چرا بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی به سایت کرج دسترسی ندارند؟

مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی آخرین گزارش خود درباره نظارت بر سایت های هسته ای ایران را ارائه کرد که شبهاتی را برانگیخت.

سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه‌ای اعلام کرد که «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امروز در آخرین گزارش خود درباره نظارت در ایران به کشورهای عضو اعلام کرد که ایران از روزهای 20 تا 22 سپتامبر به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه سرویس تجهیزات نظارت آژانس را داده است.

در ادامه این بیانیه آمده است که ایران به آژانس دسترسی به سایت کرج را برای نصب دوربینهای نظارتی جدید یا اطمینان حاصل کردن از اینکه تولید قطعات سانتریفیوژ در این کارگاه از سر گرفته شده، نداده است.

به دنبال این گزارش نماینده ایران در سازمان‌های بین المللی در وین، گزارش دیروز مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی را دقیق ندانست

غریب آبادی در توئیتر خود نوشت: بسیار مایه تأسف است که پس از ۳ حمله تروریستی به تأسیسات هسته‌ای ایران طی ۱ سال گذشته، آژانس هنوز آن‌ها را محکوم نکرده است، بر اساس قطعنامه‌های آژانس و سازمان ملل این کار لازم است و حتی به خاطر تجهیزات، ایمنی و امنیت بازرسان آن.

It's deeply regrettable that after 3 terrorist attacks in Iran's nuclear facilities during past 1 year, the Agency has not yet condemned them, as it is required to do so by GC & GA resolutions and even for the sake of its own equipment, safety and security of its inspectors.1

— Gharibabadi (@Gharibabadi) September 26, 2021

​

بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران  نیز به نوبه خود گفت:آقای گروسی و همکاران ایشان به خوبی میدانند که تفاهم صورت گرفته در قالب بیانیه مشترک، مشمول تجهیزات نظارتی ( دوربین ها) مجتمع کرج به این دلیل که در نتیجه خرابکاری تیرماه این مجتمع همچنان تحت تحقیقات امنیتی قرار دارد، نمی گردید.

حسن بهشتی پور پژوهشگر مسائل هسته ای و ارتباطات ایران و آمریکا در گفتگو با خبرنگار اسپوتنیک توضیح داد که علت عدم اجازه دسترسی آژانس به سایت کرج چه بوده است:

در سابقه همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی، نظارت بر مرکز کرج بوده و جزء سایت های اعلام شده به آژانس است. منتها به خاطر حادثه ای که در سایت کرج پیش آمد، طبیعتا باید بررسی شود که دلیل این حادثه چه بوده و چه کسانی در آن دست داشته اند. یکی از راه ها نیز دسترسی به دوربین هایی است که در این محل قرار داشته اند. بنابراین یک موضوع این است که آژانس انتظار داشته که به این دوربین ها دسترسی پیدا کند و موضوع دیگرنظارت آژانس بر مرکز کرج است. در اینجا خدشه ای به نظارت آژانس بر این مرکز وارد نشده است بلکه بحث دیدن تصاویر و دسترسی به دوربین هاست که ظاهرا تخریب هم شده است.

بر اساس منطق ایران، تا زمانی که موضوع از لحاظ حقوقی و جنایی بررسی می شود، آژانس باید این فرصت را به ایران بدهد و ایران هم به نوبه خود بعد از پایان تحقیقات این دوربین ها در اختیار آژانس قرار خواهد داد. البته محتوای آن طبق توافق انجام شده زمانی صورت می گیرد که توافق بین ایران و ۵+۱ یا ۴+۱ بدست آید و آنها به تعهدات خود طبق چارچوب عمل کنند، ایران هم به این بخش از تعهدش در چارچوب برجام عمل خواهد کرد. بنابراین بهتر است که دبیر کل آژانس دقیق تر صحبت کند. آقای گروسی در خصوص عدم دسترسی یک مطلب کلی را مطرح کرده و بیان داشته که این موضوع در تعارض با توافق تهران است، در حالی که اتفاقا آن توافقی که در تهران بدست آمده و آقای غریب آبادی و کمالوندی در مصاحبه هایشان به آن اشاره کردند، تاکید روی مراکز توافق شده بود.

در این توافق سایت کرج مطرح نبوده و آقای گروسی هم از این موضوع اطلاع داشته و حتی در ملاقات با آقای اسلامی که رئیس انرژی هسته ای ایران در وین است باز این درخواست را تکرار کرد و ایشان پاسخ قطعی داده اند. وقتی آقای گروسی می داند که سایت کرج در موارد توافق شده نبوده، چرا باید به این شکل موضع بگیرد. این کار نامش اقدام سیاسی است. آژانس تا زمانی که در چارچوب مسائل فنی و حقوقی کار می کند با ایران اختلافی نداشته و این همکاری ادامه داشته و دارد. ولی وقتی موضوع سیاسی می شود، مشکلاتی بروز می کنند.

یکی از مصادیق سیاسی کارهای آقای گروسی همین موضوع است. یعنی ایشان اطلاع دارد که کرج جزء مراکز توافق شده نبوده ولی می گوید اینکه ایران اجازه دسترسی به سایت کرج را نداده، نقض توافقی که اخیرا در تهران به دست آمده است. این دقیقا یک اقدام سیاسی است که نه تنها گره مشکلات را باز نکرده بلکه گره دیگری اضافه می کند. منتها طرف ایرانی هم سقف زمانی باید مشخص کند که بررسی ها و تحقیقات تا چه زمانی ادامه خواهد داشت و چه زمانی اطلاعات لازم در اختیار آژانس قرار می گیرد، می تواند کارساز باشد. به این صورت آژانس می داند که نباید عجله کند و منتظر تحقیقات بماند.

به نظر شما این مسئله آیا تاثیری در ادامه مذاکرات وین خواهد داشت؟

هنوز مشخص نیست که مذاکرات وین چه زمانی آغاز خواهد شد. در هر صورت اگر مذاکرات شروع شود، اتفاقا بر همکاری های ایران و آژانس تاثیر خواهد گذاشت. برای اینکه این اقداماتی که آژانس انجام می دهد کاملا سیاسی است و مشکل سیاسی باید در چارچوب ۵+۱ و ۴+۱ حل شود. یعنی ایران و آژانس نمی توانند مشکل را از طریق سیاسی حل کنند برای اینکه چارچوب کار آژانس فنی و حقوقی است. پس اگر مذاکرات آتی وجود داشته باشد فکر می کنم که تاثیرش بر همکاری ایران و آژانس مثبت خواهد بود. چرا اقدامات سیاسی در آن مذاکرات قابل حل و فصل است و می تواند این مشکلات را از سر راه بردارد.