گزارش و تحلیل

آیا معامله هسته ای با ایران عملی می شود؟

© Photo / Ministry of Foreign Affairs (Russia)آینده ی هسته ای ایران ، چالش مخالفین و منتقدین توافق بر سر مشکل اتمی ایران
آینده ی هسته ای ایران ، چالش مخالفین و منتقدین توافق بر سر مشکل اتمی ایران - اسپوتنیک ایران
اشتراک
همه مخالفین ایران ضمانت بدهند که برای اجرایی شدن این برنامه اقدامات مشخصی اتخاذ می شود.

اواخر ماه اکتبر از حل و فصل برنامه هسته ای ایران به مرحله جدیدی می رسد. برنامه جامع مشترک هسته ای رسما به اجرا گذاشته شد. رهبر ایران سید علی خامنه ای این برنامه را تایید کرد و در نامه ای به رییس جمهور حسن روحانی توصیه هایی برای اجرایی ساختن توافقات هسته ای کرد. این برنامه تا چه اندازه قابل اجراست؟ ولادیمیر ساژین تحلیل گر مسایل خاورمیانه در این باره می گوید: «رهبر ایران آیت الله خامنه ای در نامه خود به حسن روحانی ضمن قدردانی از اعضای هیات به خاطر موفقیت حاصله و ستودن این توافقات، ایالات متحده امریکا را به خطاهای مختلف متهم ساخته و 9 شرط را در اجرای این برنامه ها طرح کرد. این 9 شرط در چند مساله با هم مشترک هستند».

ساژین در ادامه توضیح می دهد که مساله اول این است که همه مخالفین ایران ضمانت بدهند که برای اجرایی شدن این برنامه اقدامات مشخصی اتخاذ می شود. مساله دوم این است که تحریم ها باید به طور کامل برداشته شوند، بدون اینکه تحریم جدیدی به بهانه تروریسم یا نقض حقوق بشر در ایران وضع شود. مساله سوم این است که همه کارها برای تغییر زیرساخت های ایران در چارچوب برنامه جامع مشترک تنها پس از امضای قراردادهای قابل اعتماد و ضمانت اجرایی آنها باشد. مساله سوم این است که سازمان انرژی اتمی ایران باید فعالیت های خود را در شرایط جدید برنامه ریزی کند و به مطالعات خود ادامه دهد. مساله پنجم نیز به موارد غیرشفاف برنامه جامعه مشترک مربوط می شود و مخالفین نباید به زعم خود آن را تفسیر کنند. متن مذاکرات باید معیار باشد. برای کنترل بر اجرای شرایط مشخص شده در برنامه جامع مشترک هسته ای، یک کمیسیون ویژه در ایران تشکیل می شود.

با این حال ساژین معتقد است که نامه سرگشاده تا حدی تبلیغاتی نیز هست و بیشتر برای مصرف داخلی تهیه شده تا منتقدین این برنامه و مخالفین مصالحه تهران با میانجین «پنج به علاوه یک» را آرام کند.

مهم این است که رهبر کشور اجازه اجرای این توافقات را داد. اکنون مسیر حل نهایی مشکلات هسته ای ایران باز است.

البته، سنگ هایی در مسیر خواهند انداخت. زیرا برنامه جامع مشترک از نقطه نظر علمی — فنی و سیاسی یک سند پیچیده است. مشکلات مالی و تجاری را نیز باید به آن اضافه کرد. به عنوان مثال، اصطلاح راکتور آب سنگین اراک نیاز به حضور یک شرکت یا کنسرسیوم جهانی دارد. این کار هزینه های زیادی برمی دارد و باید از کارشناسان متخصص دعوت کرد.

نمی توان از موانع سیاسی موجود چشم پوشی کرد. در ایران بین حزب لیبرال یا رفورماتور ها با رادیکال ها اختلافات جدی وجود دارد. در ماه فوریه 2016 انتخابات مجلس برگزار شد و یک سال بعد انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد. بعد از موفقیت های هسته ای در وین، آونگ سیاسی به سمت رفورماتورها رفت و احتمالا موضع آنها قوی تر می شود اما معلوم نیست که سال 2020 چگونه خواهد بود. بعد از آن در سال 2025 با پایان مهلت اجرای برنامه های جامع مشترک، اوضاع چطور خواهد شد؟ رهبر ایران در آن زمان چه کسی خواهد بود. چه قدرت هایی در راس کشور خواهند بود؟ پاسخ به این سوالات مشکل است. اما با توجه به توافقات منطقی ساده، می توان گفت که ایران شرایط برنامه جامع را اجرا خواهد کرد، زیرا واکنش مخالفین ایران و همچنین اسراییل نسبت به نقض شرایط از سوی ایران جدی تر از قبل خواهد بود.

سری هم به آن سوی اقیانوس ها بزنیم. در امریکا چه اتفاقاتی خواهد افتاد؟ در ژاویه 2017 انتخابات ریاست جمهوری برگزار می شود. جمهوری خواهان بشتر هستند. سیاست دستگاه حکومتی امریکا نسبت به ایران و اجرای شرایط برنامه جامع مشترک چگونه خواهد بود؟ امیدواریم که این سیاست کاملا منطقی و اجرایی باشد. زیرا در معامله هسته ای منافع همه طرفین و از جمله امریکا در نظر گرفته شده بود.

برنامه جامع مشترک هسته ای یک سند دوجانبه بین ایران و امریکا نیست. برای تدوین این سند پنج کشور مشارکت داشتند که چهار تای آنها عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل و همچنین عضو سازمان جهانی انرژی اتمی هستند. مساله حفظ منافع طرفین معامله هسته ای ایران تا دستیابی به نتیجه پیش برد.

علاوه بر اینها نباید فراموش کرد که برنامه جامع مشترک هسته ای یک سند تاریخی است که از ارزش جهانی برخوردار بوده و در راستای معاهده عدم گسترش سلاح های هسته ای قرار دارد. عدم انجام بندهای این سند، بی شک واکنش جدی از سوی جامعه جهانی به دنبال خواهد داشت.

به این ترتیب، ولادیمیر ساژین نتیجه گیری می کند که می توان به روند مثبت انجام توافقات امید داشت. البته طی 10 تا 15 سال ایران و امریکا تغییر می کنند و همه کشورهای عضو گروه پنج به علاوه یک نیز تغییر می کنند. خاورمیانه و تمام دنیا دستخوش تغییر می شوند. سیاستمداران جدیدی روی کار می آیند و چالش های جدید و اختلافات جدیدی به وجود می آید. با این حال، سیاست جهانی همچنان به برنامه عدم گسترش سلاح هسته ای پایبند خواهد بود. بنابراین اجرای این سند یک عامل مهم برای حفظ برنامه عدم گسترش سلاح هسته ای است. 

نوار خبری
0
loader
بحث و گفتگو
Заголовок открываемого материала