منطقه ماخونیک متشکل از 12 روستا است که روستای ماخونیک بزرگترین آنها محسوب می شود. این روستاها شامل ماخونیک، کفاز، چاپنسر، توتک، سفال‌بند، سولابست، لجونگ،کلاته بلوچ، دامدامه و میش نو، خارستو و جلارو است.
روستای ماخونیک با قدمت چهار هزار ساله و با توجه به معماری و آداب و رسوم و فرهنگ خاص مردم این منطقه به یکی از هفت روستای شگفت انگیز دنیا معروف شده است.
روستای ماخونیک یکی از هفت روستای شگفت انگیز دنیا pic.twitter.com/ONpxtmXPY2
— News (@fotonewss) 3 ноября 2017 г.
در برخی اسناد قدیمی که تاریخ نگارش آنها به 300 سال قبل می رسد، نام روستا مادخنیک ذکر شده است که مرکب از دو جزء «ماد» و «خنیک» است. ماد در زبان پهلوی و پارسی باستان به ماه تبدیل شده که یکی از معانی آن شهر و مملکت است و در مجموع به نام شهر ماخونیک است.
نام"لی لی پوت" که بر روی این روستا گذارده شده، بی ارتباط با سرزمین داستان افسانه گالیور نبوده و ساکنین این روستا انسانهای کوتاه قدی بودن که به این دلیل این منطقه به سرزمین لی لی پوت ها معروف شد. قد اهالی این روستا به زحمت به 140 می رسید، که این امر می تواند ناشی از ازدواج فامیلی و نوع تغذیه آنها باشد. البته این موضوع نیاز به تحقیقات و پژوهش بیشتری دارد و در حال حاضر مردمان این روستا دارای قد متوسط به بالا هستند و قد های زیر 160 در این روستا کمتر دیده می شود.
داستان افسانه ای گالیور pic.twitter.com/Je2cZ503Ym
— News (@fotonewss) 3 ноября 2017 г.
مردم ماخونیک به دلیل نزدیکی این روستا با افغانستان، اصالتی افغانی داشته و این روستای جذاب را برای زندگی انتخاب کردند. در مسیر جاده سریشه به روستای درح، این روستا قرار دارد.
درباره اين روستا هيچ سابقه تاريخي مكتوبي وجود ندارد و تنها "كلنل چارلز ادوار دبيت" در كتاب سفرنامه خراسان و سيستان در دوره ناصرالدين شاه به توصيف منطقه ماخونيك پرداخته است.
براساس شواهد، ساکنان این روستا در ابتدا دامدار و کوچ نشین بوده و در دوره های بعد در منطقه ماخونیک، به ویژه در روستای ماخونیک سکنی گزیده اند و وجود سنگ‌نگاره‌اي در نزديكي قنات ماخونيك كه نقش‌هاي چوپاني و بسيار قديمي بر روي آن نقش بسته نيز گواهي بر قدمت سكونت در ماخونيك است.
یکی از این نشانه های فرهنگی جالبای اقلیم، مسکن و بافت مسکونی روستا است که در دامنه تپه و خانه ها به طور فشرده به هم و در گودی زمین ساخته شده اند که یادآور روستای صخره ای ایران است.
براي رفتن به داخل خانه بايد دولا شده و به زحمت وارد خانه شد. اغلب يكي، دو پله درگاهي را به كف خانه متصل مي‌كنند. به علت آنکه هوای این ناحیه سرد است، مردم ، خانه ها را کوچک و کم ارتفاع می ساختند تا گرم شدن آن راحت باشد. البته کوتاهی قد آن ها، آنان را در این مسیر یاری می کرد.
هر خانه داراي فضاهايي همچون كنديك (مخزن نگهداري گندم و جو)، كرشك (اجاق گلي براي طبخ غذا)، طاق و طاقچه است. همچنين عمده مصالح به كار رفته در مسكن روستا شامل سنگ، چوب و هيزم است.
به گفته یکی از فعالان گردشگری خراسان جنوبی درباره معماری خانه های لی لی پوتی های ایران، با کالبد شکافی خانه های متروکه روستای ماخونیک به این نتیجه می رسیم که برای ساخت هر خانه در گذشته ابتدا زمین را به اندازه یک الی 1.5 متر به داخل زمین حفر شده و بعد دیواری به ارتفاع تقریبی یک متر با گل و سنگ ساخته اند و همه جایش را با گل نما کاری کرده اند.
روستای شگفت انگیز لی لی پوتی ها pic.twitter.com/3TrbuHKkIF
— News (@fotonewss) 3 ноября 2017 г.
علاوه بر مسكن مي‌توان به جاذبه‌هاي فرهنگي ديگري همچون مراسم عروسي و نامزدي، مراسم ماه رمضان و عيدفطر و عيد قربان، مراسم باران خواهي و همچنين خوراك و غذاهاي سنتي و پوشاك محلي منطقه اشاره كرد. در حال حاضر گردشگران خارجي و داخلي زيادي از اين روستا بازديد مي‌كنند و اين روستا از روستاهاي گردشگر خراسان جنوبي به شمار مي‌رود.
آداب و رسوم ساکنان روستا از نحوه قضاوت تا شیوه کشاورزی و از چگونگی تقسیم ارث تا بازی ها همگی از گذشته های دور جریان داشته و اغلب آنها دست نخورده باقی مانده است.
گفته می شود مردم ماخونیک تا 50 سال پیش، چای نمی نوشیدند، شکار نمی کردند و اصلاً گوشت هم نمی خوردند و هنوز سیگار نمی کشند. مردم ماخونیک این قبیل کارها را گناه می دانستند، ورود تلویزیون به این روستا به معنای ورود شیطان بود و اهالی تا چند سال پیش به تلویزیون می گفتند شیطان. آنها هرگز اجازه نمی دادند کودکان پای صفحه تلویزیون بنشینند و جادو شوند.
— News (@fotonewss) 3 ноября 2017 г.
تا سالهای پیش تنها منبع غذایی مردم این روستا شلغم و چغندری بوده که در اطراف روستا کاشت می شده که به شکل آب پز طبخ می کردند گاهی هم با آرد مخلوط و چیزی شبیه آش درست می کردند که در اصطلاح محلی به آن پختک می گویند. عمده محصولات کشاورزی منطقه شامل گندم، سیر، جو، شلغم، چغندر و زردک است و مردم این منطقه به میزان محدودی به کشت گوجه فرنگی، پیاز و زعفران نیز می پردازند.
از آثار دیدنی روستای ماخونیک «برج سنگی» می باشد. این برج در طبقات بالای روستا ساخته شده بطوریکه به اطراف روستا اشراف داشته، از این برج جهت دیده بانی استفاده می کردند تا در صورت حمله احتمالی دشمن، به همه اهالی روستا اطلاع دهند. این روستا نیز همچون بسیاری از روستاهای تاریخی ایران، کوچه های سرزمین لی لی پوتی ها در بافت قدیم روستای ماخونیک، خیلی باریک بوده و تنها یک انسان به تنهایی می تواند از کوچه ها عبور کند.
اگر در ایران زندگی می کنید و یا به ایران سفر کردید، سفر به این روستای تاریخی و شگفت انگیز را فراموش نکنید.
— News (@fotonewss) 3 ноября 2017 г.
