گزارش و تحلیل

کرونا ویروس و صدای خاموش شده روزنامه نگاران

© REUTERS / NIAID-RMLکرونا ویروس و صدای خاموش شده روزنامه نگاران
کرونا ویروس و صدای خاموش شده روزنامه نگاران - اسپوتنیک ایران
اشتراک
جهان، یکپارچه درگیر ویروس جدید کرونا است و جمله در تلاش برای مهار آن با اینحال در شرایطی که اطلاعات صحیح، دقیق و به موقع، لازمه کاهش فشار روانی به مخاطبان است و از دیگر سو اشاعه اخبار جعلی بیش از پیش سرعت گرفته و یکی از چالش های رایج برای خبرنگاران، عدم وجود اطلاعات قابل اعتماد و مفید در مورد منابع بهداشتی و همچنین عفونت ها و مرگ و میر است

 برخی دولت ها نیز به چالش های آنان اضافه کرده و به طور کلی مانع از انتشار مطلوب اخبار تعداد مبتلایان و جان باختگان و روند رسیدگی به وضعیت بیماران نیز می شوند. «تام گیبسون»، مشاور اصلی کمیته حمایت از روزنامه نگاران  (CPJ) در بروکسل، در این خصوص معتقد است که همواره نقش روزنامه نگاران به عنوان اهرمی برای تحت فشار گذاشتن دولت ها به منظور شفافیت هرچه بیشتر دیده می شد، ولی با توجه به بحران کرونا، بسیاری از دولت ها به بهانه شرایط اضطراری مانع از دسترسی آزاد و شفاف به اطلاعات می شوند و با توجه به ضرورت احتیاط برای سلامت خبرنگاران، این مهم نیز عامل دیگری برای عدم پیگیری مطلوب توسط روزنامه نگاران شده است.

آمریکا

در «ونزوئلا» دولت محدودیت هایی برای روزنامه نگاران و مفسران رسانه های اجتماعی تعیین کرده است؛ و برخی از گزارشگران محلی را تهدید به بازداشت کردند.

آنجا طبق ماده 297-الف قانون مجازات ونزوئلا «هر شخصی که به دلیل انتشار اطلاعات دروغین باعث ایجاد وحشت در جامعه شود را به 5 سال زندان» محکوم می کنند و انتشار اطلاعات در خصوص کرونا ویروس را ذیل همین قانون آورده و مانع از انتشار اطلاعات و آمار صحیح مبتلایان و جان باختگان می شوند.

«برزیل» نیز به بهانه کاهش فشار ناشی از اخبار ویروس کرونا، موقتاً درخواست های مربوط به انتشار آزادی اطلاعات را به حالت تعلیق درآورده است.

تاریکی کرونا و نوری که باید از آمریکا بتابد - اسپوتنیک ایران
گزارش و تحلیل
تاریکی کرونا و نوری که باید از آمریکا بتابد

آفریقا؛ بن بست آزادی

دولت «مصر»، روزنامه نگاران را مجبور به کاهش آمار مبتلایان کرده است؛ با این حال به همین بسنده نکرده و اعتبارنامه حضور خبرنگارانی از «گاردین» و «نیویورک تایمز» را نیز به دلیل توئیت هایشان لغو کرده است.

کشور «آفریقای جنوبی» نیز از قاعده تحدید عملکرد خبرنگاران مستثنی نبوده و قانونی برای انتشار اطلاعات نیز تصویب کرده است که در پی آن، آزادی رسانه ها بیش از پیش محدود شده است.

صدای بی صدا

سرکوب اطلاعات در «لیبریا» به قدری زیاد است که شهروندان این کشور هنوز نمی دانند که اصلاً این ویروس در کشورشان وجود دارد یا خیر؛ «نیجریه» هم با عدم اجازه به ورود خبرنگاران به مراکز بیمارستانی و درمانی مانع از نشر اطلاعات مطلوب شده است.

هند؛ مهاراجه باهوش

دولت «هند» را شاید باید نسبت به سایر کشورها هوشمندتر توصیف کرد. آنها از رسانه ها خواستند تا در راستای «تقویت پیوند بین مردم و دولت» و افزایش همراهی در مسیر کنترل ویروس کرونا، نسبت به انتشار «اخبار مثبت و خوب» اقدام کنند.

هرچند که این اقدام با مخالفت برخی روزنامه نگاران بین المللی مواجه شده است و از این حرکت به عنوان بولتن سازی و حافظ منافع دولت شدن یاد کرده اند؛ حرفی که چندان بی راه هم نبود؛ چرا که چندی بعد، دولت هند قانونی را مصوب کرد که انتشار هرگونه خبر مربوط به ویروس کرونا بدون مجوز دولت را ممنوع کرده و به عنوان جرم تلقی می شد.

چین  vs آمریکا؛ ظهور و بروز حکمرانی کودکان در فضای رسانه ای

«چین» که این روزها به سانسور آماری در خصوص مبتلایان متهم شده است، سه روزنامه  نگار «وال استریت ژورنال» را به خاطر مطالبشان اخراج کرده است.

البته «ایالات متحده آمریکا» نیز به تلافی ویزاهای موجود برای كارمندان رسانه های دولتی چینی كه در آمریكا فعالیت می كنند را کاهش داد که این عمل با واکنش متقابل چین همراه شد.

به این صورت که «چین» ویزاهای حداقل سیزده گزارشگر که برای نیویورک تایمز، واشنگتن پست و وال استریت ژورنال کار می کردند را لغو کرد.

پیش بینی چین از شیوع موج جدید ویروس کرونا  - اسپوتنیک ایران
پیش بینی چین از شیوع موج جدید ویروس کرونا

سانسور یا احتیاط

«یوتیوب» در راستای جلوگیری از اخبار جعلی اقدام به پاک کردن ویدئوهای مربوط به کرونا که غیر از حساب های رسمی دولت ها منتشر شده بوده کرده است. علی رغم اینکه بسیاری همچون مردم «چین» و «هنگ کنگ» نسبت به سانسور آماری صورت گرفته توسط دولت گله مندند و با نشر ویدئوهای جان باختن مردم به این مهم می خواستند بپردازند، با این حال این شبکه اجتماعی، نشر اخبار از کانال های رسمی را در شرایط کنونی مطلوب تر می داند.

البته این تنها مسدودی محتوای رسانه های اجتماعی نبوده است؛ چینی ها با استفاده از فیلترینگ هوشمند، کلمات کلیدی خاصی را در شبکه های اجتماعی خود مسدود کرده است؛ بدین صورت که شخصی که می خواهد با دیگری اقدام به گفتگو کند، چنانچه از آن کلمه کلیدی استفاده کند، چت مسدود شده و به گیرنده نمی رسد. این اقدام «چین» شاید به مقابله با اطلاعات نادرست و گمانه زنی های ناآگاهانه مربوط به این بیماری همه گیر و نیز کنترل ترس عمومی کمک کند و اطلاعاتی را حذف کند ولی این کار با محدود کردن گفتگوهای عمومی و اطلاعات واقعی اثر متضادی دارد و آگاهی و پاسخگویی عمومی را محدود می کند.

نحوه این فیلترینگ در تصویر زیر مشخص شده است:

به هر روی، این اقدام چندان هم توسط مردم بی پاسخ نماند و آنها با استفاده از کد مورس و زبان های رمزی اقدام به ارسال اطلاعات به رسانه های بیرونی کردند؛ این امر سبب شد تا «تنی هوانگ» خبرنگار دولتی چین بیان دارد که «واقعیت ها مانند هیزم هستند. هرچه شمع بیشتری داشته باشید ، هنگامی که یک جرقه بالاخره آن را روشن می کند ، نیرو بیشتر می شود».

این اتفاق محدود به کشور چین نبوده و دولت «انگلستان» هم با اعلام اینکه «برخی از اطلاعات غلط که از طریق شبکه های اجتماعی منتشر می شود سبب تضعیف اعتماد عمومی و ایجاد اضطراب بیشتر برای مردم است» نسبت به محدود کردن رسانه های آنلاین اقدام کرده است.

بیانیه مشترک

از دیگر سو شرایط بحرانی جهانی سبب شده تا چندان نتوان به هر حرفی هم اتکا کرد و حال که کمی شرایط بررسی سخت تر شده است، از هر انتشار محتوایی حمایت نشود. از همین رو فیسبوک به همراه  Google ، Twitter ، Microsoft ، LinkedIn و Reddit بیانیه ی مشترکی را صادر کرده اند که بر این اساس فعلاً جز اطلاعاتی که از مراجع رسمی منتشر می شود، محتواهای غیر رسمی و بدون سند حذف شوند که از انتشار اخبار جعلی نیز پیشگیری صورت پذیرد.

با این حال خاموشی صدای روزنامه نگاران به همین محدود نشده و شرکت هایی که به ارائه تبلیغات اقدام می کردند با حذف تبلیغات خود به دلیل شرایط اقتصادی دوران کرونا، به اقتصاد رسانه های مستقل و خصوصی که بیش از پیش به دنبال نشر حقیقت و ارائه محتوای صحیح به مخاطب بوده اند نیز ضربه زده و مانع از فعالیت روزنامه نگاران، ویراستاران و عوامل فنی و مدیران رسانه ای بدین ترتیب شده اند؛ این اتفاق به ویژه در کشورهایی همچون «گواتمالا»، «آفریقای جنوبی» و «اندونزی» مشهودتر بوده است.

مبارزه فیسبوک، گوگل و مایکروسافت با جعل اخبار درباره ویروس کرونا  - اسپوتنیک ایران
مبارزه فیسبوک، گوگل و مایکروسافت با جعل اخبار درباره ویروس کرونا

در این شرایط، مدیران رسانه ای نیز مجبور به تعدیل نیرو یا کاهش حقوق کارمندان خود شده اند؛ هرچند این رویه در همه کشورها نیز صورت نپذیرفته و بودند کسانی همچون «جوی مگنسن» وزیر فرهنگ «دانمارک» که طرح صرفه جویی 24 میلیون یورویی و جبران بخشی از درآمد تبلیغات از دست رفته به منظور حفظ دموکراسی را ارائه کرد و بدین ترتیب به رسانه ها ادای احترام کرد؛ «استرالیا» هم نسبت به تخصیص 4 میلیون یورو آگهی دولتی برای تأمین هزینه رسانه ها در شرایط کنونی اقدام کرده است.

از دیگر سو، احتیاط بهداشتی برخی خبرنگاران و سازمان های رسانه ای نیز منجر به کاهش عملکرد مطلوب و به نوعی خاموشی خودخواسته صدا توسط روزنامه نگاران شده است. به این صورت که حضور در صحنه کاهش یافته و دورکاری جایگزین شده است.

در این خصوص «چیکو هارلان»، مدیر روزنامه «واشنگتن پست» در  «ایتالیا» و «مُعمَر نیانگ» خبرنگار کشور «سنگال» بیان می دارند که درحال حاضر دراماتیک ترین وضع ممکن برای روزنامه نگاری در حال وقوع است و به جای حضور در صحنه، به مصاحبه تلفنی و ایمیلی از خانه روی آورده شده است.

همچنین علی رغم برگزاری وبینارهایی همچون وبینار ارتباطات سلامت که توسط «بروس شاپیرو» و «ماریا ترزا رندروس» و با همکاری دانشگاه کالیفرنیا برای بیان نکات ضروری پوشش خبری در شرایط کرونا ویروس و نیز راه های کاهش فشار روانی ناشی از انتشار اخبار مرگ و میر؛ و با علم به اینکه یقیناً گزارش وقایع آسیب زا نیاز به دانش و مهارت دارد، ولی آنچه مبرهن است، نبود شرایط لازم برای پوشش مطلوب رسانه ای است و «تاتندا پروسس چیتاگو» خبرنگار «زیمبابوه» هم از عدم تخصیص تجهیزات مناسب بهداشتی گلایه کرده و این کمبودها را ضربه ای به نشر اطلاعات در شرایط بحران می داند؛ اتفاقی که نشریه «آبزرور» نیز از آن تحت عنوان «بی تحرکی رسانه ای» یاد می کند.

راهکار چیست؟

روزنامه نگار خوب به هرحال مسیر خود را پیدا می کند و یکی از یافته های همین روزهای خانه نشینی بررسی تحقیقاتی مطلوب است؛ از اندک اطلاعات مربوط به هزینه های بیمارستان ها و مقایسه آن با مدت مشابه می توان به هزینه کردهای صورت گرفته در خصوص ویروس کرونا پی برد.

گفتگو از طریق رسانه های اجتماعی همچون توئیتر و فیسبوک نیز راهکار موثری برای کسب اطلاعات از شهروند خبرنگاران است و بدین طریق می توان از مشاهدات عینی این افراد در تکمیل گزارش ها بهره مند شد.

 

پرهیز از روایت های شیوع

در خاتمه باید گفته شود که یکی از راهکارهای موثر برای خبررسانی در بحران، پرهیز از اخبار تنش زا و محتواهایی است که به تهییج بیشتر افکار عمومی و ترغیب به خشونت مضاعف منجر شود. در این شرایط مطلوب است که از اخباری که به محل آغاز شیوع، مناطقی که منجر به شیوع بیشتر شدند، کسانی که به شیوع بیشتر کمک کردند و مواردی از این است پرهیز کرد. این اخبار یکی از راه های ایجاد بدبینی نسبت به افراد در سطوح داخلی و ایجاد تفکرات نژادپرستانه و قومیتی در سطوح منطقه ای و بین المللی است.

تهیه شده توسط سینا تفنگ چی، مدرس علوم ارتباطات دانشگاه پیام نور

 

در نگارش این مطلب از منابع زیر استفاده شده است:

1.  Javier C. Hernández (16 MARCH 2020). “As China Cracks Down on Coronavirus Coverage, Journalists Fight Back”

2.  John Koetsier (17 MARCH 2020). “Facebook Deleting Coronavirus Posts, Leading To Charges Of Censorship”

3.  Joe Pompeo (19 MARCH 2020). “Doing Journalism in the Coronavirus War, Italian Front”

4.  (23 MARCH 2020). “Las autoridades venezolanas arrestan y amenazan a periodistas que informan sobre el COVID-19”

5.  Joel Simon (25 MARCH 2020). “COVID-19 is spawning a global press-freedom crackdown”

6.  Harlan Mandel (26 MARCH 2020). “How to minimize the impact of the Covid-19 crisis on your media business”

7.  Ben Hallman (31 MARCH 2020). “Investigating the coronavirus: ICIJ African partners warn of looming threat”

8.  Scilla Alecci (2 APRIL 2020). “Investigating the coronavirus: Regimes use public safety guise to repress rights”

9.  Eszter Zalan (2 APRIL 2020). “Journalism hit hard by corona crisis”

 

نوار خبری
0
loader
بحث و گفتگو
Заголовок открываемого материала