در ایران به استفاده از دستبند ها و پابندهای الکترونیکی برای زندانیان زن روی آورده اند تا بتوان آسیب پذیری کودکانی را کاهش داد که مادران آنها در حبس قرار دارند. از اینرو قضات می توانند از مجازات های جایگزین حبس استفاده کنند. در این رابطه اکنون دستبندها و پابندهای الکترونیکی در ایران مورد بهره برداری قرار گرفته و این فرایند رو به تکمیل است.
#زنان زندانی واجد شرایط، با دستبند الکترونیک دوران محکومیت را در کنار خانواده میگذرانند. تفاهم نامه همکاری معاونت پیشگیری از جرم قوه قضاییه با معاونت امور زنان و خانواده. pic.twitter.com/61C7BEK3EX
— معصومه ابتكار (@ebtekarm_ir) 12 марта 2019 г.
پابندهای الکترونیکی در داخل ایران تولید می شود. هر چند قبلا این پابندها یک کالای وارداتی بود که اکنون با توجه به تحریم و بحث امنیتی پابندها، این محصول در داخل ایران تولید می شود.4 و نیم میلیارد تومان تا کنون برای ساخت این پابندها هزینه و بیش از 2 هزار پابند تولید شده است. بیست درصد استفاده کنندگان پابندهای الکترونیکی زنان زندانی هستند. طرح پابندهای الکترونیکی در 9 استان اجرا شده که بیشترین استفاده در استان های آذربایجان شرقی و تهران بوده است.احکام برای مادران زندانی که امکان بهره برداری از ماده 62 قانون مجازات اسلامی را دارند، در راستای مجازات های جایگزین صادر می شود. محدوده مراقبتی بهره برداران از این پابندها دو نوع است یکی اینکه حق خروج از جای در نظر گرفته شده را ندارند و دوم اینکه حق ورود به یک محدوده را ندارند.
اسپوتنیک با خانم فاطمه ثنایی نسب حقوقدان و کارشناس رسمی دادگستری در حوزه حقوق خانواده در این خصوص به گفتگو نشست.
پرسش: ایده دستبند الکترونیک از کجا ناشی شده است؟
پاسخ: این طرح توسط سازمان زندان‌ها و بر اساس تجربیات خوبی که در کشورهای دیگر داشته است به منظور کاهش جمعیت کیفری ارائه شده و محکوم‌علیه و بدون حضور در زندان تحت یک جغرافیای مشخص کنترل می‌شود که حق خارج شدن از يك منطقه مشخص راه نخواهد داشت.حال آنکه می‌توان یکی از موارد موثر در کاهش آسیب‌ها را این دانست که برخی افراد خطرناک و سابقه‌دار ممکن است با افرادی که جرم کمتری مرتکب شدند، هم بند شوند، بنابراین، این هم بندی خود آسیب‌زا بوده و منجر به آموزش‌های متفاوت از سوی برخی مجرمان خطرناک به دیگر افراد خواهد شد که با اجرای این طرح از این آسیب به نوعی پیشگیری خواهد شد.
پرسش: دوره استفاده از دستبند الکترونیک چقدر می تواند باشد؟
پاسخ: بسته به نوع جرم و مدت محکومیت و شرايط مجرم می تواند متفاوت باشد. تشخیص این امر بر اساس نوع جرمی که فرد مرتکب شده بر عهده مسولان ذی ربط می باشد اما قطعا شامل حال مجرمینی که مرتکب جنایت هایی نظیر قتل، آدم ربایی و امثالهم شده اند نمی شود. و با توجه به هدف این طرح که به نحوی حمایت از کیان خانواده و جلوگیری و کاهش آسيب های احتمالی که در نبود مادر فرزندان را تهدید می کند است انتظار می رود در وهله نخست شامل زنانی شود که فرزند دارند و در نبود مادر فرزندان بی سرپرست شده اند و یا سرپرست مناسب ندارند.
پرسش: آیا این ابتکار به دلیل کمبود جا در زندان ها پیشنهاد شده است؟ یا برای عدم جدایی اعضای خانواده با توجه به وجود اطفال؟
پاسخ: یکی از اهداف استفاده از دستبند الكترونيكي کاهش جمعیت زندانیان می باشد اما در مورد این طرح تنها هدف نیست و اهداف بزرگتری نظیر کمک به حفظ کیان خانواده و حفظ حقوق کودکان و نوجوانان و جلوگیری از آسيب های احتمالی که فرزندان به ویژه خردسالان و دختران را در نبود مادر تهدید می کنند نیز وجود دارند. چه بسا گاهی عدم وجود مادر در خانه خود موجب جرایم سنگین تری توسط فرزندان آن زن یا توسط دیگران نسبت به فرزندان آن زن شود. مثلا مادری به دلیل بدهی مالی در زندان باشد اما در نبود او جرایم بزرگتری اتفاق افتد مثل فروش مواد مخدر یا ضرب و شتم منجر به جنایت یا حتی کودک آزاری هایی با نتايج جبران ناپذیر.
پرسش: چه گروهی از زنان شامل این جایگزنی جبس خواهند شد و کلا دوره حبس چه جرایمی با این نوع احکام جایگزین خواهد شد؟
پاسخ: در ارتباط با خانم های زندانی، دو مورد وجود دارد، یکی نوع جرایمی است که آنها مرتکب شده اند و دیگری شرایطی است که آن زن دارد. قطعا جرایمی که جنایت محسوب بشوند. جنایات که جرایم سنگین هستند به جُنحه و خلاف تقسیم می شوند. خلاف شامل جنایات سبک است و جنحه هم شامل جنایات دوره متوسط و جرایمی که سنگین نیستند و حکم آن ها اعدام نیست و حبس های طولانی مدت را شامل نمی شود. قطعا حکم دستبند شامل گروه اول، یعنی کسانی که مرتکب جنایت شده اند، نمی شود. اما در مورد اینکه حالا بین کسانی که مرتکب جرایم متوسط و یا شامل چه گروه هایی می شود، باید گفت در وهله اول شامل زنانی می شود که فرزند دارند و فرزندان آنها یا بدسرپرست هستند، یعنی اینکه یا پدر معتادی دارند یا کلا اصلا سرپرست ندارند. مثلا مادر یک جرم سبک مرتکب شده، اما فرزند یکماهه شیرخوار او قطعا به مادر احتیاج دارد. این گروه هم می توانند شامل این قانون یا استفاده از دستبند بشوند.
پرسش: تعداد این نوع خانمها محدود خواهد بود یا بر اساس بررسی هر زندانی بطور جداگانه در اینباره تصمیمگیری خواهد شد؟
پاسخ: این طرح در آغاز و شروع نمی تواند تعداد زیادی از خانم های زندانی را شامل بشود. البته ابتدا شامل حال خانم هایی خواهد شد که وضعیت دشوارتری دارند و بیشتر لازم هست که در کانون خانواده خودشان حضور داشته باشند. مثلا خانم هایی که علاوه بر داشتن فرزند، فرزندان آنها سرپرست ندارند و یا بسیار بدسرپرست هستند. قطعا بعد از مدتی که نتایج این امر مشخص بشود، شامل حال خانم های زندانی دیگر هم با توجه به جرایم آنها خواهد شد.
