چرا ارزش پول ملی ایران پایین می آید؟

علیرغم اینکه همه کارشناسان اقتصادی متفق القول هستند که ایران موفق شده طی چند ماه اخیر پس از جنگ در اوکراین حجم فروش نفت خود را بالا ببرد و درآمد های ارزی ایران افزایش یافته اما ملاحظه می کنیم که روز به روز ارزش پول ملی ایران کاهش می یابد و طبیعتا قیمت ها افزایش می یابد.

بعضی وقت ها قیمت کالا در ایران را وقتی حتی با کشورهای همجوار مقایسه می کنید می بینید که حتی به مراتب از قیمت کالا در این کشورها به قول معروف به دلار هم بالاتر است.

منظور فقط کالایی مانند ماشین و یا کالای به اصطلاح برخی کارشناسان دولتی لوکس مانند عطر و ادکلن و لوازم آرایش و وزیورآلات و ساعت و قهوه و میوه های استوایی و لباس و لوازم منزل و... نیست، کالایی که در مواردی چند برابر قیمت کشورهای همجوار در ایران فروش می رود، منظور کالایی مانند مرغ و تخم مرغ و گوشت و روغن و ... است.

بله، البته که می توانید که برخی کالا را نیز پیدا کنید که قیمت اش در مقایسه با کشورهای همجوار کمتر هم باشد.

عموما به دلیل طمع بسیاری از تاجرها در ایران و وجود رانت های فراوان و همچنین احتکار در بازار وقتی قیمت ارز بالا می رود قیمت کالا به همان نسبت بالا می رود اما وقتی که قیمت ارز پایین می آید متاسفانه تاجرها قیمت ها را پایین نمی آورند.

عبارت هایی که برخی تاجرها و فروشنده ها برای کلاهبرداری استفاده می کنند نیز بسیار معروف است.

وقتی که قیمت ارز بالا می رود همه مدعی می باشند که اگر کالا را بفروشند با قیمت جدید باید بخرند پس مجبور هستند که با قیمت بالای جدید بفروشند و وقتی که قیمت ارز پایین می آید مدعی می باشند که خرید قدیم دارند و مجبور هستند با همان قیمت بفروشند، خلاصه هر جور باشد قیمت بالا ثابت می ماند، جالب اینکه اگر قیمت بالا ثابت بماند و بعد قیمت ارز بالا برود همان قیمت بالا را دوباره افزایش می دهند و هیچ کس به قیمت کالا در بازارهای جهانی نگاه نمی کند تا بگوید بابا بین انصاف ها قیمت که در بازار جهانی هم به دلار بسیار پایین تر از این است که شما به مردم می دهید.

امروزه حتی مشاهده می کنیم که برخی کالا که قبلا با قیمت دلار 4200 وارد کشور شده و هنوز در انبارهای موجود است بلا فاصله پس از تصمیم دولت به تغییر قیمت این کالا با قیمت ارز بازار آزاد به مردم تحویل داده می شود، در حالی که طبق اصول و طبق همه موازین اخلاقی تجاری و حتی شرعی اینها باید کالایی که با قیمت سابق وارد شده را ابتدا به مردم با همان قیمت ها تحویل دهند و وقتی که این کالا تمام شد کالای جدید را با قیمت جدید تحویل مردم بدهند.

بماند که کلا از همان زمانی که حتی دولت ارز 4200 تومانی را برای واردات کالای اساسی به تجار می داد آنها عموما هیچ کالایی را با آن قیمت به مردم تحویل ندادند و یا آن را مجددا به خارج قاچاق کردند تا از رانت ما به التفاوت قیمت ارز در بازار آزاد و قیمت ارز دولتی استفاده مضاعف کنند یا اینکه کالا را با قیمت هایی نزدیک به قیمت ارز دولتی عرضه کردند.

البته اینجا درباره آنهایی صحبت می کنیم که کلا کالا را وارد کردند، بماند که برخی حتی ارزهای 4200 را گرفتند و کالا را کلا به ایران نیاوردند.

اینجا بد نیست گریزی به دلیل موفقیت یهودی ها در تجارت بزنیم، سوالی که بسیاری مدام سوال می کنند و خوب بالطبع موفقیت آنها در اقتصاد و تجارت موجبات نفوذ سیاسی آنها در جهان را نیز فراهم کرده وبگونه ای می شود که تاثیر حدود بیست ملیون یهودی بیش از چند ملیارد نفر دیگر در جهان است.

عموما تجار یهودی از چند هزار سال به صورت نسل در نسل یاد گرفته اند بر اساس معیار دینی خود به تجارت بپردازند، و به این ترتیب آنها اگر کالایی را مثلا هزار تومان بخرند و سودشان مثلا ده درصد باشد حتی اگر قیمت کالا در بازارها بالا برود باز هم کالا را همان هزار و صد تومان می فروشند تا کالای موجود در انبارشان تمام شود و بعد اگر کالای جدیدی را برای انبار های خود به قیمت جدید خریدند با قیمت جدید می فروشند.

در مصطلح حسابداری به این سیستم فروش می گویند سیستم FIFO (FIRST IN FIRST OUT) آنهایی که در رشته های مدیریت و یا اقتصاد و حسابداری تحصیل کرده اند با این سیستم آشنا هستند.

البته اگر به مسایل شرعی در اسلام هم برگردیم می بینیم که اسلام هم همین سسیستم را برای تجارت و فروش کالا معرفی می کند اما متاسفانه علیرغم اینکه برخی تجار مدعی حاجی بودن و مومن بودن هستند ولی آنها نیز از شرع اسلام پیروی نمی کنند و به دنبال سود حد اکثری هستند.

حال جالب اینکه آن یهودی هایی که از قوانین شرعی در فروش کالای خود بهره می برند به دلیل فروش بیشتر در نهایت هم گردش مالی بالاتر و هم سود بیشتر می کنند ولی آن تجار دیگر که از قوانین شرعی اسلامی در فروش کالا تبعیت نمی کنند چون کالا روی دستشان می ماند فروش کمتری می کنند و در نهایت ضرر هم می کنند.

این جریان یک طرف ماجرا است، یک طرف دیگر هم سیاست های اقتصادی دولت است که می تواند موجب آن شود تا بازارهای اقتصادی ملتهب شود و امروزه همین اتفاق در بازارهای ایران رخ داده.

دلیل افزایش قیمت ارز به این دلیل نیست که دولت ارز کافی برای عرضه در بازار ندارد، با توجه به اینکه ایران فروش نفت زیادی در سه چهارماه گذشته داشته و پول آن را دریافت کرده باید ارز کافی برای تزریق به بازارها وجود داشته باشد و اظهارات مسئولین مربوطه هم این مساله را تایید می کند.

پس چه شده که قیمت ارز به یکباره اینقدر بالا رفته و طبیعتا قیمت کالا تصاعدی بالا رفته؟

ممکن است مسایل سیاسی مانند توقف گفتگوها در وین تاثیر روانی روی بازار داشته باشد، اما نه اینقدر که ما مشاهده می کنیم.

برخی تحلیلگران اقتصادی باور دارند دولت برای جبران کسری بودجه و یارانه ها و همچنین پوشش هزینه هایی که از دولت قبل به این دولت به ارث رسیده و... مجبور می باشد با بالا و پایین کردن قیمت ارز از ما به التفاوت این قیمت استفاده کند.

همه جای دنیا همه دولت ها به این نتیجه رسیده اند که تک نرخی بودن و واقعی بودن قیمت ارز همیشه به نفع دولت و مردم است و به این دلیل اکثریت قاطع کشورهای جهان این رویه را پیش گرفته اند ولی متاسفانه علیرغم اینکه در ایران پس از چالش های فراوان دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی قیمت را تک نرخی کرد و دو رئیس جمهوری بعدی هم همین رویه را پیش گرفتند مشاهده شد که در دولت قبل ایران به دلایلی دوباره ارز چند نرخی شد و نیاز نیست که توضیح دهیم چه بلاهایی بر سر اقتصاد ایران و حتی ذخایر بانک مرکزی به دلیل این سیاست آمد و امروزه هم تنها گزینه در مقابل دولت ایران همان تک نرخی کردن قیمت ارز است.

سوال این است که اگر تصمیم برای تک نرخی کردن قیمت ارز گرفته شده چرا در اجرای آن تعلل می شود وهنوز چند نرخی قیمت ارز را مشاهده می کنیم؟

تعلل در اجرای این سیاست، تک نرخی کردن قیمت ارز، ضربه های جبران ناپذیری به اقتصاد می زند که کمتر از سیاست قبلی نیست.

باید توجه داشته باشیم که مثلا وقتی که قیمت ارز در صرافی ملی چیزی حدود 25 هزار تومان است و این قیمت در بازار چیزی حدود 32 هزار تومان است هیچ منطقی وجود ندارد که تاجر بپذیرد ارز خود را با قیمت 25 هزار تومان وارد کشور کند و به هر بهانه ای شده تاجر تلاش می کند ارز خود را با همان 32 هزار تومان وارد کند، البته اگر بخواهد وارد کند.

ما به التفاوت هفت هزار تومان میان بازار و صرافی ملی هم موجب آن می شود که فضای رانت و سوء استفاده باز باشد و طبیعتا همه تلاش های دولت برای تثبیت قیمت ها بی نتیجه می ماند.

ادامه تعلل دولت در تک نرخی کردن قیمت ارز موجب این می شود که این مابه التفاوت بین بازار و صرافی ملی روز به روز افزایش یابد و دوباره دردسرهای تک نرخی کردن ارز زیاد شود.

البته برخی کارشناسان باور دارند که دلیل این جریان هم این است که برخی مدیران درون بدنه دولت به دنبال شکست سیاست های دولت جدید ایران هستند چون اگر چنین شود منافع مالی و رانت آنها به خطر می افتد و به این دلیل تلاش دارند ما به التفاوت قیمت بازار با قیمت ارز رسمی آنقدر زیاد شود که تصمیم گیری برای دولت دشوار گردد.

همچنین باید توجه داشته باشیم که قیمت کالا به صورت زنجیره ای به هم متصل می باشد و اینگونه نیست که تصور کنیم دولت اگر قیمت چهار عدد کالا را بالا ببرد فقط قیمت آن کالا بالا می رود، این زنجیره به بقیه کالا هم کشیده می شود و همان که امروزه می بینیم می شود، یعنی قیمت همه کالا به صورت تصاعدی بالا می رود.

از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که شوک های اقتصادی و پیاده کردن سیاست های مالی در کشور در صورتی که همه با هم هماهنگ نباشد بیش از اینکه به سود دولت باشد به ضرر حکومت است.

سیاست های مالی که برخی تصور می کنند با اعلام آن می توانند دل برخی مستضعفان و ندارهای جامعه را به دست آورند و ثروتمندان و داراها را با آن بکوبند و حتی به آن افتخار می کنند.

اگر آن ثروتمند و دارا نباشد اقتصاد نمی چرخد و کارگر کار ندارد که کار کند و درآمد داشته باشد وپول دربیاورد.

بی دلیل هم نیست که کشورهای پیشرفته جهان تسهیلات و شرایط ویژه برای جذب این افراد و سرمایه شان فراهم می کنند.

متاسفانه مشاهده می کنیم امروزه برخی سیاست های مالی در حال اجرا است که به بهانه پولشویی و یا گرفتن مالیات بیشتر از داراها در جامعه موجب فرار سرمایه می شود، وقتی که افراد دارا می بینند که جایی دارایی شان در خطر است طبیعی است که پولشان را بردارند و به ارز و طلا تبدیل کنند و کشور را ترک کنند.

سیاست دهک بندی که موجب آن می شود بخشی از مردم از بخشی دیگر جدا شوند، به هر بهانه ای که باشد، خود به خود تاثیر روانی بر بخشی که مورد حمایت دولت قرار نمی گیرند می گذارد و در نهایت این تاثیر روانی اثر منفی اش بر جامعه و اقتصاد بسیار بیشتر از آن مبلغی است که دولت بنا است مثلا به عنوان یارانه به این قشر بدهد.

همه می دانند که دولت می تواند از طریق بانک مرکزی به حساب های همه مردم سرک بکشد و دخل و خرج آنها را کنترل کند اما دلیل اینکه دولت ها از اعلام رسمی آن پرهیز می کنند این است که تاثیر روانی آن بر مردم بسیار زیاد است و عموما مردم دوست دارند، از نظر روانی، بانک را مامن اموال خود بدانند نه جایی که می تواند موجب نظارت بیشتر بر آنها گردد، اینکه مشخص شود مثلا دولت حتی به بهانه دهک بندی جامعه رفته به حساب های مردم سرک کشیده و یا دخل و خرج آنها را در آورده و یا ... در نهایت منجر می شود همه به سمت پنهان کاری بروند و آنکه قبلا پول اش را در بانک می گذاشت به هر وسیله ای شده و از ترس اینکه فردا روزی به بهانه ای دولت نیاید و پولش و یا بخشی از پولش را بگیرد حد اقل تبدیل به دلار و طلا می کند و در خانه نگه می دارد و یا به خارج می برد.

امروزه هم متاسفانه این سیاست های پولی و اقتصادی و تاثیرات روانی آنها و سرک کشیدن دولت در حساب مردم موجب افزایش فرار سرمایه ها و بالطبع افزایش قیمت ارز و افزایش فشار به قشر مستضعف و کم برخوردار وندار جامعه شده.

در پایان باید گفت افزایش قیمت ارز و ضررهایی که امروزه موجبات متضرر شدن حکومت و مردم در ایران شده بیش از اینکه به دلیل تحریم ها و یا ضعف ارزی دولت باشد به دلیل مسایل مدیرتی در اقتصاد و تاثیر روانی سیاست های مالی واقتصادی بر جامعه می باشد.