گزارش و تحلیل

آیا ترامپ رفت؟ آیا برجام برگشت؟

CC BY 2.0 / Bundesministerium für Europa, Integration und Äusseres / Bundesministerium für Europa, Integration und Äusseres آیا ترامپ رفت؟ آیا برجام برگشت؟
 آیا ترامپ رفت؟  آیا برجام برگشت؟        - اسپوتنیک ایران
اشتراک
برنامه هسته ای ایران دوباره مورد توجه رسانه های جهانی قرار گرفته است. برای این امر دلایل مختلفی وجود دارد.

ولادیمیر ساژین خاورشناس مطرح روس در این خصوص چنین می نویسد: نخست، گفته جو بایدن مبنی بر اینکه یکی از اهداف دولت وی بازگشت آمریکا به برنامه جامع اقدام مشترک (برحام) است. دوم، اعمال نمایشی تحریم های جدید علیه ایران توسط ترامپ، 60 روز قبل از ترک کاخ سفید.  

وزرای خارجه ایران و انگلیس درباره برجام گفتگو کردند - اسپوتنیک ایران
وزرای خارجه ایران و انگلیس درباره برجام گفتگو کردند

سوم، مبارزه سیاسی داخلی در ایران. معلوم است که یکی از "پدران" توافق هسته ای - برجام ، حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، در سال 2021  سمت خود را ترک می کند. این امر باعث تشویق مبارزه علیه برجام از سوی رادیکال های محافظه کار شد که اکثریت برتر را در دولت ایران به دست آوردند. نارضایتی آنها نه در مورد واشنگتن بلکه در مورد رئیس جمهور حسن روحانی است. به نظر آنها، او به اشتباه در مورد این توافق به رئیس جمهور اوباما پیوست. این دیدگاه در حال گسترش بیشتر است و جانشین روحانی احتمالاً در معاشرت  با غرب و حل مشکلات توافق هسته ای چندان باز نخواهد بود.

در طول دوره چهار ساله ریاست جمهوری دونالد ترامپ ، رئیس جمهور ایران همه تلاش خود را برای زنده نگه داشتن توافق هسته ای انجام داده است. در حالی که آیت الله خامنه ای ، رهبر معظم انقلاب ، بخصوص پس از خروج رئیس جمهور ترامپ از توافق هسته ای، بطور فزاینده ای در مورد تماس با واشنگتن هشدار داده اند، روحانی درب دیپلماسی را باز نگه داشته است.

در عین حال، ایرانیان مغرور و سربلند نمی توانند سیاست تهاجمی دولت آمریکا را نادیده بگیرند. دقیقاً یک سال پس از اعلام خروج ترامپ از معامله هسته ای توسط ترامپ ، تهران شروع به کاهش تدریجی اجرای تعهدات خود در آن کرد.

در حال حاضر "وضعیت هسته ای" در ایران چگونه است؟ شاید بتوان گفت هشدار دهنده و حتی خطرناک است.

در تاریخ 10 نوامبر، در سندی محرمانه ترویج شده در میان کشورهای عضو گروه 5 بعلاوه 1 ، آژانس انرژی هسته ای گزارش داد که ذخایر اورانیوم کم غنی شده در ایران در تاریخ 2 نوامبر 2.442 کیلوگرم بوده است. این تقریبا 10 برابر بیشتر از میزان مجاز در توافق هسته ای است. آژانس بین المللی انرژی هسته ای همچنین گزارش داد که ایران به غنی سازی اورانیوم تا درجه پاکیزگی 4.5٪ ادامه می دهد که بالاتر از 3.67٪ مجاز این معامله است.

آژانس همچنین ادعا می کند که ایران استقرار اولین مجموعه سانتریفیوژهای پیشرفته طراحی شده برای غنی سازی اورانیوم را در نطنز به پایان رسانده است.

پیشتر، تهران به آژانس انرژی هسته ای گزارش داده بود كه سه آبشار سانتریفیوژ پیشرفته را به كارگاه های زیرزمینی نطنز منتقل خواهد كرد. اولین آبشار ، متشکل از سانتریفیوژهای IR-2m ، نصب و متصل شده است، اما هنوز عملیاتی نیست، زیرا هگزافلورید اورانیوم گازی (ماده اولیه تولید اورانیوم غنی شده) هنوز به سیستم داده نشده است. علاوه بر این، ایرانیان شروع به نصب آبشار دوم سانتریفیوژهای کارآمدتر IR-4 کرده اند. حالا نوبت مرحله بعدی مرحله سوم ماشین های IR-6 است.

اتتقال تجهیزاتی که قبلاً در سطح زمینی واقع شده بود در زیر زمین همچنین استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته تر از   نسل اول - IR-1  به منزله نقض تعهدات توافق هسته ای است.

تأسیسات هسته ای نطنز مجموعه ای قدرتمند و متشکل از یک کارخانه آزمایشگاهی و صنعتی است. کارخانه صنعتی از دو ساختمان زیرزمینی بتن آرمه تشکیل شده است که هر کدام به هشت کارگاه تقسیم شده اند و به طور قابل اطمینان از حملات هوایی محافظت می شود - سقف بتونی تقریباً هشت متری با مقاومت بالا با 22 متر زمین پوشانده شده است.

در اواخر ماه اکتبر، رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی هسته ای تأیید کرد که ایران همچنین در حال ساخت یک کارخانه زیرزمینی در نطنز برای نصب سانتریفیوژهای کارآمدتر نسل های جدید است. این کار با خواست های توافق هسته ای نمی گنجد.

امیرعبداللهیان: برجام از زمان اوباما نقض آمریکایی را آغاز کرد - اسپوتنیک ایران
امیرعبداللهیان: برجام از زمان اوباما نقض آمریکایی را آغاز کرد

همانطور که آکادمیسین الکسی آرباتوف در مقاله خود  تحت عنوان "چشم انداز هسته ای ایران" خاطرنشان کرد: "هیچ دلیلی برای چنین تاسیسات زیرزمینی وجود ندارد. اشاره به تهدید حمله هوایی از سوی اسرائیل قانع کننده نیست، زیرا همه تاسیسات هسته ای دیگر ایران در برابر حمله محافظت نمی شوند و اگر دشمن بخواهد مانع توسعه انرژی صلح آمیز هسته ای ایران شود، می تواند آنها را نابود کند."

رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی ، در 13 نوامبر سال 2020 با ارائه گزارشی درباره کار آژانس در مجمع عمومی سازمان ملل متحد ، گفت که آژانس انرژی هسته ای به منظور بررسی و ارزیابی عدم گسترش مواد هسته ای اعلام شده توسط ایران مطابق با توافق هسته ای   ادامه می دهد. در ماه اوت، آقای گروسی به تهران سفر كرد. در این بازدید، توافقاتی در مورد حل و فصل برخی از مسائل مربوط به اجرای توافق هسته ای، از جمله دسترسی بازرسان آژانس انرژی هسته ای به دو تأسیسات در ایران حاصل شد. از آن زمان، بازرسی ها انجام شده و نمونه های محیطی گرفته شده توسط بازرسان در حال تجزیه و تحلیل هستند.

امروز ایران از نظر حقوقی در توافق هسته ای نقش دارد. اما اکثریت محافظه کار تندرو نخبگان ایرانی گام دیگری در جهت خروج ایران از NPT برداشتند.

حجت الاسلام مجتبی ذوالنوری رئیس کمیته امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در 11 نوامبر گفت که نمایندگان مجلس "طرح اقدام راهبردی مقابله با تحریم های ضد ایرانی" را تصویب کردند (اما هنوز به عنوان قانون تصویب نشده است).

بر اساس این "طرح"، دولت پس از تصویب توسط مجلس، باید ظرف دو ماه دسترسی های نظارتی آژانس بین المللی انرژی هسته ای را فراتر پروتکل الحاقی توافقنامه هسته ای متوقف کند. پس از سه ماه از تصویب این قانون اگر روابط بانکی ایران در اروپا و میزان خرید نفت توسط آنها از ایران به شرایط عادی باز نگشته باشد، دولت مکلف است اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف نماید. 

بدین سان، این "طرح" امتناع ایران از تعدادی از تعهدات اصلی در توافق هسته ای را پیش بینی می کند. مثلا ، تاسیسات هسته ای فردو ، که مطابق توافق هسته ای به یک مرکز تحقیقاتی تبدیل شد، دوباره به کارخانه تولید اورانیوم غنی سازی شده تبدیل خواهد گردید. تعداد سانتریفیوژهای جدید IR-6 در این کارخانه تا پایان سال جاری به 1000 سانتریفیوژ خواهد رسید. در این صورت حجم حداکثر     اورانیوم غنی شده تا 20 درصد سالانه 120 کیلوگرم باشد. در همان زمان ، برنامه ریزی شده است که حجم تولید اورانیوم غنی شده تا به 5٪ ، حداقل تا 500 کیلوگرم در ماه افزایش داده شود، در حالی که توافق هسته ای ، این حجم را به 300 کیلوگرم محدود می کند.

مطابق توافق، راکتور آب سنگین 40 مگاواتی در اراک دوباره طراحی شد تا نتواند پلوتونیوم درجه سلاح تولید کند. در ژانویه 2016 ، هسته راکتور متلاشی شد. در مدت چهار ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن قانون "طرح  اقدام راهبردی برای لغو تحریم های ضد ایرانی"، قرار است راکتور در اراک به طور کامل احیا شود و به وضعیت موجود درزمان قبل از انعقاد برجام رسانده گردد.

در عین حال، دولت ایران دیگر حق تعلیق مستقل اجرای این قانون را نخواهد داشت. دولت باید از مجلس مجوز بگیرد - این مجلس است که تصمیم نهایی را می گیرد. اشخاص حقیقی و حقوقی که مفاد این "طرح" را نقض کنند مجازات تا 20 سال زندان دارند.

اعتراف اروپاییان به ناتوانی در اجرای تعهدات اقتصادی خود طبق  برجام  - اسپوتنیک ایران
اعتراف اروپاییان به ناتوانی در اجرای تعهدات اقتصادی خود طبق برجام

همه اینها اساساً خروج ایران از توافق هسته ای است.

این احتمال وجود دارد که با ارائه "طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها" به مجلس و مردم، مقامات ایرانی دقیقاً  20 ژانویه 2021 - تاریخ تحلیف رئیس جمهور منتخب ایالات متحده جو بایدن را در نظر داشتند. بنابراین ، می توان این طرح را از یک سو به عنوان شانتاژ دولت جدید آمریکا و همچنین انگلیس و اتحادیه اروپا توسط تهران برای دستیابی به لغو تحریم های ضد ایرانی تلقی کرد. از طرف دیگر ، به عنوان شکل گیری موضوع چانه زنی برای گفتگوی آینده از موضع قدرت در مورد بازسازی معامله هسته ای.

بیهوده نیست که آقای ذوالنوری در بیانیه ای که قبلاً ذکر شد تأکید کرد که وقتی ایالات متحده شما را ضعیف می بیند، فشار بیشتری به شما وارد می کند. در نتیجه، مردم ایران باید از موضع زور و قدرت با مخالفان خود صحبت کنند.

خجات الاسلام ذوالنوری سرسخت ترین مخالف معامله هسته ای  و نزدیک شدن ایران با غرب در کل مجلس است. او گفت: این واقعیت که رئیس جمهور و معاون اول رئیس جمهور در توییت ها و نظرات خود گفته اند که "اخدا کند که دولت جدید آمریکا به قانون برگردد و به تعهدات خود عمل کند" حرف صحیح و نجیبانه ای نیست. این گفته ها دشمن را ترغیب می کند تا از تعهدات خود سرپیچی کند. وقتی آنها عزم ما را نمی بینند، سعی می کنند امتیاز بیشتری کسب کنند."

اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان از رئیس کمیته امنیت حمایت می کنند.

بنابراین، می توان گفت که هم در ایران و هم در ایالات متحده نیروهای قدرتمندی مخالف معامله هسته ای هستند. با این حال ، این امیدواری وجود دارد که بحران اقتصادی و تهدید اعتراضات اجتماعی، کاری کند تا مقامات رادیکال ایران     با ایالات متحده و همچنین با گروهی از کشورهای مولف برجام برای ایجاد شرایط لغو تحریم های ضد ایران، وارد مذاکره شود.
به نوبه خود، همانطور که از اظهارات جو بایدن پیدا است، دولت او آماده گفتگو با ایران خواهد بود. مواضع روسیه ، چین ، اتحادیه اروپا و انگلیس نیز در حل مسئله هسته ای ایران مهم است.
اکنون دشوار است که بگوییم فرایند مذاکره چه زمانی ، تحت چه شرایطی و با چه اصولی باشد. اما شکی نیست که خواهد بود. زیرا خطر بیش از حد بالا است و سرنوشت ایران، همسایگانش و کل خاورمیانه به حفظ برجام و رژیم منع گسترش سلاح های هسته ای بستگی دارد.

 

 

نوار خبری
0
loader
بحث و گفتگو
Заголовок открываемого материала