آداب و رسوم عروسی ایرانی | از خواستگاری تا کاروان عروسی

مراسم عروسی، رسمی کهن از دوران باستان

طبق آداب و رسوم عروسی ایرانی، ازدواج در ایران چندین مرحله دارد که حتی می‌توان آن را به هفت خان رستم تشبیه کرد. بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند با برگزاری مراسمی ساده، و یا برگزاری عقد و عروسی در یک شب به سر خانه و زندگی خودشان بروند. البته بسته به قومیت افراد این مراسم می‌تواند بیشتر و یا کمتر نیز باشد، و هر قومی سنت خاص خودش را دارد. این رسم کهن به زمان زرتشتیان باز می‌گردد. در این مقاله قصد داریم درباره مراسم عروسی مختلف چند قوم ایرانی نیز صحبت کنیم.

از خواستگاری تا عروسی

به طور خلاصه بخواهیم بگوییم، اولین مرحله از این هفت خان شیرین، انجام مراسم خواستگاری است؛ که در آن پسر به رسم دیرینه ایرانیان برای پیشنهاد ازدواج با گل و شیرینی به خانه پدر دختر می‌رود. هنگامی که دو طرف تصمیم گرفتند تا ازدواج کنند، طی مراسمی به عنوان بله برون، مجلسی برگزار می‌کنند و بزرگان خانواده را دعوت می‌کنند تا درباره شرایط ازدواج زوج‌های جوان صحبت کنند، و در نهایت با اهدا هدایایی به عروس مانند انگشتر نشان، مراسم را به پایان می‌رسانند و دوران شیرین نامزدی شروع می‌شود.

دوران نامزدی در واقع زمانی است که شناخت دو خانواده از هم بیشتر می‌شود و زوج‌ها مقدمات عروسی را فراهم می‌کنند. با اینکه آداب و رسوم عروسی ایرانی متفاوت است، اما شیوه آن در کل شبیه همدیگر است. در این دوران همچنین روی برگزاری مراسم عقد نیز توافق می‌کنند و به رسم دیرینه با انجام مراسم عقد نکاح، زوجین به هم محرم می‌شوند. بعد از گذشت مدتی، مراسم جهاز بران انجام می‌شود که در واقع اولین اقدام قبل از عروسی است.

جهاز بران در آداب و رسوم عروسی ایرانی

در این مراسم، بر اساس آداب و رسوم عروسی ایرانی، طی جشنی مختصر جهیزیه خریداری شده به خانه داماد برده می‌شود. معمولا جهیزیه از طرف خانواده عروس تهیه می‌شود و تنها بخشی از آن طبق توافق به عهده داماد است. هرچند زوج‌های مدرن معمولا سعی می‌کنند تا فشار را از هر دو خانواده بردارند و با یکدیگر اقدام به خرید کالاهای مورد نیاز و اساسی اول زندگی می‌کنند. این عمل بیشتر به خاطر تغییر شرایط کشور ایران و هزینه‌های بالای خریداری جهیزیه است و به تقلید از کشورهای خارجی می‌تواند امری پسندیده باشد. طبق آمار زوج‌هایی که سعی می‌کنند زندگی جدید خود را از پایه شروع به ساختن کنند و برای آن تلاش می‌کنند موفق‌تر از سایر زوجین هستند.

حنا بندان در آداب و رسوم عروسی ایرانی

این مراسم در اصل برای خداحافظی دختر از خانه پدری برگزار می‌شود و طبق آداب و رسوم عروسی ایرانی شب قبل از مراسم عروسی، با برگزاری یک جشن مختصر، حنا در ظرفی می‌ریزند و دور سالن می‌چرخانند و مهمانان یک تکه کوچک از حنا برمی‌دارند روی کف دست می‌گذارند. انجام این‌کار به سنت قدیمی برمی‌گردد و از حنا به عنوان سمبل بهشت و نشانه‌ای از شادی و مهر یاد می‌شود.

مراسم عروسی ایرانی

درباره برگزاری مراسم عروسی، هرکس نظر خود را دارد و معمولا بنا به سلیقه افراد متفاوت است. خیلی‌ها دوست دارند مراسم با شکوه و بسیار شلوغ باشد، و برخی دیگر ترجیح می‌دهند فقط خانواده درجه یک در کنار آن‌ها باشند. در واقع این مراسم به عنوان اعلام ازدواج دو نفر و بردن عروس به خانواده داماد برگزار می‌شود، و سعی می‌کنند با شیرینی دادن به دیگران، آن‌ها را در عشقشان شریک کنند و نوید زندگی شادی به آن‌ها بدهند. آداب و رسوم عروسی ایرانی معمولا متفاوت است، و اقوام مختلف این مراسم را طبق سنت خود برگزار می‌کنند که دانستن آن‌ها می‌تواند جالب باشد.

مثلا در زنجان، عروس بدون اطلاع دادن به خانواده، به خانه داماد می‌رود و بعد از مدتی پدر داماد با بزرگان محل به خانه عروس می‌رود، و او را راضی به اجازه‌ دادن برای ازدواج می‌کنند. یا در قوم بلوچ، داماد را سوار بر شتری می‌کنند و با خواندن ترانه‌های محلی او را غسل می‌دهند و لباس دامادی به تنش کرده و بعد از عقد وارد حجله می‌کنند. البته همه سنت‌ها مانند هم نیستند و بسیاری از قوم‌ها مانند بختیاریان مراسم مفصلی دارند و عروسی را طوری برگزار می‌کنند که واقعا به یاد ماندنی باشد. البته الان سوار شدن بر شتر و اسب، جای خود را به ماشین عروس داده و به یکی از لازمه‌های عروسی تبدیل شده است.

دلیل رنگ لباس عروس و داماد

در آداب و رسوم عروسی ایرانی، استفاده از لباسی مجلسی و شیک در شب عروسی الزامی است. این لباس باید تازه باشد که نشانه شروع یک زندگی جدید است. هرچند رنگ و مدل لباس عروس به فرهنگ هر قومیت بستگی دارد، اما در ایران این لباس معمولا از رنگ سفید است، که نشانه جوانی، شادی، عفت و پاکی در نظر گرفته شده است. در رنگ شناسی، رنگ سفید ترکیبی از همه رنگ‌ها است. رسم لباس عروس سفید به دوران ملکه ویکتوریا برمی‌گردد. رنگ لباس داماد نیز معمولا مشکی است؛ البته رنگ مشکی در سنت ایرانی نشانه غم و اندوه است و به رنگ سووشون یا سوگ سیاوش نیز معروف است. اما استفاده از این رنگ در لباس دامادی به نشانه پخته بودن و بلوغ فکری داماد، و کامل کننده رنگ سفید لباس عروس است.

ماشین عروس ریشه در سنت دارد

استفاده از ماشین عروس در مراسم عروسی تقریبا ریشه در سنت دارد، و همانطور که گفته شد در اکثر فرهنگ‌ها داماد را سوار بر مرکبی می‌کنند و به دنبال او راه می‌افتند و برایش آواز می‌خوانند و به این قافله، کاروان عروسی می‌گفتند. شما می‌توانید با اجاره ماشین با راننده ، در مراسم عروسی خیالتان را از رانندگی در این شب دور کنید و با خانواده و دوستانی که در حال بدرقه شما هستند، با آسودگی به شادی بپردازید. هرچند بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند که در مراسم عروسی خودشان رانندگی کنند، و اجاره ماشین عروس بدون راننده هم گزینه‌ای است که عروس و دامادهای ماجراجو به دنبال آن هستند.

کلام آخر

هر چند این روزها به خاطر شیوع بیماری کرونا، از تعداد عروسی‌ها کاسته شده است؛ ولی این رسوم زیبای ایرانی ریشه در تاریخ کهن ما دارند و با شیوع یک یا چند ساله یک ویروس از جامعه ما جدا نخواهند شد. امید است به زودی و پس از پایان شیوع همه‌گیر ویروس، دوباره شاهد مراسم شادی‌بخش عروسی و پیوند زوج‌های جوان ایرانی در جای جای کشور عزیزمان باشیم.