شرق شناس ولادیمیر ساژین در این باره می گوید:
بی شک ، تاثیر معاهده ی هسته ای بر پتانسیل نظامی کشور جایگاه ویژه ای دارد. و پیش از همه در جهت ممانعت از تبدیل این پتانسیل به سلاح هسته ای است. البته در صورت اجرای دقیق " طرح اقدام مشترک و همه جانبه " که چهاردم ژوئیه در وین تصویب شد توسط تهران خواهد بود. امیدوار خواهیم بود که جمهوری اسلامی تمامی درخواست های سند را اجرا خواهد کرد ، هرچند در غیر این صورت این امر ممکن است به فاجعه ای برای ایران منجر گردد.
ساژین ادامه می دهد: بدین ترتیب ، نتیجه ی اصلی توافق هسته ای ، کم کردن امکانات ایران برای ایجاد سلاح هسته ای است. در عین حال این توافق همچنین محدودیتهای مشخصی برای ارسال تسلیحات معمولی و فن آوری های نظامی به ایران را نیز به همراه دارد. بدین ترتیب بر طبق معاهده طی پنج سال ، تحریم موجود برای ارسال تسلیحات تهاجمی سنگین به قوت خود باقی می ماند. ضمنا طی هشت سال هرگونه ارسال فن آوری موشک های بالستیک به ایران تنها در صورت تصویب شورای امنیت سازمان ملل متحد امکان پذیر خواهد بود. آمریکا قول داده است که هر گونه تقاضای این چنینی را وتو کند.
اما در هر صورت ایران در زمینه مسائل دفاعی نسبتا مستقل است که باعث شده در شرایط تحریم های بی شمار قوی ترین نیروهای مسلح را در خاور میانه و خاور نزدیک بسازد. تعداد کلی نیروهای مسلح منظم ایران (ارتش و سپاه پاسداران) بر اساس اسناد گوناگون از 540 تا 900 هزار نفر است. پراکندگی داده ها بیانگر آن است که موضوعات مربوط به نیروهای مسلح در کشور کاملا سری است. منابع گوناگون غیر ایرانی اطلاعات مختلفی را در خصوص تعداد و ترکیب نیروهای مسلح ایران و همچنین از کیفیت تسلیحات و فن آوری های نظامی دارند.
در خصوص ترکیب نیروها ،رهبریت نظامی جمهوری اسلامی در سال های اخیر اقداماتی را برای تقویت آموزش افسران و سربازان ترتیب داده است.
در ارتباط با تسلیحات و فن آوری های جنگی مسئله پیچیده تر است. اکثر تسلیحات ایرانی تولید سال های شصت و هفتاد قرن گذشته است. حتی " نمونه های موزه ای " سال های 40 و 50 از جمله برخی کشتی های و سیستم های توپخانه ای استفاده می شوند. نیروهای هوایی از هواپیماهای قدیمی آمریکایی اف-4 ، اف-5 و میراژ های فرانسوی اف-1 ، چینی اف-7 و همچنین هواپیماهای شوروی سو-24 و سو-25 تشکیل شده است. از نمونه های تقریبا جدید می توان میگ —29 روسی و در سطی از اف —14 آمریکایی نام برد.
کارشناس نظامی روسی و دکتر علوم نظامی یوری بوندار معتقد است که جمهوری اسلامی با توان کامل به سمت مدرن کردن فن آوری نظامی خود حرکت می کند:
نمونه های جدید تسلیحاتی استفاده می شوند. ایرانی ها برای مدت زمان طولانی دست روی دست نگذاشتند. آنها اکنون خیلی خوب فن آوری روباتیک و پهپاد ها را توسعه داده اند. ضمنا گستره ی تاکتیکی ، عملیاتی و عملیاتی- استراتژیکی را بسط داده اند. آنها سیستم هایی تولید کرده اند که قادر است از ایستگاه های راداری خود محافظت کند.
در واقع تسلیحات و فن آوری جنگی تولید شده توسط مجموعه ی دفاعی — صنعتی ایران اگر چه از لحاظ فیزیکی جدید است اما براساس ویژگی های ساختاری مجوز دار بوده و یا کپی از نمونه های منسوخ شده ی خارجی است. در واقع فن آوری نظامی که از خط مونتاژ کارخانه های نظامی جمهوری اسلامی ایران عبور می کند به دسته ی فن آوری های درجه بالا تعلق ندارد. جدیدترین انواع تسلیحات ، تسلیحات موشکی هستند که در خود ایران تولید می شوند.
کارهای تحقیقاتی و آزمایشی در ساخت موشک ایرانی ادامه دارد. ایران علی رغم تحریم و دشواری های فن آوری و تکنولوژی پتانسیل موشکی خود را تکمیل می کند. هفته ی پیش ایران موشک جدید کلاس " زمین —زمین" را معرفی کرد که قادر است به گفته ی نظامیان ایرانی اهداف را با دقت بالا در مرز 500 کیلومتری نابود کند. کارهایی برای ساخت موشک های بالستکی دوربرد بیش از 2 هزار کیلومتر هم ادامه دارد.
ساژین معتقد است که برای همین رئیس جمهور روحانی کاملا حق دارد وقتی می گوید: " ما هر کاری را که باید انجام می دهیم تا از کشورمان با کمک موشک ها و یا سایر ابزار دفاع نماییم."
همچنین لازم به یادآوری است که تحریم ارسال فن آوری ها و تکنولوژی های نظامی شامل تسلیحات دفاعی نمی شود. بنابراین ایران خارج شده از تحریم ها که ظرفیت مالی و اقتصادی لازم را بدست آورده در آینده قادر است همکاری فن آوری- نظامی خود را با سایر کشورها توسعه و بسط دهد و البته در چهارچوب محدودیت هایی که با توافق های وین مطابقت دارد.
ساژین مطمئن است که روسیه سود آورترین شریک است از آنجا که دو کشور تجربه ی مثبت چندین ساله همکاری در این زمینه را داشته و همچنین تحولات جدی در حال حاضر صورت می گیرد.
ساژین خاتمه می دهد: بدین ترتیب علی رغم بازدارندگی خاص تاثیر معاهده ی هسته ای در گسترش برخی از جهات پتانسیل نظامی جمهوری اسلامی ایران ، اجرای شرایط این معاهده به ایران اجازه می دهد که مواضع خود را در جهان بهبود بخشیده و دوباره تصویر کشور مهم منطقه از جمله در ارتباطات نظامی را بدست آورد.
