ملاحظاتی پیرامون اتحاد اعراب و اسرائیل

اسپوتنیک - ولادیمیر ساژین خاورشناس مطرح روس در این خصوص چنین می نویسد: در روزهای 27 و 28 مارس، یایر لاپید، وزیر امور خارجه اسرائیل، سامح شکری همتای مصری وی، ناصر بوریت وزیر خارجه مراکش، عبداللطیف بن راشد الزیانی همتای بحرینی و شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان وزیر خارجه امارات متحده عربی در اسرائیل با حضور آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا گفتگو کردند. بطور نامرئی و در پشت صحنه، "روح" عربستان بالای میز مذاکره معلق بود.

این نشست در کیبوتز سده بوکر در صحرای نگب در ناحیه جنوبی اسرائیل برگزار شد و اجلاس سران در نگب نام گرفت.

مکان و زمان این اجلاسیه به طور تصادفی انتخاب نشده است. در سده بوکر یکی از بنیانگذاران اسرائیل، اولین نخست وزیر این کشور، دیوید بن گوریون، زندگی می کرد و به خاک سپرده شد. علاوه بر این، جامعه کشاورزی سده بوکر نمونه بارز این است که چگونه اسرائیلی ها یک بیابان برهنه را به باغ گل تبدیل می کنند.

زمان آغاز این نشست در 27 مارس مصادف با بیستمین سالگرد اجلاس سران اتحادیه عرب است که ابتکار صلح عربی را تصویب کرد. مطابق آن، اسرائیل باید به مرزهای سال 1967 باز می گشت و در ازای صلح، کشور فلسطین را به رسمیت می شناخت.

در سال 2002، خیلی کارها انجام نشد. اما تا سال 2020، جهان به طرز چشمگیری تغییر کرده است. ایالات متحده علاقه خود را به خاورمیانه از دست داده است و پتانسیل ایران، رقیب تاریخی، مذهبی، نظامی- سیاسی اعراب در حال افزایش است و مخالفان ایران نیاز به جستجوی متحدان دارند. در نتیجه در سال 2020، اسرائیل، امارات، بحرین با میانجیگری ایالات متحده به اصطلاح "توافق ابراهیم" را امضا کردند. بعداً در این یا آن فرمت، سودان، مراکش و عمان به آنها پیوستند یا این اقدام را تأیید کردند. موریتانی و اندونزی آماده بررسی موضوع عادی سازی روابط با اسرائیل هستند. به یاد بیاوریم که مصر از سال 1979 و اردن از سال 1994 روابط دیپلماتیک با اسرائیل داشته اند.

روند کنونی نزدیکی اعراب و اسرائیل بدون موافقت عربستان سعودی که اگرچه جزو امضاکنندگان توافق ابراهیم نبود، اما روابط پنهانی و غیررسمی با اسرائیل داشته و دارد، امکان پذیر نبود. در اوایل ماه مارس، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی گفت: ما به اسرائیل نه به عنوان یک دشمن، بلکه به عنوان یک متحد احتمالی نگاه می کنیم... اما قبل از آن، باید برخی از مشکلات حل شود.

موضوع اصلی در دستور کار اجلاس نگف مسائل امنیتی و به طور مشخص مخالفت با سیاست ایران بود. آنتونی بلینکن در یک کنفرانس مطبوعاتی پس از اجلاس اظهار داشت: "ایران یک عنصر کلیدی در منطقه است، چه با توافق هسته ای و چه بدون توافق. <…> ما با شرکای خود برای پاسخ به چالش های امنیتی ناشی از ایران و متحدانش کار می کنیم."

موضوع اصلی مسئله هسته ای ایران بود. متحدان ایالات متحده در خاورمیانه، در درجه اول اسرائیل، واقعاً معتقد نیستند که برجام می تواند جاه طلبی های هسته ای ایران را محدود کند.

همانطور که می دانیم، دولت بایدن مصمم به بازگرداندن برجام است. با این حال، یایر لاپید، حتی در آستانه اجلاس، در دیدار با آنتونی بلینکن اعتراف کرد که اسرائیل در مورد احیای برجام با ایالات متحده اختلاف نظر دارد.آقای لاپید هشدار داد که کشورش برای جلوگیری از دستیابی تهران به تسلیحات کشتار جمعی "هر کاری که درست و ضروری بداند" انجام خواهد داد. آمریکا با این رویکرد اسرائیل موافق بود. تام نیدس، سفیر آمریکا در اسرائیل گفت: چه توافق هسته ای امضا شود یا نه، اسرائیل اگر بخواهد علیه ایران اقدام کند با هیچ محدودیتی از سوی آمریکا مواجه نخواهد شد.

دوستان عرب جدید اسرائیل به طور کلی از موضع تل آویو حمایت می کنند.

موضوع توقف گسترش ایران در خاورمیانه، به ویژه در سوریه، عراق، لبنان و یمن نیز کم اهمیت نبود. شورشیان انصارالله حوثی مورد حمایت ایران در ماه های ژانویه و فوریه حملات موشکی و پهپادی را علیه امارات انجام دادند. از جمله حمله موشکی بالستیک در 31 ژانویه زمانی که اسحاق هرتزوگ، رئیس جمهور اسرائیل در این کشور بود، انجام شد. حوثی ها به تیراندازی به سمت عربستان سعودی ادامه دادند. در ماه مارس، ایران دوازده موشک به سمت کنسولگری آمریکا در اربیل، مرکز کردستان عراق شلیک کرد.

حماس و جهاد اسلامی سنی ، همرزمان شیعه ایران در مبارزه با "اسرائیل صهیونیستی" هستند. در خود اسرائیل، زمانی که "اجلاس نگب" در شهر خدرا برگزار شد، یک حمله تروریستی انجام شد - دو پلیس اسرائیلی کشته شدند.

فعالیت نظامی - سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در سوریه و لبنان نیز مشخص است. پشت همه اینها سپاه پاسداران ایران است که توسط آمریکایی ها در لیست سازمان های تروریستی قید شده است. در مذاکرات وین، تهران اصرار دارد که آمریکا سپاه را از این فهرست حذف کند. کشورهایی که حول توافق آبراهام گرد هم آمده اند با این امر مخالفت می کنند و امیدوارند مذاکرات وین از این طریق به طول انجامد. آنها بیم آن دارند که پس از بازگرداندن برجام، ایران از تحریم ها خارج شود و فرصت های مالی و اقتصادی برای تقویت نه تنها پتانسیل هسته ای خود، بلکه همچنین قدرت نیروهای مسلح متعارف خود، در درجه اول نیروهای موشکی و هوایی، دریافت کند.

نشریه Breaking Defense (30/03/2022) خاطرنشان می کند که همکاری اسرائیل و اعراب از یک سو شگفت انگیز است و از سوی دیگر بازتابی واقعی از الزامات حفاظت از کشورها در برابر ایران - کشوری با پتانسیل هسته ای است. و رویای کنترل مناطق وسیعی از خاورمیانه و خلیج فارس را در سر می پروراند. بر اساس این نشریه، اجلاس صحرای نگف فهرست درازی از منافع مشترک امنیتی و همچنین توسعه یک استراتژی دفاعی مشترک با ایران را در بر گرفت. این نشریه به نقل از منابع خود گزارش می دهد که پیمان اعراب و اسرائیل، یک سند دفاعی که عمدتاً محرمانه است، تأیید شده است. تنها مشخص است که در آن به تبادل عملیاتی برخی اطلاعات اشاره شده است. به گزارش وال استریت ژورنال (27 مارس 2022)، در اجلاس نگف، در مورد ایجاد فوری دفاع موشکی با مشارکت عربستان سعودی صحبت شد که رایزنی های پشت پرده جداگانه ای با اسرائیل برای تقویت روابط در زمینه همکاری های نظامی- فنی انجام داد.

لازم به تذکر است که ایده همکاری دفاعی اعراب و اسرائیل به طور ناگهانی ظاهر نشد. با این حال، همکاری های عملیاتی در زمینه امنیتی بویژه در زمان اخیر پیشرفت چشمگیری داشته است. در این رزمایش های مشترک، عملیات در مناطق دوردست و آمادگی عملیاتی برای انهدام مشترک تهدیدها و اهداف دشمن، چه از سوی ایران و چه از طرف نیروهای اقماری آن در یمن، سوریه و عراق، انجام می‌شود. اسرائیل و مصر آنقدر به هم نزدیک شده‌اند که تل‌آویو از نفوذ خود در واشنگتن برای کمک به قاهره برای تهیه جنگنده‌های جدید F-15 آمریکایی استفاده کرده است. استراتژی اسرائیل می گوید تا زمانی که نیروهای مسلح مصر تهدیدی برای اسرائیل نباشد، بهتر است به تجهیزات آمریکایی یا اسرائیلی مجهز شوند.

و این استراتژی نه تنها در مورد مصر صدق می کند. امارات، بحرین و مراکش در مذاکرات در سده بوکر علاقه خود را برای دستیابی به سامانه دفاع هوایی "گنبد آهنین" اسرائیل ابراز کردند. و همچنین درخواست خرید سامانه دفاع موشکی "خِتس" و مجموعه راداری "گرین پاین" را ابراز داشتند. تا تحویل هنوز خیلی دور است، اما واقعیت درخواست مهم است.

تقویت همکاری نظامی اسرائیل با شرکای عرب خود در خدمت ایجاد یک اتحاد نظامی دفاعی بی سابقه اعراب و اسرائیل علیه ایران است. برای اینکه کشورهای عربی شرمنده نشوند، اکثر عملیات های مشترک تحت پوشش محرمانه انجام می شود، اما خود این همکاری تاثیری در بازدارندگی ایران دارد. بنابراین، اجلاس نگب به ایجاد یک معماری امنیتی جدید در منطقه کمک کرد.

در اجلاس سران در نگف، عملیات نظامی ویژه روسیه در اوکراین نیز در دستور کار قرار گرفت و در دو جنبه مورد بحث قرار گرفته است.

نخست، بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، از شرکت کنندگان در اجلاس خواست که به روسیه در دور زدن تحریم های مالی و اقتصادی کمک نکنند. او از اعراب خواست تا تولید نفت خود را افزایش دهند تا به متحدان آمریکایی کمک کنند تا جایگزینی برای گاز و نفت روسیه پیدا کنند و اسرائیل به اوکراین کمک تسلیحاتی ارائه کند. اسرائیل تا کنون در حال ایجاد توازن و تلاش برای حفظ روابط خوب با اوکراین و روسیه است و فقط به کی‌یف کمک‌های بشردوستانه می‌ رساند.

ثانیاً، شرکت کنندگان در اجلاس نگران یک بحران احتمالی انرژی و کمبود مورد انتظار گندم و سایر کالاها بودند. مورد دوم به ویژه برای مصر مهم است، زیرا امنیت غذایی این کشور در معرض تهدید است. مصر بزرگترین واردکننده گندم در جهان است و تقریباً 85 درصد از خریدهای آن از اوکراین و روسیه انجام می شود. علاوه بر غلات، کمبود شدید روغن آفتابگردان نیز پیش بینی می شود، زیرا اوکراین کشور پیشروی در تولید این کالا بود.

تایمز اسرائیل (27/03/2022) می نویسد که "همه‌گیری و جنگ در اوکراین وضعیت اقتصادی بسیاری از کشورهای عربی را بی‌ثبات کرده است". قیمت غلات و روغن هم در حال افزایش است. نرخ پول ملی در حال کاهش است، تورم و بیکاری در حال افزایش است. این امر به ویژه در مورد مصر و اردن صدق می کند که روی افزایش عرضه گاز طبیعی از اسرائیل و ورود ده ها هزار گردشگر اسرائیلی حساب می کنند.

در اینجا لازم به تذکر است که روابط تجاری و اقتصادی اسرائیل با شرکای جدید عرب اخیراً چندین برابر افزایش یافته است. بدین ترتیب تجارت بین دولت یهود و امارات تنها در یک سال از سال 2020 تا 2021، 20 (بیست!) برابر شد و به حدود یک میلیارد دلار رسید.

این تصور به وجود می آید که بسیاری از کشورهای عربی از مشکل فلسطین خسته شده اند. با این حال، ذکر نیاز به حل آن برای همه مقامات عرب به سادگی واجب است و برای برخی از کشورهای عربی مشکل فلسطین همچنان مهم است. بنابراین، اردن تنها کشور عربی بود که روابط خود را با اسرائیل عادی کرد، اما در نگب حضور نداشت. در عوض ملک عبدالله به کرانه باختری رود اردن سفر کرد و با محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین دیدار نمود.

در سده بوکر وزیران خارجه مواضع کشورهای خود را در حمایت از تصمیم برای ایجاد دو دولت - فلسطین و اسرائیل - در مرزهای 1967 تأیید کردند. وزیران خاطرنشان کردند که برای نزدیک‌تر کردن مواضع طرف‌ها تلاش می‌کنند که همانطور که آنتونی بلینکن پس از دیدار در رام‌الله با محمود عباس گفت، این مواضع از یکدیگر بسیار دور هستند. ***

اجلاس سران در صحرای نگب اسرائیل قطعاً دستاورد دیپلماسی اسرائیل بود. برای اولین بار در تاریخ کنفرانسی در قلمرو کشور یهود با حضور مقامات کشورهای عربی برگزار شد. این دیدار نشان داد که روند نزدیکی اعراب و اسرائیل که با امضای توافقنامه ابراهیم در سال 2020 آغاز شد، ادامه دارد. اسرائیل که اساساً از سال 1948 در انزوای منطقه ای به سر می برد، در حال تبدیل شدن به یک بازیگرفعال در سیاست خاورمیانه است.

بعید نیست که به تدریج تل آویو بتواند بخشی از مسئولیت های واشنگتن را بر عهده بگیرد. یعنی اسرائیل سعی خواهد کرد چتر امنیتی را که در دست آمریکایی درز پیدا کرده وصله کند و آن را در دست بگیرد.

با این حال، همه چیز در چارچوب توافق ابراهیم به این خوبی نیست. بله، این نمایش وحدت دیپلماتیک اعراب و اسرائیل برای تهران بود. بله، یک خط سیاسی مشترک شکل گرفته است. اما آمادگی برای پیروی بی چون و چرا از این خط یکپارچه نبود و شور و شوق هر کدام متفاوت بود. همزمان با کمک اسرائیل یک سیستم امنیتی مشترک شامل دفاع، انرژی و غذا ایجاد می شود. کشورهای عربی روی رشد روابط تجاری، اقتصادی، نظامی- فنی و گردشگری با اسرائیل، سرمایه گذاری، فناوری های پیشرفته، تسلیحات و تجهیزات نظامی، غذای دریافتی از اسرائیلی ها حساب می کنند.

نشست سران در صحرای نقب بی‌سابقه است و شرایط را برای مذاکره در مورد مبرم‌ترین، گاه متضادترین و گاهی انفجاری‌ترین مشکلات خاورمیانه ایجاد کرد. اجلاسیه هایی مانند اجلاس گذشته، به قالبی منظم برای دیدارها و مذاکرات بین نمایندگان اسرائیل و کشورهای عربی تبدیل خواهد شد.