گزارش و تحلیل

ایران- آمریکا؛ آیا تفاهم در مورد برجام امکان پذیر است؟

© AFP 2023 / Carlos Barria ایران- آمریکا؛ آیا تفاهم در مورد برجام امکان پذیر است؟
 ایران- آمریکا؛ آیا تفاهم در مورد برجام امکان پذیر است؟   - اسپوتنیک ایران  , 1920, 17.02.2021
اشتراک
با روی کار آمدن جو بایدن در کاخ سفید، همه شرکت کنندگان برجام تمایل خود را برای حفظ معامله هسته ای اعلام کردند.

اسپوتنیک - ولادیمیر ساژین خاورشناس مطرح روس در این خصوص چنین می نویسد: این کار تنها در صورت دسترسی به تفاهم بین ایران و ایالات متحده در مورد موضوعاتی مانند از بین بردن نتایج هسته ای جمع شده توسط ایران از ماه مه 2019، بر خلاف الزامات برجام و همچنین لغو مهلت تحریم های ایالات متحده اعمال شده توسط رئیس جمهور ترامپ پس از ماه مه 2018 میسر است.

بین مواضع رهبر معظم ایران، آیت الله خامنه ای و رئیس جمهور آمریكا، اختلافات اساسی وجود دارد. هر دو روی حرکت اول حریف اصرار می ورزند. بایدن خواستار آن است که ابتدا ایران به برجام 2015 باز گردد و تنها پس از آن آمریكا آماده لغو تحریم ها است. آیت الله خامنه ای اصرار دارد که اول از همه، تحریم های ایالات متحده و سایر کشورها لغو شود، آن هم نه به صورت لفظی یا روی کاغذ، بلکه در واقعیت و تنها پس از آن بازگشت تدریجی ایران به برجام را پیش بینی می کند.

البته این یک بن بست است. اما راهی برای خروج از بن بست وجود دارد. قابل قبول ترین گزینه - حرکت  گام به گام خواهد بود. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه در این باره گفت: "برای جلوگیری از اختلافات معقول است از پیش در نظر گرفته شود که چه کسی باید اول باشد و دست به اقدام بزند و اولین قدم را بردارد تا از اختلافات جلوگیری شود، احتمالاً منطقی خواهد بود که هماهنگی خاصی در اقدامات واشنگتن و تهران در نظر گرفته شود ". 

آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران  - اسپوتنیک ایران  , 1920, 17.02.2021
موضع رهبر ایران در خصوص توافق هسته ای برجام

رافائل ماریانو گروسی رئیس آژانس بین المللی انرژی هسته ای به موضع مشابهی پایبند است ، وی خاطرنشان كرد كه احیای برجام مستلزم آن است كه یک سلسله از پیش مقرر شده رعایت شود ، به این معنی كه توافق بر سر اینكه چه قدم هایی و چطور باید توسط هر دو ایالات متحده و ایران بر داشته شود.

این امر به یک نقشه راه برای ایجاد تفاهم در مورد هر گام همزمان نیاز دارد. بدون شک این گزینه به زمان و اراده طرفین نیاز دارد. با این حال، طرفین برای این کار نه وقت دارند و نه تمایل.

ایران براساس طرح "اقدام راهبردی علیه تحریم ها" مورخه اول دسامبر سال 2020 خواستار لغو تحریم های آمریکایی‌ها تا 21 فوریه است. در غیر این صورت تهران از پیروی از پروتکل الحاقی منعقده با آژانس بین المللی انرژی هسته ای دست می کشد و کار در زمینه هسته ای را تشدید می کند. اما چنین اقدامی به طور قابل توجهی توانایی‌های کنترل آژانس انرژی هسته ای را پیچیده می کند، غرب را به واکنش جدی تحریک می کند و احتمالاً روسیه و چین که عضو این آژانس می باشند را به فکر می اندازد.

بایدن هنوز در مرحله تشکیل تیم خود است که با تعداد زیادی از مشکلات در سیاست داخلی و خارجی روبرو خواهد شد. مشکل ایران فقط یکی از آنهاست. در چارچوب تیم جدید، گروه ویژه ای برای حل مشکلات مربوط به ایران تازه ایجاد شده است.

در ضمن، گزینه های رئیس جمهور بایدن محدود است. مطابق قانون "در مورد تجدید نظر در توافق هسته ای با ایران" (INARA) که در ماه مه 2015 به تصویب رسید، رئیس جمهور موظف است هر 90 روز یکبار گواهی در باره رعایت برجام توسط ایران را  به کنگره بفرستد. اگر رئیس جمهور گواهی نفرستد یا گواهی منفی باشد ، INARA روند تسریع در اعمال تحریم های برداشته شده تحت برجام را پیش بینی می كند. در این شرایط ، جو بایدن نمی تواند بدون مشورت با كنگره و تصمیم آن ، تحریم ها علیه ایران را بدون اثبات بازگشت ایران به برجام (یا حداقل آغاز این روند) لغو كند. تردیدی نیست که رویکرد رادیکال بایدن در حل مسئله ایران باعث انتقاد شدید نه تنها جمهوری خواهان در کنگره ، بلکه برخی از دموکرات ها نیز خواهد شد که این برای بیدن و دولت وی در ابتدای فعالیت کاملاً غیرضروری است.

بلینکن: آمریکا و ایران درهای دیپلماسی را باز می کنند - اسپوتنیک ایران  , 1920, 17.02.2021
بلینکن: برای آمریکا و ایران درهای دیپلماسی باز است

علاوه بر این ، اقتصاد یک کشتی بزرگ است که قادر به واکنش فوری به برخی از تأثیرات نیست. حتی پس از اعلام لغو صد تحریم ، تأیید نتایج ، ممکن است ماه ها و   سالها  طول بکشد ، همانطور که آیت الله خامنه ای بر تایید اصرار دارد. با این وجود ، طیف گسترده ای از ایده ها در حال حاضر در دولت بایدن در نظر گرفته شده اند. گزینه های زیادی وجود دارد - از ارائه خط اعتباری به ایران ، از سرگیری مکانیسم INSTEX برای تسویه حساب با ایران به یورو ، تا تبادل زندانیان. هدف از این مراحل کوچک ایجاد اعتماد و ایجاد سازوکارهایی برای کار پیش رو است.

و در مورد متحدان. آنها با تیم جو بایدن همبستگی کامل دارند. در تاریخ 12 فوریه ، سرویس مطبوعاتی وزارت امور خارجه آلمان بیانیه مشترکی را توسط آلمان ، فرانسه و انگلیس منتشر کرد که می گوید تولید فلز اورانیوم توسط تهران گام مهمی در توسعه سلاح های هسته ای است.

برلین ، پاریس و لندن تهران را به "افزایش چندین باره  نقض های خود ، تضعیف تلاش های جدید دیپلماتیک برای دستیابی به اهداف برجام" متهم کردند. تردیدی نیست که کاخ سفید در حال شکل گیری جبهه ای قدرتمند برای مخالفت با سیاست ایران در قبال برجام است تا تهران را مجبور به سازش از موضع قدرت کند.

به نوبه خود ، موضع ایران منطقی به نظر می رسد. تهران اعلام کرد که  تنها یک سال پس از خروج ایالات متحده از برجام ، عقب نشینی تدریجی از الزامات توافق هسته ای را آغاز می کند. بنا براین، ایالات متحده باید اولین کسی باشد که تعهد خود را به برجام ثابت کند. به طور رسمی، همه چیز درست است. اما طی تقریباً دو سال گذشته، ایران تقریباً تمام الزامات توافق هسته ای را نقض کرده و در نتیجه، از سطح توسعه صنعت هسته ای خود که با قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد تعیین شده است، پیشی گرفت. علاوه بر این، تهران اعلام نکرده است که بطور قانونی مفاد برجام را رعایت نمی کند.

به نظر می رسد که موضعگیری ایران نتیجه فرآیندهای مبهمی است، در درجه اول در سیاست داخلی ایران.

حرف حساب وزیر اطلاعات ایران جواب ندارد - اسپوتنیک ایران  , 1920, 13.02.2021
گزارش و تحلیل
حرف حساب وزیر اطلاعات ایران جواب ندارد

نخست، در آستانه انتخابات ریاست جمهوری، اوضاع سیاسی داخلی ایران هر روز پیچیده تر می شود. احتمال تکرار موفقیت اصلاح طلبان لیبرال در سال 2013 و 2017، زمانی که حسن روحانی، همکار آنها، پیروز شد، بسیار ناچیز است. محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی (فرمانده پیشین نیروی هوایی سپاه)  و همچنین چند ژنرال سابق و فعلی سپاه و چهره های مرتبط با این سازمان به عنوان نامزدهای ریاست جمهوری معرفی می شوند. همه آنها عقاید رادیکال ضدآمریکایی، ضد غربی مشترک با رهبر آیت الله خامنه ای دارند. تندروها در حال بسیج نیروها و ابزارهایی برای پیروزی در انتخابات هستند که جایزه آن پست ریاست جمهوری و انتقال نهایی همه شاخه های قدرت دولتی تحت کنترل آنها است.

در کشور بحران اقتصادی - اجتماعی است. صدها کارخانه تعطیل هستند، ریال ایران 70 درصد ارزش خود را در برابر دلار آمریکا از دست داده است، بر اساس اطلاعات رسمی، بیش از 40 میلیون ایرانی (از 83 میلیون نفر جمعیت ) در زیر خط فقر و ناداری زندگی می کنند، جمعیت هر چه بیشتر ناامید می شود - به ویژه در میان زنان و جوانان، که اکثر رای دهندگان را در بر می گیرد. در این شرایط، رهبر معظم انقلاب بر این باوراست که اصلاح طلبان، که رئیس جمهور روحانی تجسمگر آنها است، نه تنها برای پیروزی در انتخابات، بلکه برای تحکیم هواداران خود نباید کوچکترین شانس را داشته باشد.

تا حدی، این موضع سخت آیت الله خامنه ای در مورد برجام، عدم تمایل وی برای دیدار با واشنگتن در نیمه راه (هنوز!) را توضیح می دهد تا از پیشرفت در مذاکرات قبل از رفتن روحانی در اوت جلوگیری شود.  در غیر این صورت، پیروزی از آن حسن روحانی و تیم اصلاح طلب و لیبرال او خواهند بود.

اتفاقاً این امرکاملاً با تلاشهای دیرینه آیت الله خامنه ای برای حفظ کنترل رهبران منتخب و جلوگیری از حمله گسترده اقتصادی - اجتماعی غرب که وی آن را بزرگترین تهدید برای رژیم خود می داند مطابقت دارد. او بارها نارضایتی خود را از تیم روحانی به طور کلی و به ویژه از مذاکرات هسته ای شان نشان داده است.

در نتیجه، تا زمانی که جانشین روحانی یک "تیم هسته ای" جدید کاملاً وفادار به خامنه ای را تشکیل ندهد، تهران مذاکرات جدی با ایالات متحده انجام نخواهد داد. نکته مهم بعدی استفاده از زمان باقی مانده قبل از آمدن رئیس جمهور جدید برای ایجاد پایگاه قدرتمندی برای گفتگو بین ایران و ایالات متحده و گفتگو از موضع قدرت است. البته تولید ناخالص داخلی ایران تقریباً برابر با ایالت مریلند آمریکا است و قدرت نظامی ایران با قدرت آمریکا قابل مقایسه نیست.

با این حال، این موضع قدرت ایران نیست. تهران زیرساخت‌های هسته ای خود را به طرز چشمگیری تقویت کرده است، این کار مهم مخصوصا به لطف قانون تصویب شده در ماه دسامبر - "طرح اقدام راهبردی  علیه تحریم ها" انجام شده  و در حال حاضر کار با سرعت بیشتری ادامه دارد. علاوه بر این، طبق گزارش وال استریت ژورنال (02/5/2021)، هنگام  بازرسی های پاییزی، بازرسان آژانس انرژی هسته ای آثاری غیر قابل توضیح از مواد رادیواکتیو را در یکی از تأسیسات ایران پیدا کردند. 

همه اینها باعث ایجاد نگرانی برای کشورهای ضامن برجام و آژانس بین المللی انرژی هسته ای می شود.

اظهارات اخیر وزیر اطلاعات ایران محمود علوی پر شور بود. در 8 فوریه ، در کانال تلویزیونی دوم ، وی گفت که اگر ایران "به گوشه هول دهند می تواند سلاح  هسته ای تولید کند و دیگر تقصیر ایران نیست."

آقای علوی یادآوری کرد که رهبر معظم انقلاب سلاح های هسته ای را حرام اعلام کرده است. فتوای آیت الله خامنه ای علیه دستیابی یا تولید سلاح هسته ای اولین بار در بیانیه ایران برای آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین در اوت 2005 منتشر شد.

اشاره وزیر علوی به انعطاف پذیری فتوا دومین بیانیه در هفته های اخیر است. در تاریخ 30 ژانویه، امیر موسوی، دیپلمات سابق ایرانی و ژنرال سپاه، در مصاحبه ای با تلویزیون المیادین گفت که طبق فقه شیعه از مذهب جعفری، این فتوا دائمی نیست بلکه متناسب با شرایط صادر می شود.

آقای موسوی افزود که وی معتقد است اگر آمریکایی ها و صهیونیست ها به شیوه ای خطرناک عمل کنند، می توان فتوا را تغییر داد. این گفته با اصل "مصلحت دولت" (مصلحت نظام) دیکته شده است. و می دانیم مصلحت دولت محدودیتی ندارد.

البته، همه با هم - و موضع آیت الله خامنه ای در مورد برجام، و فعال سازی عملی زیرساخت های هسته ای، و اظهارات در مورد "انعطاف پذیری فتوای هسته ای" - این یک حمله هماهنگ مقامات ایرانی در جنگ تبلیغاتی با ایالات متحده است. هدف ایجاد زمینه ای ("از موضع قدرت") برای مذاکرات اجتناب ناپذیر در مورد برجام است.

در ماه های آینده باید منتظر افزایش رویارویی تبلیغاتی ایران و آمریکا باشیم. بازی بیشتر تهاجمی می شود. با این حال، نکته اصلی این است که بیش از حد بازی نکنند. این امید وجود دارد که دیر یا زود (به احتمال زیاد تا پایان سال) تهران و واشنگتن ، به دلیل شرایط عینی و به دلایل مختلف ذهنی ، به توافق برسند. در غیر این صورت ، جهان درگیر یک درام واقعی خواهد شد.

نوار خبری
0
loader
بحث و گفتگو
Заголовок открываемого материала