تفسیرگر این آژانس خبری ولادیمیر ساژین، خاورشناس مطرح روس، در این رابطه می نویسد: اول اکتبر پوتین و روحانی دیدار مهمی در چارچوب همایش سران کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در ایروان داشتند. دو کشور مشکلات مشترک زیادی دارند که باید در بالاترین سطح برطرف شوند. این امر در مورد موضوعات جهانی، منطقه ای و دوجانبه صدق می کند.
ولادیمیر پوتین و حسن روحانی در ایروان عمدتاً بر دو موضوع بسیار پراهمیت متمرکز شدند: سرنوشت معامله هسته ای - برنامه جامع اقدام مشترک و موقعیت در خلیج فارس. امروز این دو مشکل بین المللی، صلح جهانی و رژیم منع گسترش سلاح های هسته ای را به مخاطره می اندازند. ابتدا به مساله معامله هسته ای - برجام نگاه کنیم. چندی پیش اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی - انگلیس، آلمان و فرانسه - امضا کنندگان توافق هسته ای با خروج آمریکا از توافق هسته ای و تحریم های ضد ایرانی مخالف بودند، اما بعد از 14 سپتامبر، پس از حمله به تاسیسات نفتی در عربستان سعودی، که تهران به آن متهم شده بود، اوضاع به شدت تغییر کرده است. اکنون اروپا مانند گذشته آماده دفاع از منافع ایران نیست.
در دیدار ایروان، رئیس جمهور روحانی توافق هسته ای را نمونه موفقی از دیپلماسی چند جانبه برای حل مشکلات بین المللی توصیف کرد و از امضاکنندگان خواست تا برای اجرای آن گام بردارند. در واقع، این معامله یکی از مهمترین دستاوردهای دیپلماسی بین المللی است. این توافقنامه سابقه ای برای روابط قدرت های پیشرفته با کشورهایی بود که مایل به توسعه انرژی هسته ای بودند و روند دور شدن از آن - یک روند سیاسی و دیپلماتیک بسیار منفی است. رئیس جمهور پوتین از طرف خود مجدداً حمایت روسیه از توافق هسته ای با ایران را تأیید کرد و تأکید نمود که مسکو تمام مساعی خود را برای اجرای کامل تعهدات ناشی از توافق هسته ای توسط همه طرف ها بکار می برد.
می دانیم که آینده توافق هسته ای پس از آنکه ایالات متحده در تاریخ 8 مه 2018 به طور یک جانبه از توافق خارج شد و واشنگتن تحریم هایی را علیه ایران در زمینه صادرات نفت وضع کرد، به خطر افتاد. دقیقاً یک سال بعد، در تاریخ 8 مه 2019 ، ایران تعلیق مرحله ای (برای مدت 60 روز) از اجرای بخشی از تعهدات خود را اعلام کرد و از سایر طرف های معامله خواست تا به اجرای کامل آن برگردند.
در مرحله اول، انباشت اورانیوم کم غنی شده و آب سنگین توسط ایران انجام شد. در تاریخ 7 ژوئیه، تهران به مرحله دوم غنی سازی اورانیوم تا بیش از 3.67٪ پرداخت. در تاریخ 7 سپتامبر مرحله سوم آغاز شد که معلوم شد جدی ترین و فراتر از محدوده توافق هسته ای بود، زیرا مربوط به نصب جدیدترین سانتریفیوژها بود. هنوز در مورد مرحله چهارمی که ایران می تواند در اوایل نوامبر انجام دهد، هیچ اطلاعی در دست نیست. اما، بدون شک، این مرحله از نظر پرداخت مجدد ایران به فعالیتهای هسته ای رادیکال تر خواهد بود.
در تاریخ 2 اکتبر، سازمان انرژی اتمی ایران بیانیه ای صادر کرد و اعلام نمود که کاهش تعهدات توافق هسته ای مطابق دستور رهبر معظم انقلاب آیت الله خامنه ای ادامه خواهد یافت. در این بیانیه آمده است که این آژانس به فعالیت های علمی و استراتژیک خود ادامه خواهد داد. جمهوری اسلامی ایران به محض تحقق تعهدات خود در مورد توافقنامه توسط کشورهای دیگر، به رعایت کامل مقررات معامله هسته ای باز خواهد گشت.
با این حال، در زمان حاضر، فرصت های نجات توافق هسته ای تقریباً از بین رفته است. ایالات متحده تحریم های ضد ایرانی را سخت تر می کند. اروپا به طور فزاینده ای از ایران به سمت ایالات متحده رو میاورد. روسیه و چین قادر نیستند به تنهایی تحریم های ایالات متحده را خنثی کنند و آن توافق را نجات دهند.
رئیس جمهور پوتین و رئیس جمهور روحانی در ایروان، همچنین مشکل داغ دیگر - امنیت در خلیج فارس و تنگه هرمز را بررسی کردند. در ماه های اخیر این منطقه به مرکز مقابله ایران با آمریکا، عربستان سعودی، اسرائیل و متحدینشان تبدیل شده است. حمله موشکی به تاسیسات نفتی عربستان سعودی به آتش درگیری نفت پاشیده است.
رئیس جمهور روحانی در دیدار ایروان با رئیس جمهور پوتین گفت که حفظ صلح و ثبات در منطقه خلیج فارس و امنیت ناوبری در تنگه هرمز از اولویت های سیاسی ایران است. در همین زمان، آقای روحانی تأکید کرد که "امنیت و آرامش پایدار در خلیج فارس، دریای عمان و تنگه هرمز تنها با مشارکت کشورهای منطقه میسر است."
رئیس جمهور روحانی در جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ 25 سپتامبر، ابتکاری را با عنوان "ابتکار صلح هرمز" مطرح کرد.
به تعبیر ایرانیان، امنیت در خلیج فارس تنها پس از عقب نشینی سربازان آمریکایی می تواند تضمین شود. امنیت نباید با استفاده از سلاح ها و مداخلات آمریکایی فراهم شود.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران گفت: "در ابتدا، ایران، عراق، عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی، قطر، عمان، کویت و احتمالاً یمن باید به این ائتلاف امنیتی در خلیج فارس بپیوندند."
لزوم ایجاد سیستم امنیتی در منطقه خلیج فارس و دریای عمان و تنگه هرمز در طول سالیان دراز بارهاست که مورد بحث قرار گرفته است. ده ها سال است که روسیه راه حل های مختلفی را برای این مشکل ارائه داده است.
کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس که در سال 1981 شورای همکاری کشورهای عربی خلیج فارس را تشکیل دادند، تلاش کردند تا امنیت منطقه ای را تأمین کنند. اما از عراق و ایران دعوت نشد که وارد این سازمان شوند. و خود شورا دستخوش تضادهای داخلی و شکاف است. چه می توانیم در مورد امنیت منطقه بگوییم؟ تقریباً 40 سال پس از تأسیس این شورا پر از جنگ ها و درگیری های خونین بود و این امر ناتوانی کامل این شورا را نشان داد.
در ژوئیه سال 2019، روسیه برخورد دیگر را ارائه داد و نظریه امنیت جمعی در منطقه خلیج فارس را مطرح کرد که ایده های توسعه یافته در روسیه را در اواخر دهه 1990 و در 2004 و 2007 تکمیل می کند.
پیشنهادهای روسیه مشخص تر و واقع بینانه تر است و با در نظر گرفتن منافع کشورهای حوزه خلیج فارس و کلیه کشورهای علاقمند جهان، برای اجرای تدریجی طراحی شده است. سازمان امنیت جمعی پیشنهادی روسیه می تواند شامل روسیه، چین، ایالات متحده، هند، کشورهای اتحادیه اروپا و سایر کشورها باشد.
رئیس جمهور روحانی و وزیر امور خارجه ایران ظریف گفتند که طرح ایران "ابتکار صلح هرمز" در آینده نزدیک تکمیل می شود و برای همه علاقمندان ارسال می گردد.
کشورهای مختلف نگران وضعیت خلیج فارس هستند. این امر به همکاری مثمر ثمر همه کسانی که علاقمند به رفع تنش ها در منطقه هستند، امید می بخشد. برای انجام کار مربوطه، مقایسه برنامه ها و یافتن مؤثرترین روش های امنیتی در منطقه خلیج فارس، یک پاکتی از اسناد تهیه شده است.
کار طولانی و دشوار در پیش است، اما راه دیگری وجود ندارد. با اطمینان کامل می توان گفت که دیدار روسای جمهور روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و حسن روحانی در ایروان گامی مهم در این مسیر بود.
