اسپوتنیک - علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران روز دوشنبه در وین اعلام کرد که ایران آماده است تا در صورت عدم تسریع در پروژه باز طراحی، راکتور آب سنگین در تأسیسات هسته‌ای اراک را به شکل قبلی خود، یعنی با توانایی تولید پلوتونیوم، راه اندازی کند. وب سایت سازمان انرژی اتمی ایران در بازتاب سخنان صالحی، نوشت: در صورت عدم تسریع باز طراحی راکتور اراک، ایران آماده راه‌اندازی راکتور قبلی است.
تهران بر اساس برجام متعهد است كه راكتور آب سنگین اراك را برای تحقیقات هسته‌ای بازسازی كند. در چارچوب توافقات، مقامات ایرانی هسته اصلی این راکتور را تخریب کرده و به قسمت فعال راکتور بتن ریختند.
آیا بیانیه رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نشان دهنده قصد ایران برای ایجاد سلاح هسته‌ای است؟ باید به دنبال چه عواقبی بود؟
ادلان مارگایف، ایران شناس، تحلیلگر پژوهشکده دولتی روابط بین‌المللی مسکو و سردبیر خبرنامه کنترل هسته‌ای در این راستا با اسپوتنیک همکلام شده است:
تاکنون ایران پنج گام در جهت کاهش تعهدات برجامی خود برداشته است – پنجمین گام بلافاصله پس از ترور ژنرال سلیمانی برداشته شده است. ایرانیان اعلام کردند که تمامی محدودیت‌های در نظر گرفته شده در برجام، دیگر برای آنها معتبر نیست. در عین حال، آنها اظهار داشتند كه اگر ترویکای اروپایی منافع اقتصادی ایران را در راستای رعایت توافق نامه برآورده سازد، حاضرند تا به اجرای کامل برجام بازگردند.
اوضاع در این شرایط نابسامان بود زیرا اروپایی‌ها از یک طرف سازوکار حل و فصل اختلافات در چارچوب برجام را فعال کردند، اما جوزپ بورل با ورود به تهران گفت که این ساز و کار راه اندازی شده است اما مهلت حل اختلافات در برجام دائما تمدید خواهد شد تا موضوع به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع نشود. در غیر این صورت، ایران تهدید کرده است که از پیمان منع گسترش جنگ‌افزارهای هسته‌ای خارج خواهد شد – بررسی این موضوع را در مجلس ایران آغاز کردند.
شرایط تغییر نکرده است و ایران علاقه‌مند است که اروپایی‌ها و کشورهای عضو برجام تلاش‌های جدیدی انجام دهند. به همین دلیل ایران به اعضای باقی مانده در برجام و جامعه جهانی پیام می‌دهد که اگر اتفاقی نیفتد، سیاست کاهش تعهدات برجامی ادامه خواهد یافت و نه تنها تعداد سانتریفیوژها و سطح غنی سازی بلکه راکتور آب سنگین اراک نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
فعالیت دو آبشاری در تأسیسات هسته‌ای فردو به حالت تعلیق درآمده است. روسیه این کار را به حالت تعلیق درآورد زیرا غنی‌سازی اورانیوم، که ایران آن را از دسامبر 2019 آغاز کرد، و تولید ایزوتوپ‌های پایدار در یک مکان از نظر فنی امکان‌پذیر نیست. بریتانیایی‌ها و چینی‌ها بر طبق داده‌های رسمی همچنان به اصلاح این امر ادامه می‌دهند اما ایران از سرعت کار راضی نیست. اگر ایران این کار را نیز به حالت تعلیق درآورد، تنها بند باقی مانده در برجام شفافیت برنامه هسته‌ای خواهد بود که آنرا می‌توان ششمین گام ایران در جهت کاهش تعهدات برجامی دانست.
ایران از وضع موجود راضی نیست و اگر اعضای باقی مانده برجام اقدامات دیگری در جهت تامین منافع اقتصادی ایران انجام ندهند، ایران بیشتر پیش خواهد رفت. این به معنای چرخش کامل تهران، خروج از ان پی تی و ایجاد سلاح هسته‌ای نیست. این بدان معنی است که کاهش‌های دیگری در تعهدات تهران اتفاق میافتد، زیرا ایران معتقد است با باقی ماندن در برجام بیشتر از آنچه که دریافت می‌کند، عمل می‌کند.
بازسازی راکتور اراک در چارچوب اجرای برنامه جامع اقدام مشترک در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای ایران از سال 2015 انجام خواهد شد. راکتور به گونه‌ای اصلاح می‌شود تا از آن برای تولید پلوتونیوم برای ساخت سلاح هسته‌ای استفاده نشود.
در ابتدا ایالات متحده و چین نوسازی راکتور اراک را برعهده داشتند، اما پس از خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای در سال 2018، این روند توسط انگلیس و چین انجام می‌شود.
