقوق بشری جهان خواستار امتناع اجرای این حکم بودند. سازمان بین المللی «گزارشگران بدون مرز» در توئیتر خود نوشت که از اعدام روح الله زم در ایران خشمگین است.
به دنبال انتشار این خبر کشورهای اروپایی نیز این اقدام را شدیدا محکوم کردند. در بیانیه رسمی نماینده اتحادیه اروپا در امور خارجی آمده است: «اتحادیه اروپا این عمل را به شدیدترین وجه ممکن محكوم می‌كند و بار دیگر بر مخالفت بی قید و شرط خود در مورد استفاده از مجازات اعدام در هر شرایطی تأكید می‌كند. اتحادیه اروپا معتقد است كه مجازات اعدام مجازاتی بی رحمانه و غیرانسانی است كه نمی تواند به عنوان عامل بازدارنده جرم باشد و مخالف کرامت انسانی است »
اما آیا خطر یک شبکه تلگرامی با نام «آمد نیوز» و سردبیر آن یعنی روح الله زم آنقدر بود که چنین حکمی درباره اش اجرا شود؟ آیا نفوذ رسانه ها و شبکه های خارجی در ایران تا به این حد مهم و حیاتی ست؟ خبرنگار اسپوتنیک با دو کارشناس در حوزه رسانه به گفتگو نشسته و سوالاتی را مطرح کرده است:
واکنش کشورهای اروپایی در ارتباط با اعدام «روح الله زم» و متعاقبا فراخوان سفرای آلمان و فرانسه به وزارت خارجه ایران را چطور می توان ارزیابی کرد؟
دکترعماد آبشناس، پژوهشگر مطالعات خاورمیانه مرکز مطالعات جهان دانشگاه تهران و مشاور مطبوعاتی سیاستمداران ایران می گوید: بعید می دانم این ماجرا بخواهد ادامه دار باشد، بهر حال آقای روح الله زم با آنها همکاری زیادی داشته و مسلما از اعدامش ناراحت هستند، اما بعید است کار به جایی برسد که از این بحث فراتر رود. تجربه نشان می دهد که در برهه ای اعتراض می کنند و بعد دوباره همه چیز به روال سابق خود باز می گردد.
محمد قادری، کارشناس روابط بین الملل و سردبیر خبرگزاری نور نیوز توضیح می دهد: در خصوص واکنش کشورهای اروپایی نسبت به این اعدام باید بگویم که واکنشی مداخله جویانه در امور داخلی ایران محسوب می شود. به دلیل اینکه این اتفاق در حوزه امنیت ملی ایران افتاده و طبیعتا سیستم امنیتی و قضایی هر کشوری این حق را دارد که به واسطه مطالبه ای که مردم و شهروندانش دارند، تمام تلاش خود را برای حفظ امنیت خود انجام دهد. در همه جای دنیا چنین اتفاقی می افتد. اینکه کشورهای اروپایی گستاخانه در آن دخالت می کنند، سوال برانگیز است. کاملا واضح است که چنین حقی ندارند.
رسانه ها و شبکه های اجتماعی خارجی در جامعه و بین مردم ایران تا چه اندازه مهم و نقش آفرین هستند؟
عماد آبشناس: شبکه های خارجی متاسفانه به دلیل ضعف رسانه های داخلی این روزها در فضای داخلی ایران بسیار تاثیرگذارند. مخصوصا رسانه هایی که به زبان فارسی صحبت می کنند و طبیعتا با بودجه های کلانی که در اختیار دارند باعث می شود که توانمندی رقابتی را از رسانه های داخلی ایران سلب کنند. تصور من این است که برای مبارزه با این رسانه باید شبکه ها و رسانه های داخلی را تقویت کرد. با خروج یک یا دو نفر از این عرصه هیچ اتفاق خاصی پیش نمی آید. تقویت رسانه های داخلی اهمیت زیادی دارد. تقویت آنها مستلزم دو نکته است: اولا این رسانه ها به خواسته مخاطب توجه کنند. سیستم قدیمی که رسانه هر چه می خواست را خودش به مردم القاء می کرد، برچیده شده است. امروزه اگر رسانه ای به خواسته مردم توجه نکند، به سمت رسانه دیگر می روند. ثانیا باید سرمایه گذاری روی رسانه های داخلی انجام شود تا به صورت حرفه ای کار کنند. ما با این مشکل روبرو هستیم که افراد آماتور زیادی در رسانه های ما کار می کنند، به دلیل اینکه درآمد این بخش خوب نیست، افراد حرفه ای حاضر نیستند که در رسانه داخلی فعالیت کنند. افراد تازه کار با کسب تجربه به سمت رسانه های خارجی می روند و با آن ها ادامه فعالیت می دهند. اگر این سرمایه گذاری انجام نشود، از دست دادن افراد حرفه ای ادامه می یابد و تا وقتی که نیروی حرفه ای نباشد، تجهیزات در رسانه فایده ای ندارد.
تا چه اندازه شبکه های اجتماعی و کانال های تلگرامی چه مختص رسانه ها و چه شخصی برای سیستم سیاسی ایران خطرناک هستند؟
محمد قادری: فضای شبکه های اجتماعی به خصوص پیام رسان هایی که با پلت فرم های خارجی در داخل ایران فعالیت می کنند تا چه اندازه می توانند مخل امنیت داخل کشور باشند، باید بگویم که این پلت فرم ها کاملا در اختیار کشورهایی قراردارند، که رویکرد خصمانه ای نسبت به جمهوری اسلامی ایران دارند. البته کشور ایران نمی خواهد دسترسی مردم را به فضای پیام رسان های عمومی و بین المللی ببندد و قائل به محدود کردن در این حوزه نیست. اما تلاش می کند که تا حدود زیادی سواد رسانه ای مردم را ارتقاء دهد که تحت تاثیر جریان سازی ها ، جو سازی ها و تفرقه افکنی های این رسانه ها قرار نگیرند. به نظر می رسد که این سوء استفاده ای که سرویس های جاسوسی و امنیتی دولت های متخاصم ایران دارند از فضای شبکه های اجتماعی علیه مردم ایران انجام می دهند، کاملا خیر اخلاقی است. به طور مثال همانطور که در انتخابات اخیر آمریکا آقای ترامپ درباره دو پلت فرم چینی موضع گیری کرد و حتی کار به جایی رسید که می خواست آنها را محدود کند، به نظر می رسد که طبیعی است کشوری بر اساس پروتکل های امنیتی خود بخواهد یکسری از ابزارها را محدود نماید. مخصوصا اگر اطلاعات دقیقی در دست باشد که از خلال این شبکه ها متاسفانه اقدامات ضد امنیتی صورت می گیرد. از طرف دیگر در بستر این شبکه ها مردم کارهای روزمره خود را انجام می دهند، بنابراین کشور باید تلاش کند تا فضایی فراهم شود که در عین اینکه محدودیتی برای فعالیت های روزانه و روزمره مردم ایجاد نمی شود از طرف دیگراین کنترل صورت گیرد و اجازه اقدامات امنیتی داده نشود.
پروژه «آمد نیوز» و آقای روح الله زم هم نهایتا منجر به اعدام وی شد در همین غالب نیازمند ارزیابی است. ما شاهد آن بودیم که در فضای اغتشاشات سال ۹۶ و ۹۸ در کشوردر بستری که تلگرام برای وی ایجاد کرده بود، به خصوص در سال ۹۶ همانطور که در اعترافات آقای زم وجود داشت «من اغتشاشات را راهبری می کردم » و حتی آموزش اقدامات خشن و تروریستی را به مخاطبین خودش ارائه می داد. این موضوعات در تمام پروتکل های شبکه های اجتماعی به ظاهر ممنوع است ولی متاسفانه دیدیم که تلگرام در این خصوص همراهی نکرد. این نشان می دهد که آنها خودشان نیت ها ومقاصد پلیدی نسبت به امنیت کشور ایران پشت پرده داشتند.
جمهوری اسلامی و مقامات ایران برای کاهش نفوذ رسانه ها و شبکه های خارجی چه اقداماتی انجام می دهند یا به عبارت دیگر چه گام هایی برای کسب این هدف از جانب ایران لازم است؟
عماد آبشناس: ما باید متوجه باشیم که با یک جنگ رسانه ای مواجه هستیم. همانطور که آقای روحانی به جنگ اقتصادی اشاره می کنند، ما در کنار آن جنگ رسانه ای هم داریم. جنگ اقتصادی به خاطر وخیم شدن اوضاع بیشتر مورد توجه است اما جنگ رسانه ای پیشتر از این ها شروع شده و متاسفانه بسیاری از مسئولین ما هنوز متوجه آن نیستند. در جنگ رسانه ای باید تشکیلات رسانه ای لباس رزم بپوشند نه اینکه فقط واکنش رسانه ای داشته یا فقط ناظر شرایط باشد. در این جنگ رسانه ای در همه جای دنیا، نیروها و افسران این جنگ هستند که تعیین کننده هستند. پس تا زمانی که ما نیروهای زبده خود را از دست می دهیم، طبیعتا در جنگ رسانه ای نمی توانیم مقابله کنیم.
محمد قادری: طبیعتا فضای رسانه در نظام بین الملل یک فضای کاملا نابرابر است. رسانه های غربی به دلیل پشتوانه مالی ، سیاسی و اطلاعاتی گسترده ای که دارند، فضا را مدیریت می کنند. خبرهایی را که دوست دارند مهم جلوه می دهند و خبرهایی که دوست ندارند را بایکوت می کنند. این یک فضای کاملا یک سویه است. از طرفی به رسانه های مستقل اجازه صحبت درباره خیلی از موضوعات به آنها داده نمی شود. به طور مثال با فشار آمریکایی ها فضای ماهواره ای که در اختیار شبکه های به زبان خارجی جمهوری اسلامی مانند پرس تی وی، العالم و غیره بوده بارها سعی کرده اند که آنها را از این فضا خارج کنند. آنچه که به عنوان گردش آزاد اطلاعات از سوی غرب مطرح می شود بیشتر به شعار شبیه است. جمهوری اسلامی ایران هم طبیعتا با توجه به ظرفیت های محدودتری که نسبت به رسانه های غربی دارد، در این فضای نابرابر تمام تلاش خود را انجام می دهد تا حتی المقدور بتواند شفاف سازی کند و حقایق موجود را به دست مخاطب برساند. به نظر من به عنوان کارشناس رسانه مهمترین نکته این است که بتوانیم سواد رسانه ای مردم را افزایش داده و درباره پشت پرده هایی که در رسانه ها وجود دارد، شفاف سازی کنیم.
