سالهاست که آلودگی هوا به جان تهران افتاده و مدتهاست که برای فرار از این مشکل تلاشهای پیگیر صورت گرفته است، اما نتیجه این تلاشها به کجا کشیده و حال هوای تهران این روزها چگونه است را در ادامه می شنویم:
- مشکل آلودگی هوای تهران از چه زمانی آغاز شد؟
تهران از گذشته درگیر آلودگی هوا بوده و حتی طبق اسناد روزنامه¬ای که در اختیار داریم شهر تهران 50 سال پیش نیز درگیر مشکل آلودگی هوا بوده است. دلیل این امر، شرایط توپوگرافی تهران می باشد که امکان تهویه طبیعی هوا را از شهر گرفته است. اصولا جهت وزش باد در تهران از غرب به شرق است و از سویی رشته کوه های البرز که از طالقان تا شرق تهران امتداد یافته و همچنین رشته کوه های بی بی شهربانو واقع در شرق تهران سدی را ایجاد نموده است که امکان تهویه طبیعی را گرفته و در نتیجه منجر به تجمع آلاینده ها و آلودگی هوا می گردد. عوامل فوق به علاوه تولید آلاینده های صنعتی، تجاری و مسکونی مشکلی به نام آلودگی هوا را ایجاد نموده است. اولین اقدامات جدی به منظور حل مشکل آلودگی هوا به سال 1374 و به تصویب قانون فوری «نحوه جلوگیری آلودگی هوا» باز می گردد، اما به صورت عملیاتی برنامه جدی حل این مشکل از سال 1379 آغاز گردید.
آلاینده ها به دو صورت ذرات معلق و گازی شکل هستند که در آغاز پروژه حل مشکل آلودگی تنها ذرات معلق به قطر کمتر از میکرون و آلاینده های گازی را اندازه گیری می کردیم. البته در آن زمان مهمترین آلاینده های تهران گازها و به ویژه مونوکسید کربن بود و بخاطر همین پارامتر حدود 160 تا 170 روز طی سال در تهران آلودگی هوا وجود داشت. در نتیجه برنامه سال 79 موفق شدیم آلودگی ناشی از مونوکسیدکربن را کنترل نماییم و تا همین امروز حتی یک مورد هم آلودگی ناشی از این پارامتر و حتی سایر گازها را در تهران نداریم و همین امر گویای موفقیت این برنامه بود. از اواخر سال 1389 شروع به اندازه گیری ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون در هوا نمودیم که از این نظر مشکل جدی وجود دارد و آلودگی در سطح بالایی قرار دارد. از سال 1393 و در دولت آقای روحانی تمرکز شدیدی بر حل مسئله آلودگی هوا صورت گرفت و به این منظور برنامه ای با 9 محور شامل سوخت، خودروهای نو، خودروهای در حال تردد، پایش و اندازه گیری، آموزش و اطلاع رسانی، منابع ساکن، نیروگاه ها و…تنظیم شد. در این برنامه تکلیف هر دستگاهی مشخصی شده است و اولین قدمی که برداشته شد بهبود کیفیت سوخت بود، که سوخت یورو 2 به سوخت یورو 4 ارتقاء یافت و از مهر 93 تمامی خودروهای تازه تولید شده باید حداقل استاندارد یورو 4 و بالاتر را داشته باشند و به این ترتیب یکی از معضلات مهم تحت کنترل درآمده است.
نیروگاه تولید برق تهران نیز یکی دیگر از مشکلات شهر است که پیش از این دارای سوخت مازوت بود اما برای کاهش آلودگی تبدیل به سوخت گاز طبیعی شد و طبیعتا در کنترل آلودگی گام مهمی بشمار می آمد. یکی دیگر از اقدامات مهمی که در سال 93 رخ داد جمع آوری حدود 350 هزار خودروی فرسوده از سطح کل کشور بود چراکه هر یک خودروی فرسوده حدود 30 برابر خودروی نو می تواند تولید آلودگی نماید، البته تخمین زده شد که حدود 30 درصد این خودروها از شهر تهران خارج شد. سالهای 91 و 92 حدود 40 درصد از روزهای سال آلوده بود که در سال 93 و 94 تا همین امروز حدود 32 درصد از روزهای سال آلوده بود که همین امر گویای اقدامات اثر بخش در امر کنترل آلودگی هوا است منتها تا رسیدن به شرایط مطلوب فاصله زیاد است، بنابراین ما موظف هستیم روند وجود را ادامه داده تا به شرایط مطلوب برسیم. البته عناصر اقلیمی نقش خیلی مهمی در میزان آلودگی هوا دارد اما اقدامات فوق در کنار دیگر برنامه ها منجمله گسترش حمل و نقل عمومی به ویژه مترو، نقش مهمی در کاهش میزان آلودگی هوا دارد.
- مشکل آلودگی هوای تهران و همکاری دیگری کشورها
در داخل کشور ایران هم دانش کافی و هم امکانات کافی برای حل مسئله آلودگی هوا وجود دارد، اما قطعا کمک سایر کشورها نیز می تواند این روند را تسریع بخشد، به هر حال خود ایران توانایی کافی دارد تا طی یک برنامه 5 ساله مشکل آلودگی هوا در تهران را حل نماید. برنامه هایی که اکنون در تهران پیش گرفته شده به نوعی برگرفته از تجربیات دیگر کشورها نیز است و تاریخچه آلودگی هوا در سایر نقاط جهان به صورت کامل مطالعه شده و از مجموع آنها برنامه های 9 گانه تهران تصویب شده است. اما به هر حال کمک دیگر کشورها نیز می توانند مفید باشد، به عنوان مثال دستگاههای پیشرفته سنجش آلودگی هوا می تواند در اندازه گیری دقیق آلاینده ها در هوا کمک بزرگی باشد.
از سوی دیگر اجرای برنامه های متفاوت کاهش و کنترل آلودگی هوای تهران کمک نموده تا به یکسری دانش و تجربیات مفید در این زمینه دستیابیم. سازمان محیط زیست یک دستگاه نظارتی می باشد و خود سازمان متولی اقدامات اجرایی نیست و تنها تعیین کننده وظایف هر کدام از سازمانها و دستگاهها در زمینه کنترل آلودگی می باشد، بنابراین با کمال میل اعلام آمادگی می کنیم تا در بحث مطالعه، برنامه ریزی و نظارت تجربیات خود را در اختیار سایر کشورها قرار دهیم.
- تهرانی ها خودشان هم دست به کار شوند
گفته می شود بیش از 80 درصد آلودگی هوای تهران ناشی از منابع متحرک یعنی خودروها و موتور سیکلت ها است. پس انتظار می رود که افراد سعی نمایند از خودروهایی که دارای نقض فنی هستند استفاده نکنند و این مسئله واقعا کمترین انتظاری است که شهروندان داریم. ضمن اینکه از معاینه فنی خودرو غافل نشده و تا جایی که امکان دارد از وسایل نقلیه عمومی استفاده نمایند تا به این ترتیب سطح انتشار آلاینده های ناشی از منابع متحرک را کاهش دهند.
