گزارش و تحلیل

دیپلمات بلندپایه روس: توافق هسته ای هنوز قابل اجرا است

CC BY 4.0 / Tasnim News Agency / مذاکرات وین درباره احیای برجام
مذاکرات وین درباره احیای برجام - اسپوتنیک ایران  , 1920, 08.07.2022
اشتراک
ژوئن 2022 با موج جدیدی از فعالیت ها حول بازگرداندن توافق هسته ای (برنامه جامع اقدام مشترک، برجام) مشخص شد.
اسپوتنیک - ولادیمیر ساژین خاورشناس مطرح روس در این خصوص می نویسد: ژوئن 2022 با موج جدیدی از فعالیت ها حول بازگرداندن توافق هسته ای (برنامه جامع اقدام مشترک، برجام) مشخص شد. آرامش بیش از سه ماه به طول انجامید. دلیل این امر این است که ایران در ماه مارس در حین موجودیت یک توافق تقریباً آماده، خواسته هایی فراتر از چارچوب توافق هسته ای را به ایالات متحده ارائه کرد- حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان های تروریستی که توسط رئیس جمهور سابق ترامپ وارد آن شده بود.
در نتیجه، هیئت ها وین را به مقصد پایتخت های خود ترک کردند تا اقدامات بعدی را بررسی نمایند. در این مدت، شرکت کنندگان در روند مذاکرات - روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپا و البته دو بازیگر اصلی - ایران و آمریکا - تصمیم گرفتند که چگونه به هدف نهایی - احیای برجام بدون ضرر دست یابند.
آغازگر موج جدیدی از روند مذاکرات، جوزپ بورل، رئیس بخش سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود که تمایل همه اعضای "باشگاه 5+1" را برای بازگشت به میز مذاکره ابراز کرد. او در 24 ژوئن به طور غیرمنتظره ای به تهران رفت و در آنجا به مدت دو روز با مقامات ایرانی مذاکره کرد. در نتیجه، آقای بورل در یک کنفرانس مطبوعاتی در پایتخت ایران گفت: " ما در روزهای آینده مذاکرات درباره برجام را از سر خواهیم گرفت..." آقای عبداللهیان وزیر امور خارجه ایران از سرگیری مذاکرات را تایید کرد.
پیشتر، رابرت مالی، مذاکره کننده کلیدی آمریکا در مورد ایران نیز آمادگی آمریکا برای از سرگیری روند مذاکرات را تایید کرده بود.
نا گفته نماند که فرآیندهای سیاسی در حال وقوع در ایران و آمریکا بر روند مذاکرات برجام و محتوای آن به شدت تاثیر می گذارند. نیروهای قدرتمندی اینجا و آنجا وجود دارند که با احیای برجام مخالفت می کنند، البته به دلایل متفاوت و متضاد. در ایران تندروها مذاکرات را امتیاز دادن به "شیطان بزرگ" می دانند و بر ادامه فعالیت های هسته ای تمام عیار پافشاری می کنند، و در آمریکا "شاهین ها" به صداقت ایران اعتقادی ندارند و برجام را پرده ای برای تولید سلاح هسته ای می دانند.
جان بولتون  - اسپوتنیک ایران  , 1920, 07.07.2022
انتقاد بولتون از تلاش های رئیس جمهور آمریکا برای بازگشت به برجام
با وجود این، اخیراً در خود تیم‌ های مذاکره ‌کنندگان، اعم از ایرانی و آمریکایی، "نرم‌ شدن اخلاق" مشاهده می شود. مثلا، علی باقری کنی، رئیس کنونی هیأت ایرانی حاضر در مذاکرات، همواره یک سیاستمدار به شدت رادیکال تلقی شده است. او بین سال‌های 2007 تا 2013، دست راست سعید جلیلی، مذاکره ‌کننده ارشد سابق هسته‌ای بود. هر دوی آنها به انعطاف ناپذیری و رویکرد سختگیرانه خود در مذاکرات درباره برنامه هسته ای ایران و به طور کلی سیاست خارجی معروف بودند. دقیقاً به دلیل اعتقادات سیاسی خود است که آقای کنی توسط رئیس جمهور رئیسی، پس از روی کار آمدن وی در سال 2021، به عنوان رهبری هیئت "مذاکره کنندگان هسته ای" منصوب شد. با این حال، به گزارش "میدل ایست آی" (27/06/2022)، علی باقری کنی اگرچه ابتدا افراد همفکر سازش ناپذیری را به تیم خود جذب کرد، اما اخیراً آنها را کنار گذاشته یا اخراج کرده است. از جمله حمیدرضا عسگری، شخصیت قابل توجهی که هم روی آقای جلیلی و هم بر شخص باقری کنی تأثیر زیادی داشت. علاوه بر این، تیم او و البته وزارت امور خارجه ایران در اوایل ماه مارس آماده معامله بودند، اما چند صدای قدرتمند خارج شده از وزارتخانه علیه این پروژه شنیده شد که منجر به تغییر برنامه ایران گردید.
روزنامه کیهان که محافظه‌ کارترین روزنامه ایران است، با عصبانیت به از سرگیری مذاکرات واکنش نشان داد و آن را طرحی از سوی آمریکا و اروپا برای به دام انداختن ایران خواند. اما با وجود این دیدگاه ایدئولوژیک به مذاکرات جای خود را به نگاه عقلانی می دهد. به این ترتیب، محمد اسلامی، معاون رئیس جمهور ایران، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، چند روز پیش گفت که ایرانی ها دیگر نمی توانند فشار اقتصادی و مالی تحریم ها را تحمل کنند. وی از تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران خواست برای کمک به رفع تحریم‌های آمریکا و بازگرداندن ایران به مسیر پیشرفت و توسعه، "از استدلال‌های وزین سیاسی و حقوقی استفاده کنند." به گفته ناظران، این اقدام غیرمنتظره یکی از رهبران جمهوری اسلامی ایران اولین انتقاد از سیاست خارجی و اقتصادی کابینه توسط دولت ابراهیم رئیسی رئیس جمهور و در عین حال نشانه ای برای "مذاکره کنندگان هسته ای ایران" است.
موضع آمریکا نیز در حال تغییر است. در ماه ژانویه، پس از امتناع آمریکا از شرکت در مذاکرات، سه حامی اقدامات سخت علیه ایران تیم مذاکره کننده آمریکا را ترک کردند. دولت بایدن به خوبی می‌داند که شکست روند مذاکرات هسته‌ای و بر این اساس، فروپاشی برجام برگ برنده‌ای در دست جمهوری‌خواهان است. آنها بر فشار اقتصادی و نظامی بر ایران به عنوان ابزاری برای حل مسئله ایران در آستانه انتخابات میان دوره ای کنگره در نوامبر اصرار دارند. بنابراین، احیای برجام حتی با وجود برخی امتیازات ضروری که به نظر کاخ سفید نباید نشان دهنده ضعف آمریکا باشد، برای رئیس جمهور بایدن بسیار مهم است. عامل نفت را نیز فراموش نکنیم که پس از اعمال تحریم های نفت و گاز علیه روسیه اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. نفت ایران که از تحریم ها رها شود می تواند تا حدی جایگزین نفت روسیه شود و به حل مشکلات انرژی اروپا کمک کند و در مقیاس بازار جهانی، می تواند قیمت های آن را کاهش دهد و به نفع قیمت های پایین تر بنزین، در درجه اول در ایالات متحده، که برای بایدن بسیار ضروری است، باشد. پرزیدنت جو بایدن به یک پیروزی بزرگ در سیاست خارجی نیاز دارد که می تواند در حکم احیای برجام باشد. برای ایران ضروری است که تحریم ها برای تامین پیشرفت و توسعه در همه جهات لغو شود و این تنها با بازگشت به توافق هسته ای امکان پذیر است. در عین حال، هم در ایران و هم در آمریکا، علاقه‌مندان به احیای توافق هسته‌ای، به هر طریقی، با چشم ‌اندازی به اقدامات فعال مخالفان آن عمل می‌ کنند. اما همچنان با وجود انبوهی از مشکلات، تضادها، اختلاف نظرها، هر دو طرف انگیزه هایی برای از سرگیری مذاکرات برای احیای برجام دارند.
با توجه به این شرایط جوزپ بورل توانست در مورد زمان، مکان و ترکیب مذاکره کنندگان به توافق برسد. زمان - 28 ژوئن. دوحه، پایتخت قطر، به عنوان مکان انتخاب شد. چرا دوحه جایگزین وین شد؟ همانطور که ایرانی ها اشاره می کنند، دلایل مختلفی وجود دارد. اولین دلیل، تحولات اروپا است که بر درگیری اوکراین متمرکز شده است و اکنون برای مذاکره جای مناسبی نیست. در عین حال قطر به این علت انتخاب شد که هم با آمریکا و هم با ایران روابط دوستانه خوبی دارد. فرمت این مذاکرات یک گفت و گوی ایرانی- آمریکایی "غیرمستقیم" بین علی باقری کنی و رابرت مالی با میانجیگری انریکه مورا، هماهنگ کننده اتحادیه اروپا برای مذاکرات هسته ای ایران است که به طور سنتی بر مناسبات آمریکا و ایران نظارت می کند.
ژائو لیجیان سخنگوی وزارت خارجه چین - اسپوتنیک ایران  , 1920, 01.07.2022
سخنگوی وزارت خارجه چین: آمریکا خطاهایش را در قبال ایران و برجام جبران کند
از آنجایی که این نشست شامل امضای هیچ سندی نبود و همه حاضران در روند مذاکرات به خوبی از مواضع مذاکره کنندگان ایرانی و آمریکایی آگاه بودند، سایر اعضای "باشگاه 1+5" در آن حضور نداشتند.
در دوحه، هر طرف دیدگاه خود را از وضعیت ارائه کرد. به یاد بیاوریم که متن برجام 95 تا 99 درصد مورد توافق قرار گرفته است. بن بست چند ماهه مذاکرات دقیقاً ناشی از مشکلات حل نشده باقی مانده بود.
منابع آگاه خبرگزاری تسنیم معتقدند که مانع پایان موفقیت آمیز مذاکرات، اصرار آمریکا بر پروژه‌ای است که هرگونه تضمینی برای منافع اقتصادی ایران ندارد.
رابرت مالی نیز به نوبه خود در یکی از مصاحبه های اخیر خود گفت که پیش نویس توافق نامه هم اینک آماده شده است. این توافق نشان دهنده مواعد تمایل بازگشت ایران به پایبندی به توافق هسته ای و زمان کاهش تحریم های واشنگتن علیه تهران است.آقای مالی تصریح کرد: این امید وجود داشت که در دوحه هیئت ایرانی تمایلی برای بازگشت به توافق نشان دهد، اما آنها [ایرانیان – ولادیمیر ساژین] نتوانستند پاسخی بدهند و این شانس از دست رفت. علاوه بر این، ایرانی ها در دوحه مطالبات دیگری را مطرح کردند که هیچ ارتباطی با توافق هسته ای ندارد. بنا به گزارش رسانه ها، ایران در پیشنهاد جدید از درخواست خود مبنی بر حذف سپاه از لیست سازمان های تروریستی آمریکا صرف نظر کرده است، اما خواستار لغو تحریم‌ها علیه قرارگاه خاتم الانبیا، بازوی اقتصادی سپاه و چند سازمان دیگر شد.
کاخ سفید هنوز آماده حمایت از پیشنهاد جدید ایران نیست. در اواسط ژوئن، نِد پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت: "تهران باید تصمیم خودداری از درخواست هایی بگیرد که فراتر از محدوده برجام است. اگر ایران این تصمیم سیاسی را اتخاذ کند، می‌توانیم خیلی سریع به بازگشت متقابل به پایبندی به برجام دست یابیم." در دوحه به سرعت نشد. ، آقای مالی، در مصاحبه ای که قبلا ذکر شد، خاطرنشان می کند که علاوه بر مذاکرات در چارچوب روند وین، بحث های داغ در مورد برجام در خود ایران نیز در حال انجام است. او نتیجه می گیرد که ایرانی ها ابتدا باید خودشان تصمیم بگیرند که آیا آماده بازگشت به پایبندی به مفاد توافق هسته ای هستند یا خیر.
یک منبع آگاه از میدل ایست آی (19.06.2022) معتقد است: "برای ایران بسیار دشوار است که از خواسته های خود عقب نشینی کند، زیرا این امر باعث آسیب جدی به تصویر رئیس جمهور رئیسی و تندروها می شود... فشار عمومی بر رئیسی افزایش یافته است. بسیاری در شبکه های اجتماعی و رسانه ها او و علی باقری کنی رئیس تیم مذاکره کننده اش را به دلیل ناتوانی در مذاکرات سرزنش می کنند. اگر از خواسته های خود صرف نظر کنند، با خشم تندروها مواجه خواهند شد و اگر توافق هسته ای 2015 را بازسازی نکنند، مردم به آنها پشت خواهند کرد."
در ایران طیفی از نظرات در مورد گفتگوها وجود دارد که آنها را از منفی و یک شکست کامل توصیف می کند تا دیالوگ های مثبت و خوش بینانه. آینده دیالوگ ها را توصیف می کند. مهم این است که عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، رویداد دوحه را مثبت ارزیابی کرد و آمادگی تهران را برای مذاکره برای یک توافق محکم و پایدار اعلام کرد.
در ایالات متحده همچنین به ارزیابی‌های متفاوت و گاه متضاد درباره نشست دوحه اشاره کردند، اما تعداد لحن‌های بدبینانه بیشتر بود.
از سرگیری "فرایند مذاکرات هسته ای" توجه بسیاری از کشورها و سازمان ملل را به خود جلب کرده است. اول از همه، روسیه. تصادفی نبود که تقریباً بلافاصله پس از پایان مذاکرات قطر، علی باقری کنی معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، رئیس "مذاکره کنندگان هسته ای" در سفری از پیش اعلام نشده به مسکو رفت. او در اول ژوئیه با همتای روسی خود سرگئی ریابکوف ( یکی از نویسندگان برجام-I) گفتگو کرد. به گزارش وزارت خارجه روسیه، تبادل نظر کامل در مورد جنبه های مختلف روند مذاکرات با هدف بازگرداندن اجرای کامل برجام صورت گرفت. "از جمله با در نظر گرفتن نتایج تماس‌های غیرمستقیم بین نمایندگان واشنگتن و تهران که اخیراً در دوحه صورت پذیرفته است."
میخائیل اولیانوف نماینده دائم روسیه در سازمان های بین المللی در وین نیز در این نشست شرکت داشت. وی بعداً در توضیح این دیدار در مسکو در توییتر خود نوشت: "این یک تبادل نظر بسیار حرفه ای در مورد وضعیت فعلی پیرامون برجام بود. ارزیابی من: علیرغم همه مشکلات، توافق هسته ای همچنان قابل احیا است. برای انجام این کار، ایالات متحده باید انعطاف بیشتری از خود نشان دهد.
Глава внешнеполитического ведомства Европейского союза Жозеп Боррелл выступает перед прессой в Нью-Йорке - اسپوتنیک ایران  , 1920, 24.06.2022
بورل: دیپلماسی تنها راه بازگشت به اجرای برجام و معکوس کردن تنش ها است
شکی نیست سفر آقای باقری کنی به مسکو بار دیگر نقش روسیه را در حل دشوارترین مشکل احیای برجام نشان داد.
سازمان ملل از وضعیت توافق هسته ای نگران است. در 30 ژوئن، شورای امنیت برای بررسی سیزدهمین گزارش آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در مورد اجرای قطعنامه 2231 و برجام تشکیل جلسه داد.
گوترش در این گزارش، برجام را "بهترین گزینه موجود برای دستیابی به عدم گسترش و امنیت منطقه ای" خواند. وی همچنین نسبت به تاخیرهای بیشتر در بازگشت برجام هشدار داد و از ایران و ایالات متحده خواست که انعطاف بیشتری از خود نشان دهند. او گفت: "من مجدداً از آمریکا می‌خواهم که تحریم‌های خود را همانطور که در برجام ذکر شده لغو کند و معافیت‌های تجارت نفت ایران را تمدید نماید." گوترش همچنین از ایران خواست به اجرای کامل برجام بازگردد. رزماری آن دی کارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد نیز به نوبه خود خاطرنشان کرد که برای دستیابی به برجام نیاز به دیپلماسی قاطع بود و برای بازگرداندن آن به تلاش‌های بیشتری نیاز است. وی از ایران و ایالات متحده خواست تا در مذاکرات دوحه که با مساعدت اتحادیه اروپا انجام می شود، بسیج شده و پویایی بیشتری به آن بخشند. ژانگ جون، نماینده چین، دلیل اصلی بحران هسته‌ای کنونی ایران را خروج یکجانبه آمریکا از برجام و راه‌اندازی کمپین فشار حداکثری بر ایران دانست. آمریکا باید اشتباه خود را اصلاح کند و تمامی تحریم‌های یکجانبه و اقدامات قضایی بلند مدت علیه ایران را لغو کند تا بتواند به طور کامل از مزایای اقتصادی برجام بهره‌ مند شود.
بریتانیا، فرانسه و آلمان از از سرگیری مذاکرات حمایت کردند و بیانیه مشترکی در سازمان ملل صادر کردند. در آن، آنها از ایران خواستند تا زمانی که هنوز ممکن است، در مورد برجام به توافق برسد و برای توقف و به عقب بازگرداندن فعالیت هسته ای و بازگشت به همکاری کامل خود با آژانس بین المللی انرژی اتمی رو آورد.
بنابراین می‌توان گفت که تمامی اعضای "باشگاه 1+5" و همچنین اکثر کشورهای جهان و سازمان ملل متحد، طرفدار احیای هرچه زودتر برجام هستند و گفتگوی اخیر دوحه را مثبت ارزیابی می‌کنند.
شاید اظهارات دو دانشمند علوم سیاسی، در مورد رویداد دوحه از همه عینی ترین باشد. حسین موسویان، سفیر سابق ایران در آلمان، گفت که مذاکرات بین آمریکا، ایران و اتحادیه اروپا در دوحه نه شکست بود و نه پیشرفت. مذاکره کنندگان با حدود حداقل و حداکثر قدرت مانور طرف مقابل در راه دستیابی به توافق احتمالی در دور بعدی آشنا شدند. دنیس راس، یکی از همکاران موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، اظهار داشت که علیرغم این واقعیت که هیچ پیشرفتی حاصل نشد، خود این واقعیت که واشنگتن و تهران با این فرمت مذاکرات موافقت کردند، حاکی از منافع مشترک در بازگرداندن توافق است.
در واقع، مهم نیست که ما مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در قطر را چگونه ارزیابی کنیم، مهم این است که این گفتگو یک مرحله جدید باشد و امیدوار باشیم که این مرحله نهایی باشد و به سوی احیای برجام حرکت کند.
نوار خبری
0
loader
بحث و گفتگو
Заголовок открываемого материала