اسپوتنیک - بسیاری ناراحت بودند که چرا قطر و عمان ویا حتی کویت با این بیانیه مقابله نکردند و انتقادات تندی را هم نثار این کشورها نمودند.
البته بحث واکنش نشان دادن یک بحث است و بحث اینکه بخواهیم تاکتیک های سیاسی را خراب کنیم بحث دیگری. به هر حال باید توجه داشته باشیم در معادلات بین المللی کشورهای مختلف منافعی دارند که مجبور هستند حفظ کنند و استراتژی هایی را دارند که در طولانی مدت به دنبال آن هستند و اگر در شرایطی منافع با هم تلاقی کند کشورها با هم همسو می شوند و اگر تضاد پیدا کند ممکن است رو در روی هم بایستند.
در برخی شرایط هم که این منافع بسیار به هم نزدیک می شود ممکن است کشورها با هم متحد استراتژیک شوند تا به یک هدف مشترک برسند. درک این موضوع در مورد روابط بین الملل بسیار مهم است و باید درک کنیم که در روابط بین الملل هیچ چیزی بر اساس احساسات و علایق بنا نشده بلکه همه چیز بر اساس منافع کشورها و منافع مشترک بنا شده است.
این را می گویم چون در بسیاری از شرایط ما ایرانی ها متاسفانه روابط بین المللی خود را بر اساس احساسات بنا می کنیم و توقع داریم دیگران هم این نوع رفتار را با ما داشته باشند در حالی که هیچ جا احساسات را در معادلات بین المللی خرج نمی کنند.
به عنوان مثال بگویم: دولت سوریه یک دولت بعثی و لاییک می باشد که از نظر منطق ایدئولوژیک ما اشتراکات چندانی با آن نداریم اما منافع سیاسی مشترک ایران و سوریه به حدی است که ما امروزه متحد اصلی دولت سوریه به حساب می آییم.
اینکه مثلا توقع داشته باشیم همسر آقای بشار اسد چون ما از سوریه حمایت می کنیم با حجاب باشد توقع کاملا بی جایی به حساب می آید، او هم برای خود حساب و کتابهایی دارد که باید انجام دهد.
یا اگر به همین حوزه خلیج فارس نگاه کنیم امارات عربی متحده شریک اول تجاری ما در این منطقه به حساب می آید و بخش بزرگی از تجارت خارجی ایران از طریق دبی می باشد.
اینکه ما نتوانسته ایم از این عامل بالقوه برای تاثیر گذاری روی سیاست امارات بهره ببریم تقصیر خودمان است نه تقصیر امارات، ولی باید توجه داشته باشیم که حجم این معاملات مالی امروزه در حدی نیست که بتواند روی سیاست کلی امارات تاثیر بگذارد.
حتی در بسیاری از شرایط مشاهده می کنیم که امارات عربی متحده مواضع بسیار تندی را بر علیه ایران می گیرد در حالی که امارت دبی با آن مخالفت می کند، حتی در بحث حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران دولت مرکزی امارات به دنبال قطع کامل روابط با ایران بود ولی این امارت دبی بود که مخالف ماجرا بود و کار به کاهش سطح روابط کشیده شد.
شاید بتوان گفت صمیمی ترین روابط ایران با کشورهای عرب حوزه خلیج فارس روابط با عمان می باشد، روابطی که به صورت تاریخی وجود داشته و تا به حال ادامه یافته است.
اینجا نیز باید توجه داشت که عمان هم تلاش می کند نوعی توازن روابط میان ایران از یکسو و عربستان سعودی و ایالات متحده از سوی دیگر داشته باشد و برای اینکه خود را درگیر اختلافات فی ما بین نکند خود را به عنوان میانجی جا انداخته اما نمی توانیم روابط بسیار صمیمی عمان با ایالات متحده را نادیده بگیریم و حتی ماجرای استقبال مرحوم سلطان قابوس از بنیامین نتانیاهو در مسقط شاید نقطه عطفی در روابط عمان با کشورهای دیگر به حساب آید، قطعا آمریکایی ها و اسراییلی ها از شرایط جسمانی سلطان قابوس کاملا آگاه بودند و اصرار بر ملاقات کوتاه نتانیاهو با سلطان قابوس به این دلیل بود که آنها می دانستند پس از فوت سلطان قابوس هر کس به قدرت برسد مدتی برای تمکین قدرت خود نیاز دارد و به این دلیل امکان شکستن تابوی ملاقات رهبران کشورهای عرب حوزه خلیج فارس با نتانیاهو شکسته نخواهد شد.
اما آیا ما اقدام به قطع رابطه با عمان نمودیم، یا اینکه با انتقاداتی گذرا از آن گذشتیم؟
بله، ایران بسیار از این ملاقات ناراحت بود اما به خوبی متوجه شرایط و معادلات جهانی و منطقه ای بود و متوجه بود که باید دلایل مرحوم سلطان قابوس برای این ملاقات را درک کند حتی اگر قبول نداشته باشد.
سلطان جدید عمان سلطان هیثم هم به دنبال تحکیم قدرت خود می باشد و با توجه به اختلافاتی که اخیرا عمان و امارات پیدا کرده اند وی به حمایت آمریکا نیاز دارد.
در مورد کویت هم شاید برخی هنوز به یاد داشته باشند که زمان حمله عراق به کویت ایرانی ها درب خانه های خود را برای مردم کویت باز کردند و بسیاری از شاهزاده های کویت از جمله امیر فعلی کویت به ایران پناه بردند.
ولی تا چه حد ما می توانیم در این رابطه توقعات خودمان را از کویت بالا ببریم.
به هر حال نباید فراموش کنیم که کویت را ایران از عراق پس نگرفت بلکه این آمریکا بود که پس گرفت و خاندان حاکم بر کویت را مجددا در راس قدرت قرار داد و به این ترتیب کویتی ها هم مجبور هستند برخی معادلات را در کشور خود در نظر بگیرند.
می رسیم به قطر، تنها کشوری که فعلا نسبت به بیانیه دبیرخانه شورا واکنش نشان داد.
این واکنش توسط مطلق بن ماجد القحطانی نماینده ویژه وزیر امور خارجه قطر در امور مربوط به حل اختلافات و مبارزه با تروریسم نشان داد.
وی به صراحت بیانیه دبیرخانه شورای همکاری کشورهای عرب حوزه خلیج فارس را زیر سوال برد و روز گذشته در اظهار نظری در گفتگو با شبکه الجزیره اظهار داشت تصمیمات این شورا باید در پی تصویب وزرای امور خارجه اعلام شود و بیانیه دبیر خانه موضع رسمی کشورهای عضو به حساب نمی آید. یعنی به زبان ساده این بیانیه هیچ ارزشی ندارد.
وی همچنین افزود : به نظر ما در قطر، تحریم های فعلی بر علیه ایران هیچ نتیجه مثبتی ندارد و هیچ مشکلی را حل نکرده و تنها راه حل اختلافات فقط از طریق گفتگو است.
یعنی رد همه تحریم ها چه تسلیحاتی چه غیر تسلیحاتی بر علیه ایران.
آقای القحطانی در همین گفتگو افزود: ایران کشور همسایه ما است و ما روابط بسیار خوبی با آن داریم و مواضعی دارد که برای دولت و ملت قطر بسیار ارزشمند است، مخصوصا در شرایط محاصره نا عادلانه بر علیه قطر.
یعنی قدردانی قطر از موضع ایران.
البته با توجه به شرایط سیاسی و ژئوپلتیک قطر شاید بتوان گفت این قوی ترین موضعی است که یکی از اعضای کشورهای عرب شورای همکاری خلیج فارس می توانستند بگیرند و نباید توقع موضعی قویتر از این را داشته باشیم.
چنین موضعی را نه از عمان و نه از کویت و نه از دیگران می توان مشاهده کرد.
اگر توقع ما مبنی بر این است که چون در شرایط تحریم قطر به این کشور کمک کردیم تحریم های کشورهای عرب همجوار را بشکند پس قطر شش دانگ باید همسو با ما باشد، باید بگویم کاملا در اشتباه هستیم.
منافع ما هم ایجاب می کرد که در این شرایط به قطر کمک کنیم، با این کار اجماع کشورهای عرب حوزه خلیج فارس بر علیه ایران را توانستیم بشکنیم و به دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس بگوییم این درب همیشه روی یک پاشنه نمی چرخد و در شرایطی ممکن است به ایران هم نیاز پیدا کنید، و تنها راه ثابت کردن این ماجرا کمک ما به قطر بود.
پس ما منافع مشترک و استراتژیک با قطر داریم و بر اساس آن به قطر کمک کردیم در مقابل تحریم های این کشورها ایستادگی کند و قطری ها هم طبق گفته آقای قحطانی و البته هم امیر قطر و هم مقامات دیگر قطر بسیار قدردان هستند.
اگر شما به قطر بروید و در بازار های سنتی آن قدمی بزنید مشاهده می کنید که مردم قطر هم بسیار قدردان هستند و حتی بر سردر برخی مغازه ها به صراحت نوشته اند کالای کشورهای برادر و در آن کالای ایرانی و یا ترک به فروش می رسد.
نباید آنقدر توقعات خودمان از قطر را بالا ببریم که قطر از آن طرف خط مجبور شود بیافتد.
بالا بردن توقعات موجب آن می شود که به طرف مقابل هم بر خورد و زمینه سوء استفاده دشمنان از حجم بالای توقعات ایجاد شود.
مانند اتفاقاتی که امروزه برای ما در برخی کشورهای منطقه مانند عراق و سوریه و لبنان افتاده و دشمنان از همین توقعات بالای ما از آنها بهره می برند.
باید توجه داشته باشیم که اطماع عربستان سعودی و امارات و بحرین نسبت به حاکمیت سرزمینی قطر اطماع دیرینه ای می باشد و این کشور مجبور می باشد از حمایت ایالات متحده برخوردار باشد تا این کشورها به حاکمیت آن تعدی نکنند.
بدیهی است ما ایرانی ها امروزه در شرایطی قرار نداریم که اگر مثلا عربستان و متحدین اش تصمیم بگیرند به قطر حمله کنند بتوانیم نیرو به قطر بفرستیم واز آن حمایت کنیم، حد اکثر کاری که ممکن است بتوانیم انجام دهیم این است که به ترکیه اجازه دهیم نیروهای خود را برای دفاع از قطر از آسمان ما عبور دهد، که البته همین کار را کرده ایم.
این را گفتم تا متوجه باشیم در برخی شرایط کشورهای دیگر علیرغم حتی خواست خود ممکن است مجبور باشند از برخی موارد چشم پوشی کنند و یا در برخی موارد مواضعی بگیرند که شاید مورد علاقه ما نباشد.
قطعا آمریکایی ها فشار زیادی بر دبیرخانه شورای همکاری کشورهای عرب خلیج فارس وارد کرده تا چنین بیانیه ای را صادر کنند و کشورهایی که با ما روابط خوب دارند دیده اند حتی اگر این بیانیه هم صادر شود باز هم آمریکایی ها به مقصود خود نخواهند رسید چون معادلات بین المللی امروزه به نفع آمریکا و تمدید تحریم های تسلیحاتی بر علیه ایران نیست، پس چرا بخواهند خود را با آمریکا درگیر کنند و تحت فشار آمریکا قرار گیرند.
تصور بر این است که قطری ها مانند عمانی ها و کویتی ها با این دیدگاه بیانیه این دبیر خانه را نادیده گرفتند و بعد رسما به استناد سخنان نماینده ویژه وزیر خارجه قطر این بیانیه را هوا بردند.
البته اگر عمانی ها و کویتی ها هم جسارت قطری ها را داشته باشند بسیار خوب است ولی تصور نمی شود آنها اینقدر جسارت داشته باشند.
