گزارش و تحلیل

مرز کوچک، اما مفید بین ایران و ارمنستان

© Flickr / young shanahanمرز کوچک، اما مفید بین ایران و ارمنستان
مرز کوچک، اما مفید بین ایران و ارمنستان - اسپوتنیک ایران
اشتراک
المارمحمد یاروف، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان اخیرا به روزنامه نگاران ارمنستان، گفت که تحریم های آمریکا و فشار گسترده بر ایران، ارمنستان را در محاصره قرار خواهد داد.

تفسیرگر اسپوتنیک، ولادیمیر ساژین، خاورشناس مطرح روس که حوادث جاری را با دقت دنبال می کند در این رابطه نوشت: روزنامه نگاران آذربایجان این ایده وزیر را توسعه داده تأکید کردند که دوستی ایران با ارمنستان#mce_temp_url# می تواند به سبب خصومت فزاینده ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، به جمهوری اسلامی ایران، گران تمام شود.

ساژین ادامه داد: در قرن بیست و یکم میلادی، وضعیت سیاسی در قفقاز از پیچیدگی روابط دوجانبه و چندجانبه ایران با سه جمهوری شوروی سابق — آذربایجان، ارمنستان و گرجستان و به ویژه روسیه و ترکیه متمایز است. در عین حال نباید نفوذ نظامی و سیاسی کشورهای خارج از منطقه ایالات متحده، اتحادیه اروپا و اسرائیل را فراموش کرد. امروز در باره مناسبات ایران و ارمنستان صحبت می کنیم.

ماتوسیان برنده کنکور ملی زیبایی ارمنستان - اسپوتنیک ایران
کنکور ملی زیبایی ارمنستان
روابط ایران و ارمنستان به تاریخ باستان ریشه دوانده است. اولین تشکیلات دولتی ارمنستان و ایران در قرن ششم — هفتم پیش از میلاد، یعنی تقریبا 3000 سال پیش، ظاهر شد. قلمرو و نظام های این سامان تغییر می کرد، اما دولت های مسکون به قوم ارمنی و ایرانی در این سرزمین با گذشت زمان برای ابد دوام داشتند.

در خودآگاهی دو قوم ایرانی و ارمنی ایده بصورت محکم پا برجا شده بود که پشت سر پارس ها و ارمنی ها یک فرهنگ باستانی قرار دارد که نباید از آن صرف نظر شد و این یکی از توضیحات وجود روابط فرهنگی استوار و احترام گذاشتن به خصوصیات ملی و مذهبی همدیگر است.

در حال حاضر در ایران، جمعیت بیش از 200 هزار نفری ارمنی بسر می برد. در عین حال، ارامنه ساکن ایران دارای حقوق مهمی هستند. طبق قانون اساسی ایران، حضور نمایندگاه این قوم در مجلس شورای اسلامی و در شوراهای محلی تضمین شده است. چندی پیش، کارینه گِوورکیان، شرق شناس روسیه، به رادیو اسپوتنیک ارمنستان گفت که در سال 2018 در ایران یک زن جوان ارمنی را به عنوان رئیس بخش مالی شرکت نفت ایران منصوب کردند.

ارمنستان پل میان اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران - اسپوتنیک ایران
ارمنستان پل میان اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران
جامعه مسیحی ارمنی بزرگترین جامعه مسیحی در ایران است. حدود 200 کلیسای ارمنی و حدود 30 مدرسه ارمنی در سرتاسر کشور وجود دارد. برخی از دانشگاه ها دارای کرسی های زبان و فرهنگ ارمنی هستند. در ایران کتاب ها و مجلات به زبان ارمنی منتشر می شود. باشگاه های تئاتر و فرهنگ و جوامع ورزشی و باشگاه ارامنه به طور فعال در جمهوری اسلامی کار می کنند. ارامنه جمهوری اسلامی ایران فعالانه در فعالیت های اجتماعی و سیاسی کشور شرکت می کنند.

طبعا، ارمنی های ایران دارای روابط دائمی با جمهوری ارمنستان هستند که بدون شک روابط ایران و ارمنستان را در سطح کشور تقویت می کند. البته، ایران و ارمنستان از نظر بزرگی مساحت قابل مقایسه نیستند، اما، تاریخ و ژئوپولیتیک فعلی نشان می دهد که آنها به یکدیگر نیاز دارند.

چند شاخص برای مقایسه: ایران، جمعیت و جایگاه در جهان: 83 میلیون، 17؛ ارمنستان: 3 میلیون، جایگاه: 137. ایران، محصول ناخالص ملی در سال: 1640.0 میلیارد دلار، 18 در جهان، ارمنسان به ترتیب: 28.34 — 136، ایران، محصول ناخالص سرانه: 20.1 هزار دلار، 89 در جهان، ارمنستان به ترتیب: 9.5 هزار دلار — 142؛ هزینه های دفاعی (درصد نسبت به محصول ناخالص ملی): 5 درصد 8 در جهان، ارمنستان: 4.2 درصد 15 در جهان.

خط لوله گازی جدید از ایران به ارمنستان کشیده نمی شود - اسپوتنیک ایران
خط لوله گازی جدید از ایران به ارمنستان کشیده نمی شود
ایران به ارمنستان علاقه مند است، زیرا، اولا همانطور که قبلا اشاره شد، یک جامعه با نفوذ ارمنی در کشور بشدت فعالیت می کند. دوم، تبار ارمنی در بسیاری از کشورهای جهان نمایندگی دارد. این امر به جمعیت ارمنی در ایران امکان می دهد که در کشورهای غیر دوست برای ایران نقش میانجیگری ایفا کند و از طریق لابی های با نفوذ ارمنی در آن کشورها به گرفتن تصمیم های سودمند برای تهران نایل آید. سوم، قلمرو ارمنستان، به عنوان کشور همسایه، برای ایران به عنوان یک راهرو به شمال (از طریق گرجستان) و به سمت روسیه اهمیت دارد، که در شرایط ژئوپلتیک امروز برای تهران مهم است.

ایران نه تنها به خاطر جمعیت ارمنی ساکن ایرن در مناسبات خوب با ارمنستان ذیعلاقه است. ایران شیعه موضع نسبتا متعادل در مورد مناقشه قره باغ میان مسیحیان ارمنستان و شیعیان آذربایجان را اشغال کرد و از همسایه همدین حمایت نکرد و در پیوند با فرمت مینسک، از فعالیت گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا، پشتیبانی می کند.

روابط بازرگانی و اقتصادی فعلی بین ارمنستان و ایران برای ایروان به یک حلقه نجات تبدیل شد. به یاد بیاوریم که ارمنستان بسته شده توسط آذربایجان و ترکیه از دو طرف، تنها دو راه خروجی به جهان دارد: در مرز با گرجستان و ایران. بنابراین اهمیت ایران برای ارمنستان بسیار بالا است. مرز ارمنستان و ایران که از طریق رود ارس عبور می کند، کوتاه ترین برای دو کشور و تنها 35 متر است. با این وجود، برای ارمنستان و ایران اهمیت زیادی دارد. از طریق آن، تمام روابط تجاری و اقتصادی دو کشور و نیز گردشگری انجام می شود. پس از همه، ایرانیان (و نه تنها ارمنی ها) از ارمنستان با لذت زیادی دیدن می کنند. در سال های اخیر، برنامه های اقتصادی مختلف بین ارمنستان و ایران اجرا شده است. یکی از اولین پروژه ها، یک پل بر روی رود ارس است، همچنین دو خط ناقال ولتاژ بالا ساخته شده و خط سوم در دست ساختمان است.

خط لوله گازی جدید از ایران به ارمنستان کشیده نمی شود - اسپوتنیک ایران
خط لوله گازی جدید از ایران به ارمنستان کشیده نمی شود
ارمنستان تنها کشوراتحادیه اوراسیایی اقتصادی EAEU است که با آن مرز زمینی دارد، بنابر این ارمنستان در همکاری این اتحادیه با ایران نقش کلیدی دارد که به آن فرصتی برای تقویت روابط خود با ایران می دهد. در ماه مه 2018 توافق موقت بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در ایجاد منطقه آزاد تجاری امضا شد. بین این اتحادیه 180 میلیونی و ایران 80 میلیونی امکان متحد شدن بازار دو طرف بوجود آمد.

ولی برای ایروان و تهران زمان های جدیدی فرا رسیده است. در سال 2018، "انقلابی مخملی" در ارمنستان بوقوع پیوست، در نتیجه نیکول پاشینیان نخست وزیر انتخاب شد. سیاست داخلی تغییر کرده است. در مورد سیاست خارجی می شود گفت که آن در رابطه با ایران، تغییرات خاصی ندارد و احتمالا نخواهد داشت. در شرایط کنونی، روابط حسن همجواری ایروان و تهران در حکم نیازمندی حیاتی است.

در این رابطه، دیدار رسمی نیکول پاشینیاان در ماه فوریه 2019 به ایران شایان توجه است. در جریان این دیدار، مذاکرات سران برگزار شد، و رهبر ایران، آیت الله خامنه ای، که همیشه مهمانان خارجی را به حضور نمی پذیرد، رهبر ارمنستان را به حضور پذیرفت و دیدارشان در محیط نسبتا گرم برگزار شد، هر دو طرف بر اهمیت روابط دوجانبه تأکید کردند و آمادگی خود را برای تلاش برای تقویت آنها ابراز نمودند. در پایان سال 2018، گردش کالا بین ارمنستان و ایران به 364 میلیون دلار رسید که بالاترین رقم از سال 1991 است. ولی سطح همکاری اقتصادی پتانسیل کامل طرفین را منعکس نمی کند.

اهمیت ویژه دیدار نخست وزیر پاشینیان به ایران این است که ایران تحت تحریم های آمریکا قرار دارد. در واقع، در همان سال انقلابی برای ارمنستان در سال 2018، آمریکا ایران را تحت فشار بی سابقه قرار داد. علاوه بر این، "تحریم های ثانوی" آمریکا علیه همه کشورها، اشخاص حقوقی و افراد کشورهای خارجی اعمال شد که جرات کردند روابط با ایران را حفظ کنند. این به معنی یک چالش برای ارمنستان بود که تا حد زیادی وابسته به ایران بود.

لازم به یاد بیاوری است که در اکتبر سال 2018، جان بولتون مشاور امنیتی رئیس جمهور آمریکا از ارمنستان، آذربایجان و گرجستان دیدن کرد تا از طرح های آمریکا برای انزوای بیشتر ایران حمایت کنند. نخست وزیر پاشینیان در یروان به بولتون گفت که آمریکا اعمال تحریم ها علیه ایران را فعالانه انجام خواهد داد، بنابراین مرز ارمنستان و ایران "یک مشکل بزرگ" است. پاشینیان به بولتون پاسخ داد: "ما به خواست ها و منافع ملی هر کشور احترام می گذاریم، اما ارمنستان دارای منافع ملی خود است که همواره با منافع و ایده های کشورهای دیگر مطابقت ندارد." واشنگتن همواره به همکاری ارمنستان با ایران تحمل پذیربوده است. چنین سیاستی به طور کلی ناشی از درک موقعیت ژئوپلیتیک و مهمتر از آن وضعیت جغرافیایی و اقتصادی ارمنستان است که بدون روابط گسترده با ایران دستخوش فروپاشی اجتماعی و اقتصادی خواهد شد. علاوه بر این، همانگونه که قبلا اشاره شد، در واشنگتن، به ویژه در کنگره آمریکا، لابی ارمنستان دارای مقامات با نفوذ است که به نفع مخالفان ایران در روابط با ارمنستان نیست. عدم وجود تحریم های آمریکا علیه ارمنستان این ادعا را تایید می کند.

قرارداد ترانزیت دیتا بین ایران، ارمنستان و قطر امضا شد - اسپوتنیک ایران
قرارداد ترانزیت دیتا بین ایران، ارمنستان و قطر امضا شد
همانطور که می دانید، یکی دیگر از "دوستان" بزرگ ایران علاوه بر آمریکا، اسرائیل است. واضح است که اورشلیم از تقویت روابط ارمنستان و ایران استقبال نمی کند و این را در ایروان به خوبی درک می کنند. تقریبا بلافاصله پس از دیدار نخست وزیر پاشینیان از ایران، گریگور آوانسیان معاون وزیر امور خارجه ارمنستان از اسرائیل بازدید کرد، جایی که وی همچنین در مورد باز کردن سفارت اسرائیل "برای برقراری روابط کیفیتا جدید و در سطح بالاتر" بحث و گفتگو کرد. هیئت ارمنستان همچنین مسائل مربوط به دیدار عنقریب نخست وزیر ارمنستان نیکول پاشینیان و وزیر خارجه ارمنستان، زهراب مناتساکانیان، از اسرائیل را مورد بحث قرار داد. به احتمال زیاد، ایده اصلی فعالیت های سیاست خارجی نخست وزیر پاشینیان و دولت او تحمل در روابط با کشورهای خارجی: با مسکو، با تهران، با واشنگتن، با بروکسل و با اورشلیم است.

بنابراین می توان گفت که "انقلاب مخملی" در ارمنستان و تحریم های بزرگ آمریکا علیه ایران و شرکای آن بر وضع پدید آمده در روابط میان ارمنستان و ایران تاثیر نمی گذارد. بعید است که مرز ارمنستان و ایران زمانی بسته شود.

در این رابطه می توان گفت که محاصره مطلق ارمنستان، همانطور که توسط روزنامه نگاران مطرح می شود، غیرممکن است. علاوه بر این، ارمنستان کوچک، با پیروی از سیاست خارجی چند بعدی، دارد به عامل مهم در تامین امنیت در قفقاز جنوبی تبدیل می شود.

در پایان به یاد می آوریم که در ارمنستان فقط بیش از 3 میلیون نفر زندگی می کنند و تعداد ارمنی ها در دیگر کشورها بیش از 8 میلیون نفر است. آنها در 55 کشور جهان زندگی می کنند. جمعیت ارمنی در روسیه حدود 2 میلیون و در آمریکا بیش از یک و نیم میلیون و در فرانسه 700 هزار نفر و در ایران 200 هزار نفر است.

نوار خبری
0
loader
بحث و گفتگو
Заголовок открываемого материала