گزارش و تحلیل

طرح دو فوریتی خروج ایران از برجام در مجلس بررسی می شود

CC BY 2.0 / Bundesministerium für Europa, Integration und Äusseres / Bundesministerium für Europa, Integration und Äusseresسیاستمداران ایرانی برای خروج از برجام پیش دستی می کنند
سیاستمداران ایرانی برای خروج از برجام پیش دستی می کنند - اسپوتنیک ایران
اشتراک
نماینده مجلس ایران از پیشنهاد طرح دوفوریتی "خروج خودکار از برجام در صورت فعال سازی مکانیسم ماشه" خبر داد.

علی خضریان رئیس کمیته سیاسی، امنیتی و نظامی کمیسیون اصل 90 مجلس ایران در مورد پیشنهاد طرح دوفوریتی "خروج خودکار از برجام در صورت فعال سازی مکانیسم ماشه" گفت" مهم‌ترین تعهدات کشور‌های 5+1 که در برجام به آن اشاره شده است، لغو یا تعلیق برخی از تحریم‌هایی است که علیه ایران اجرایی شده بود.

خضریان افزود: خروج آمریکا از برجام ضمن اینکه حذف تعهدات مهم آمریکا از این سند را که در 6 بند به آن اشاره شده است، فراهم کرد، قسمت‌های مهمی از این توافق را از بین برد و عملا برجام بدون آمریکا برای ایران بی معنی بود. با گذشت 5 سال از برجام و حتی پس از خروج آمریکا از این توافق، ایالات متحده همچنان در تلاش است تا با فعال سازی مکانیسم ماشه، فشار‌ها را بر ایران تشدید کند.

لاوروف در دیدار با ظریف: مسکو معتقد است هنوز شانس حفظ برجام وجود دارد - اسپوتنیک ایران
لاوروف در دیدار با ظریف: مسکو معتقد است هنوز شانس حفظ برجام وجود دارد

وی در مورد مکانیسم ماشه توضیح داد: یکی از بحث برانگیزترین مفاد توافق بین المللی برجام، مکانیسم حل و فصل اختلافات معروف به مکانیسم ماشه (Snapback) است که در بند‌های 36 و 37 برجام گنجانده شده است. چنین مکانیسمی این اختیار را به اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل می‌دهد تا در بازه زمانی 2 ماهه و با استفاده از حق وتو تمامی قطعنامه‌های پیشین را که بر اساس برجام و قطعنامه 2231 به حالت تعلیق در آمده بودند، مجددا فعال سازند.

این نماینده مجلس بیان داشت: نکته مهم در این مکانیسم این است که بازگشت تحریم‌ها، قابل وتو نیست بلکه «عدم بازگشت تحریم ها» قابلیت وتو دارد. یعنی رای گیری برای «بازگشت تحریم ها» انجام نمی‌شود بلکه برای «ادامه تعلیق تحریم ها» انجام می‌شود که حتی اگر شورا به آن رای ندهد، آمریکا یا هر کشوری که داری حق وتو است می‌تواند رای را وتو کرده و عملا تحریم‌ها بازگردند. بنابراین برای حفظ منافع ملی ضرورت دارد تا در صورت انجام چنین اقدامی و با توجه به اینکه ادامه حضور ایران در برجام با بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت خالی از هر نفعی است، باید الزام به خروج از برجام را به عنوان یک اقدام بازدارنده به تصویب رساند.

خبرگزاری اسپوتنیک در رابطه با پیشنهاد مجلس ایران و مسائل مرتبط با آن با آقای حسن بهشتی‌پور، پژوهشگر در زمینه مسائل هسته ای به گفتگو نشست.

© Photoحسن بهشتی‌پور، پژوهشگر در زمینه مسائل هسته ای
طرح دو فوریتی خروج ایران از برجام در مجلس بررسی می شود - اسپوتنیک ایران
حسن بهشتی‌پور، پژوهشگر در زمینه مسائل هسته ای

آیا دیگر اعضای برجام می توانند مانع از فعالسازی مکانیسم ماشه شوند؟ در چه شرایطی؟

فعال کردن مکانسیم ماشه در مفاد 36 و 37 برجام ذکر شده است که چه مراحلی باید طی شود تا مکانیسم ماشه یا بازگشت ترتیبات اجرایی قطعه نامه های تحت فصل هفتم فعال شوند. کشوری که اعتراض می کند و می گوید که یک نقض آشکار و یا نقض فاحشی در برجام بوجود آمده است و می خواهد که به قطعنامه های 6 گانه بازگشت شود، این موضوع باید در یک کمیسیونی بررسی شود که معمولا کمیسیون ویژه ای است که به اجرای برجام رسیدگی می کند و در حد معاونین وزاری امور خارجه است. این کمیسیون باید بررسی کند و اگر به راهکاری رسیدند موضوع حل می شود و اگر به راهکاری نرسیدند به اجلاس وزاری خارجه ارجاع داده می شود که وزاری خارجه این 6 کشور و ایران به اضافه اتحادیه اروپا این موضوع را دو مرتبه بررسی می کنند و اگر به راهکاری رسیدند که مسئله حل می شود وگرنه به شورای امنیت ارجاع داده می شود. در شورای امنیت سازمان ملل نیز یک مهلت حداکثر 15 روزه است که اگر به قطعنامه جدیدی رسیدند طبق مفاد آن عمل می کنند ولی اگر به قطعنامه نرسیدند به صورت اتوماتیک و بدون رای گیری قطعنامه های ششگانه قبلی باز می گردد. 

اگر دیگر اعضا بخواهد از این روند جلوگیری کنند باید در گفتگو و مذاکره طرح های مختلف را صحبت کنند و آن طرفی را که اصرار می کند نقض آشکاری انجام شده است را به وی بگویند که اصلا نقضی صورت نگرفته است به خاطر اینکه آژانس گزارش می دهد که ایران مفاد برجام را اجرا کرده است.

درباره آمریکا مسئله ای دیگری که وجود دارد این است که چون این کشور از برجام خارج شده است و یک سری ترتیبات اجرایی هم در برجام است، بنابراین نمی تواند ادعای اجرای مکانیسم ماشه را داشته باشد. آمریکایی ها اصرار دارند که چون در قطعنامه اسم آنها به عنوان مشارکت کننده در برجام آمده است، بنابراین می گویند که ملاک ما قطعنامه است و نه خود برجام. آمریکایی ها می گویند که ما از برجام خارج شده ایم ولی از قطعنامه خارج نشده ایم و جز مشارکت کنندگان هستیم. تفسیر مشارکت کننده یعنی طرفی که برجام را قبول دارد، نه اینکه قبول نداشته باشد و بعد بخواهد بخشی از قطعنامه را که برجام است اجرایی کند و آن بخشی که به نفعش نیست را اجرا نکند، این تعارض از نظر حقوقی بی سابقه بوده است. به هر حال آمریکا یک بازی جدیدی را شروع کرده است و می خواهید آیین نامه داخلی شورای امنیت را هم به موضوعی تبدیل کند که قابل وتو شدن باشد. در هر صورت روند حقوقی این مسئله خیلی پیچیده و چند وجهی است. آمریکا گفته است که از هفته آینده این موضوع را شروع خواهد کرد. کشورهای عضو برجام می توانند وارد مذاکره شوند و آمریکا را متقاعد کنند که دست از این سیاست بردارد چون اگر این قطعنامه های شش گانه بازگردد، برجام عملا برای ایران بی خاصیت می شود. رئیس جمهور ایران در اردیبهشت ماه سال 1398 به صراحت در نامه ای که برای اعضا برجام نوشته بود اعلام کرد که اگر قطعنامه ها بازگردند و اجرایی شوند، آنگاه ایران نیز تعهدات خود را در قبال برجام کنار می گذارد.

ربیعی: برجام نتوانست انتظارات ایرانیان را برآورده کند اما هنوز ارزش دارد - اسپوتنیک ایران
ربیعی: برجام نتوانست انتظارات ایرانیان را برآورده کند اما هنوز ارزش دارد

اگر بر فرض آمریکا مکانیسم ماشه را غیرقانونی و غیر عرف سازمان ملل عملیاتی کند ولی دیگر کشورهای عضو برجام چون این روند را قبول ندارند می توانند آن را اجرا نکنند. اروپایی ها نیز گفته اند که در شرایط حال حاضر فعال شدن مکانیسم ماشه را قبول ندارند زیرا برجام به عنوان یک راه حل حقوقی و راه حل دیپلماتیک برای حل مشکلات همچنان روی میز قرار دارد و می تواند مفاد آن اجرایی شود. 

علاوه بر آن این روند حداقل دو ماه به طول می کشد و انتخابات آمریکا سه ماه دیگر است. من فکر می کنم یک ماه مانده به انتخابات آمریکا همه دست نگه می دارند که برنده انتخابات آمریکا چه کسی خواهد بود.

کشورهای دیگر می توانند کاری کنند که این یکجانبه گرایی آمریکا در این مسئله پیروز نشود، یکی از آن راهکارها این است که مانع از تشکیل جلسه شورای شوند. یعنی اگر تعداد کافی کشورها حاضر نشوند جلسه تشکیل دهند، عملا آمریکا نمی تواند جلسه را تشکیل دهد. اعضای شورای امنیت می توانند در اعتراض به این رفتار آمریکا می توانند اصلا در این جلسه شرکت نکنند و وقتی که اکثریت بالای 9 کشور شرکت نکنند، عملا آمریکا نمی تواند تصمیمی از شورای امنیت بگیرد.

ایران در صورت خروج از برجام متحمل چه زیان هایی می شود؟

در حال حاضر ایران تصمیمی ندارد که از برجام خارج شود ولی اگر در شرایطی چنین حالتی ایجاد شود، آنگاه از لحاظ تحریم اقتصادی مشکل خاصی پیش نخواهد آمد چون آمریکایی ها بالاترین سطح تحریم ها و چند برابر آن چیزی که در قطعنامه های شورای امنیت است به زور تحمیل کرده اند که اصطلاحا به آن تحریم های ثانویه می گویند. این قطعنامه ها از لحاظ اقتصادی مشکل خاصی را برای ایران بوجود نمی آورد ولی از لحاظ اتحاد کشورهایی که با یکجانبه گرایی آمریکا مخالف هستند یک خدشه ای وارد می شود. روسیه و چین به این دلیل از ایران حمایت می کنند زیرا این کشور مفاد برجام را اجرا کرده است و به آن متعهد بوده است. ولی اگر ایران از برجام خارج شود آنگاه شرایط جدیدی به وجود می آید که برای چین و روسیه هم دشوار است علاوه بر سه کشور اروپایی دیگر طرف برجام. ایران عملا با این کشورهایی که می تواند همکاری داشته باشد و نشان دهد که همچنان دنبال یک راهکار دیپلماتیک و دنبال راهکاری است که فعالیت های هسته ای صلح آمیز داشته باشد با خروجش از برجام ممکن است این متحدانش را از دست بدهد.

از لحاظ اقتصادی به ایران فشاری نخواهد آمد ولی از لحاظ سیاسی و دیپلماتیک شاید بعضا حقوقی مشکلاتی برای ایران ایجاد شود ولی چون طرف مقابل ایران را وادار به این کار کرده است، من فکر می کنم که حداقل وجدان افکار عمومی با ایران است. ایران همه اقدامات لازم برای اعتماد ببین المللی جلب کرد و انجام داد و این طرف آمریکایی بود که از اجرای این توافقات سر باز زد. متاسفانه وجدان عمومی بین المللی معمولا نمی تواند کاری از پیش ببرد و متاسفانه در حقوق بین الملل زور است که کار را دنبال می کند.

نوار خبری
0
loader
بحث و گفتگو
Заголовок открываемого материала