جایگاه زبان آموزی در ایران

امروزه از مهم‌ترین فاکتورهای بروز پیشرفت ارتباطی، علمی و شغلی، دانش زبان است و بر همین اساس، توسعه‌ی فناوری‌های نوین، اهمیت یادگیری زبان‌های برتر دنیا را بر همگان روشن نموده است.

از جمله‌ی این زبان‌های رسمی و برتر دنیا در کنار زبان انگلیسی می‌توان به زبان‌های روسی، فرانسوی، چینی، اسپانیایی و عربی اشاره نمود که در این بین، زبان انگلیسی هم اکنون در بین ۶۷ کشور دنیا به عنوان زبان رسمی پذیرفته شده است.

از طرفی دیگر امروزه تسلط به زبان‌های خارجی، نقش به سزایی از حضور در مجامع بین الملل، روابط سیاسی و تجاری تا سفرهای تفریحی و ... در جهان ایفا می‌کند و بر این اساس برخورداری از دانش زبان‌های پرکاربرد جهان از موارد الزامی زندگی مدرن امروزی محسوب می‌شود. از این‌رو در این مقاله سعی شده است تا به جایگاه زبان آموزی در ایران و آسیب شناسی تدریس زبان در مدارس ایران با توجه به اهمیت موضوع پرداخته شود.

در دنیا کشورهایی وجود دارند که برخی از آن‌ها از نظر علمی و اقتصادی بسیار پایین‌تر از سطح علمی و اقتصادی ایران هستند ولی مهارت گفتاری و نوشتاری زبان خارجی آن‌ها خیلی توسعه یافته‌تر از ایران است به طوری که دانش آموزان پس از فارق التحصیلی از دبیرستان به یکی از زبان‌های خارجی مطرح دنیا تسلط داشته و به راحتی صحبت می‌نمایند و این در حالی است که با وجود آموزش یکی از زبان‌های مطرح خارجی در شش سال دوره اول و دوم دبیرستان و مجموع ساعات آموزشی بالغ بر 400 ساعت آموزشی در دوره تحصیلی، دانش آموزان ایرانی بعد از فارغ التحصیلی حتی قادر به بیان یك مكالمه‌ی ساده‌ی زبان دوره دیده در دوره‌ی تحصیلی خود نخواهند بود.

علت این امر را با استناد به تحلیل کارشناسان آموزشی و پژوهشی، می‌توان در نظام آموزشی معیوب و نقص سیستم آموزشی در مدارس ایران جستجو نمود. زیرا دانش آموزان در ایران در نخستین مواجهه‌ی خود با کتاب‌های آموزش زبان، از کتاب‌هایی استفاده می‌کنند که اصول تربیتی آموزش زبان در آن‌ کتاب‌ها به هیچ وجه رعایت نشده و این امر با توجه به اصل " تأثیر اولین برخورد " بسیار ناموفق عمل می‌نماید. علت نقص مطالب و مفاهیم این کتاب‌های آموزشی را نیز می‌توان در موارد زیر بررسی نمود:

- قدیمی بودن سبک نگارش کتاب‌ها
- منسوخ بودن بسیاری از جملات آورده شده در كتاب‌های زبان و عدم کاربردی بودن آن‌ها
- عدم رعایت پیش نیاز لازم برای دانش آموزان و عدم ارائه‌ی توضیحات لازم برای مباحثی همانند گذشته و قسمت سوم فعل‌های انگلیسی و ...
- تأکید بر گرامر و تا حدودی درك مطلب در کتاب‌های درسی و عدم توجه به مهارت‌های گفتاری و شنیداری
- کمبود مدرس حرفه‌ای زبان
- عدم تسلط مدرسان بر محتوای درسی و ناتوانی آنان در برقراری ارتباط  با محتوا و در بسیاری موارد عدم تسلط آنان به تکلم زبان مورد تدریس
- عدم برگزاری دوره TTC (تربیت مدرس) برای افزایش سطح سواد مدرسین
- نبود انگیزه و ناتوانی برای ایجاد آن در دانش آموزان
- آموزش فقط به جهت انباشت اطلاعات ذهنی

- نگاه بسیاری از دانش آموزان به یادگیری زبان به عنوان یك زنگ تفریح و عدم احساس نیاز به آن به عنوان یک مقوله تأثیرگذار در زندگی فردی، شغلی و اجتماعی به دلیل آموزش زبان در کشور بدون هرگونه هدف‌گذاری
- انحصار تدریس زبان انگلیسی و عدم تدریس دیگر زبان‌های مطرح دنیا در مدارس
- مخالفت با تدریس زبان خارجی در دوره‌ی ابتدایی از سوی مدیران سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به بهانه امکان عدم رعایت عدالت آموزشی برای همه‌ی دانش آموزان اقشار مختلف جامعه و ایجاد بحران و تبعیض بیشتر
- عدم کافی بودن آموزشگاه‌های زبان در سراسر کشور در برابر بیش از۶ میلیون دانش آموز مقطع متوسطه دوم و مراجعه کمتر از 5 درصد دانش آموزان به آموزشگاه‌های زبان و لازمه افزایش آن‌ها با توجه به اهمیت این آموزشگاه‌ها جهت تقویت و خدمات آموزش زبان
- عدم نیاز به صورت ملموس و عینی به برقراری ارتباط با زبان دیگر به دلیل عدم سرمایه گذاری و برنامه ریزی مناسب برای جذب گردشگران خارجی از سوی متولیان امر و ....
تمام موارد و دلایل بالا در ناتوانی علمی، فقط ویژه دانش آموزان نیست و بسیاری از دانش آموختگان لیسانس و فوق لیسانس و بخش قابل توجهی از دارندگان مدرک دکتری هم به معضل عدم تسلط بر زبان خارجی دچارند و این در حالی است که در مورد ورود به دوره دکتری باید به زبان انگلیسی در حد تافل تسلط داشت و در حالی که حتی بسیاری از افراد بعد از گرفتن دکتری نیز قادر به نوشتن، خواندن و مکالمه زبان انگلیسی نیستند.

 از جمله موارد رفع مشکل زبان آموزی در کشور، آموزش زبان خارجی از همان سال‌های اولیه آغاز تحصیلات رسمی در دوره ابتدایی به عنوان یک استراتژی مهم به دلیل موفقیت فرآیند زبان آموزی در سنین پایین‌تر باید در نظر گرفته شود و در همین راستا می‌توان سایر راهکارهای برون رفت از این معضل را به صورت زیر مطرح نمود:

- افزایش نرم افزارهای متعدد رایانه‌ای و اندرویدی تلفن همراه آموزش زبان
استفاده از آموزشگاه‌های آزاد جهت تقویت و خدمات آموزشی زبان دوم همچون آموزش زبان انگلیسی به صورت حضوری و برگزاری دوره آنلاین زبان انگلیسی و تعمیم آن به زبان‌های دیگر و ...
- تدوین کتاب‌های آموزشی زبان مناسب برای مدارس ایران جهت رفع نیاز سنین خاص
- توجه به چهار مهارت زبان آموزی شامل مهارت‌های خواندن، نوشتن، صحبت کردن و شنیدن در کنار
- رفع ضعف معلمان در آموزش زبان و افزایش مهارت‌های آنان در ارتباط با شیوه‌های نوین تدریس در قالب مهارت محور و کاربردی
- جبران کسری و کمبود ساعات درسی اختصاص داده شده به آموزش زبان دوم
 - ارائه تجهیزات مورد نیاز برای آموزش

در پایان باید متذکر شد که رفع تمام نیازها و ارائه تمام راه حل‌های ذکر شده در بالا را باید در تشکیل کارگروهی متشکل از اساتید و متخصصان کشور شامل روانشناس، زبان شناس، جامعه شناس و اساتید برجسته زبان دنبال نمود تا شیوه‌ی آموزش زبان خارجی به صورت منسجم و منظم و قاعده‌مند توسط آنان طراحی و نحوه‌ی درست و صحیح آموزش زبان دوم با توجه به نیازهای روانی و اجتماعی و فرهنگی جامعه برای مدارس، دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های آزاد در سطح کشور برنامه ریزی شده و سپس ارائه و اجرا شود.