گزارش و تحلیل

سال حمایت از کالاهای ایرانی: آرزویی در دور دست یا آرمانی در دسترس؟

© Sputnik / Soheil Gargariسال حمایت از کالاهای ایرانی
سال حمایت از کالاهای ایرانی - اسپوتنیک ایران
اشتراک
رهبر ایران در پیام نوروزی خود سال جدید ایرانی را "سال حمایت از کالاهای داخلی" نامید.

وی بیان داشت که افزایش تولید داخلی به حل بسیاری از مشکلات اجتماعی و اقتصادی کشور کمک می کند.
در این راستا اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور، عنوان نمود که خرید کالاهای خارجی در سال جاری برای سازمان های داخلی ممنوع می شود و "بودجه دولت در سال جاری به کالاهای خارجی اختصاص نمی یابد".
برای روشن شدن بیشتر هدف مورد نظر دولت در سال جاری سوالاتی را از کارشناسان اقتصادی ایران پرسیدیم.


سعید موسوی مدنی ، مشاور اقتصادی راهبردی توضیحات ارزشمندی را در این زمینه در اختیار اسپوتنیک گذاشتند:


موضوع حمایت از تولید داخل ، ادبیات اقتصادی دوره حمایت از اقتصاد داخلی و سیاست خودکفایی بود که به سال های قبل از ۱۹۸۰ بازمی گردد. بعد از ۱۹۸۰ و تحت تاثیر پایان جنگ سرد و اینکه آمریکا، چین را شریک بلندمدت و استراتژیک خود برای کنترل شوروی انتخاب کرد، در این سال عمده ی کشورهایی چون چین، ژاپن، کره جنوبی و سنگاپور به شرکای استراتژیک آمریکا تبدیل شدند و در سایه توافقات امنیتی بلندمدت ، تجارت بین المللی و روابط اقتصادی تعریف شد.
به طوری که در سال ۱۹۸۰ اولین بار ترانزیت اقیانوس آرام به دلیل سلطه قدرت نظامی نیروی دریایی آمریکا از تجارت اقیانوس اطلس که در سلطه ی کشورهایی چون انگلیس، پرتغال و فرانسه بود، بیشتر شد. طبق این تغییر دیدمان امنیتی ، ادبیات توسعه ی اقتصادی نیز تغییر یافت و از سیاست خودکفایی به توسعه ی صادرات و افزایش فعالیت های برون مرزی اقتصادی کشورها تعریف شد. به طوری که در برخی متون علمی عبارت جهانی شدن را با واژه جهانی سازی جایگزین می کنند.

در مورد کشور ایران سیاست توسعه ی صادرات فعلا در اولویت است و طبق سخنان رهبری، ج.ا.ا باید بتواند کالاهای ایرانی را به تمام همسایگان منطقه خودصادر نماید، این مهم نه در ادامه دیکته جهانی سازی است، بلکه به این خاطر است که اندازه بازار داخلی ما برای عمده صنایع به جز صنایع محدود مانند صنایع غذایی، چرم و محصولات چرمی و پوشاک کوچک است. مقیاس اقتصادی عمده فعالیتهای تولیدی در ایران برای سودآوری و رقابت با کالاهای باصطلاح ارزان قیمتی که از چین وارد می شود کافی نیست. در آینده صنایع ما دو راه بیشتر ندارند یا اینکه رقابت کشنده با شرکت چینی و هندی در بازار درون مرزی و برون مرزی انجام دهند، یا اینکه وارد امپراطوری برندهای شوند. چون اقتصاد ترکیه در دو دهه زودتر، یکی راه را در این دو راهی انتخاب کرد و برای اعتبار Made in Turkey سیاست گذاری هدفمندی را اجرا نمود.
در ایران نیز با توجه به انباشت بسیار بالای نیروی انسانی دانشگاهی، لازم است که این ذخیره نیروی انسانی ابتدا مهارتهای همکلامی و همکاری را بیاموزند، سپس با ارتقاء انگیزه و یادگیری دانش کار، سطح کیفیت تولید و تدارک ، لجستیک و بازار یابی بتوانند برند بین المللی made in Iran را تقویت نمود.
اما اهمیت کیفیت و برند ایرانی در بازار داخلی کجاست، اقتصاد نفتی ایران منجر شده که توزیع ثروت در جامعه نامتوازن گردد، و فاصله زیادی بین دهک های درآمدی فقیر و ثروتمند وجود داشته باشد، یک عده دهک های یک تا چهار هستند که به بیشتر در تنگنای اقتصادی بوده و عمده ی توان خرید و تقاضای مصرفی آنها محدود به محصولات ارزان قیمت چینی و کالای قاچاق است، یکسری خانوارها در دهک های بالاتر قرار دارند که از 8 تا 10 را تشکیل می دهند. این عده طرفدار کالاهای خارجی بوده و از خرید کالاهای داخلی امتناع می کنند.
از نظر اقتصادی شاید کالاهای ایرانی، بیشتر در محدوده قدرت خرید دهکهای 5، 6 و 7 قرار میگیرد که ما آنها را تقاضای طبقه ی متوسط میدانیم و از آنجا که طبقه ی متوسط در سالهای تورمی اخیر ضعیف شده و در حقیقت خانوارهایی بودند که از دهکهای بالاتر و نه پایین تر به این طبقه ریزش کرده اند، بنابرین الگوی مصرفی این طبقه، همانند سطح توقع گذشته و انتظارات دهکهای بالاتر خود است.
بر اساس نظریه درآمد نسبی دوزنبری، رفتار مصرفی افراد با درآمد جاری یکسان، می‌تواند کاملا متفاوت از هم باشد، در واقع فرد، خود را با سایر افراد مقایسه کرده و آنچه تأثیر قابل توجه در مصرف او دارد، جایگاه او در میان افراد و گروه‌های جامعه است، نه صرفا بر اساس سطح درآمد؛ زمانی‌که درآمد خانوار کاهش می‌یابد، افراد در مقابل کاهش درآمد مقاومت نشان می‌دهد و به‌سختی حاضرند از آن سطح مصرفی گذشته خود بکاهد
فرهنگ حمایت از تولید داخل و استقبال از این شعار در کشورهای شرق اروپا که دوران طولانی جنگ سرد را طی کرده اند و کشورهای آسیایی چون ژاپن و چین که طبق یک خرد جمعی، سلسله مراتب را پذیرفته اند، پر رنگ تر است. اما فرهنگ مصرفی در کشور ایران به ویژه پس از نهضت ترجمه در ایران و ورود مدرنیته به ایران متفاوت شده و برای جامعه‌ای مثل ایران که یک پایش خارج از کشور است و مدینه فاضله را در جایی دیگر جستجو میکند متفاوت است.
موضوعی که در تعبیر شعار "حمایت از تولید داخل" می‌تواند با زمینه فرهنگ مصرفی ایران انطباق بیشتری بیابد، تعبیر حمایت از تولیدات به عنوان یک فعالیت production است تا تاکید بر حمایت از محصول داخلی به معنای product، به عبارت بهتر تحت شعار "حمایت از تولید ایرانی" است یک کالای فرانسوی، کره‌ای در داخل تولید شود و به کل بازار منطقه صادر گردد.

سهم ناچیز تجار روس از مناطق آزاد تجاری ایران - اسپوتنیک ایران
امکانات اقتصادی مناطق آزاد تجاری ایران برای روسیه

آقای مهدی خلیلی کارشناس طرح و توسعه از تهران به سوالات خبرنگار اسپوتنیک در این زمینه اینطور پاسخ دادند:


- این برنامه تا چه اندازه موفقیت آمیز خواهد بود؟
به نظر می رسد مهیا شدن جهت اجرای موفقیت آمیز این طرح مشروط به تصمیمات کلیدی است.
یکی از آن عوامل افزایش کیفیت کالای داخلی است. کیفیت را اینگونه تعریف کرده اند: میزان تطابق ویژگیهای یک کالا یا خدمت با نیاز های مشتری. با این تعریف در واقع نیازهای مشتری است که کیفیت را تعریف می کند. پس هر کالایی که بتواند نیازهای مشتری را بهتر و ارزان تر رفع کند، کالای باکیفیت تری است. با شکل گیری یک محیط رقابتی بین تولیدکنندگان در رفع نیازهای مشتریان، کیفیت افزایش پیدا می کند. برای پیدایش چنین تولیدکننده می بایست مالکیت خصوصی باشد تا برای سودآوری دغدغه مشتری داشته باشد. در این حالت آنچه که برای تولید کننده مهم است، بهره وری تولید است. هنگامی که بهره وری بالاست محصول با کیفیت و با هزینه کمتری تولید شده و "رقابت پذیر" می شود.
یکی دیگر از فاکتور های با اهمیت نرخ ارز خارجی است. مادامی که نرخ ارز به صورت کنترل شده است و به صورت دستوری توسط دولت مهار می شود، عملا قدرت رقابت کالای داخلی در برابر کالای خارجی سلب شده است. تصور کنید یک کالای مشابه با کیفیت یکسان داخلی و خارجی وجود داشته باشد. به مرور زمان تورم موجب افزایش هزینه های تولید کالای داخلی شده و تولید کننده داخلی ناچار به افزایش قیمت کالای خود است، حال اگر نرخ ارز متناسب با تورم افزایش پیدا نکند و توسط دولت سرکوب شود، نتیجه این خواهد بود که پس از گذشت یکسال همان دو کالایی که از نظر کیفیت یکسان هستند با دو قیمت متفاوت عرضه شده و انتخاب نهایی خریدار کالای خارجی خواهد بود.


- آیا مردم ایران آماده اند که فقط از برندهای داخلی استفاده کنند و محصولات ایرانی بخرند؟
شاید بهتر باشد این سوال این طور پرسیده شود که آیا تولید کنندگان داخلی آماده اند تا تقاضای مردم را برای کالا ها برآورده کنند. آیا تولید کننده داخلی می تواند نیازهای مردم به کالا را چه از نظر کیفیت و چه کمیت، پوشش دهد؟ مردمی که در این سالها تجربه استفاده از کالاهای خارجی را داشته اند. واقعیت این است ما هنوز در برخی محصولات کلیدی هیچ گونه تجربه تولید نداشته ایم حتی در پایین ترین سطح کیفیت و در بسیاری از تولیدات که نیازمند سطحی از تکنولوژی هستند، صرفا توانسته ایم محصولات درجه چندم بین المللی را کپی کنیم. در واقع در پاسخ به این سوال باید گفت مردم آماده اند هر کالایی که توان رقابت چه به لحاظ کیفیت و چه قیمت را داشته باشد، خریداری کنند.


- چه محصولاتی در درجه اول مدنظر است؟
مزیت رقابتی ایران در حال حاضر صنایع دستی است.


- چه محصولات داخلی بیشتر از کالاهای خارجی مورد توجه است و چرا؟
محصولات کشاورزی و باغبانی و محصولاتی که نیاز به تکنولوژی پیچیده ندارند و در داخل امکان تولید هست.

 

- به نظر شما این کار باعث خروج شرکت های خارجی و محصولاتشان از ایران نمی شود؟ برای گریز از این مشکل چه راهکاری پیشنهاد می کنید؟
اگر این سیاست با ایجاد انحصار اجرایی شود، به طور مثال مردم ایران صرفا مجاز به خرید کالاهای داخلی باشند (مثلا گوشی همراه) در واقع با دست خودمان بازار قاچاق کالا را رونق بخشیده ایم و پدیده هایی مثل ورود غیر مجاز کالا از گمرکات، کولبری و… رواج بیشتری می یابند. اما اگر حمایت از تولید داخلی در کنار رقابت با کالاهای خارجی و با حضور آنها باشد، این حمایت می تواند حداقل در بلند مدت موفق باشد.

 

 

نوار خبری
0
loader
بحث و گفتگو
Заголовок открываемого материала