محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی از واکنش نسبت به قتل جمال خاشقجی منتقد سعودی و مفسر واشنگتن پست که توسط دولت عربستان سازماندهی شده بود، شوکه شد.
مطابق با اطلاعات «وال استریت ژورنال» در جریان گفتگوی تلفنی چندی پیش ولیعهد سعودی و جارد کوشنیر معاون ارشد رئیس جمهور آمریکا،سردرگمی ریاض در رابطه با واکنش واشنگتن «به خشم شدیدی مبدل گشت» و ولیعهد عربستان اعلام کرد که «غرب به او خیانت کرده» و تهدید کرد که عربستان سعودی میتواند شرکای خارجی دیگری برای خود دست و پا کند.
زمانی که غرب برای حقوق دمکراتیک و آزادی مبارزه می کند، عربستان سعودی خبرنگار منتقد سعودی را به قتل می رساند و بدون مجازات می ماند!
اسپوتنیک با فرزاد رمضانی بونش، کارشناس مستقل و تحلیلگر مسایل بین المللی و منطقه ای (خاورمیانه، آسیای مرکزی و ترکیه) در این زمینه به گفتگو نشسته است.
اسپوتنیک: آیا در چنین شرایطی عربستان سعودی با ایران آشتی خواهد کرد؟
بونش: ما اگر نگاهی داشته باشیم به روند پرونده قتل جمال خاشقجی به نظر می رسد تصور عربستان سعودی و یا مقامات حاکم بر ریاض بدینگونه بود که در واقع ایالات متحده آمریکا عملا با توجه به وسعت گسترده تبادلات مالی تسلیحاتی و همچننی در واقع نوعی نگاه به همکاری ها در حوزه سیاسی و منطقه ای عملا از رویکرد ریاض انتقاد حداقلی هم نداشته باشند. یعنی در واقع بنوعی آمریکایی ها قضیه جمال خاشقجی را کاملا مسکوت بگذارند و بنوعی رویکرد پرسشگری از عربستان نداشته باشند.
اما این انتظار مقامات سعودی با توجه به واکنش های گسترده بین المللی نسبت به این امر و همچنین به نوعی بازتاب جهانی این مسأله (پرونده قتل خاشقجی)در کنسولگری عربستان و نوع درخواست مقامات ترکیه در مورد این مسأله، موجب شد که آمریکایی ها و مقامات امریکایی به ناچار و به نوعی تحت تأثیر فضای داخلی آمریکایی ها، رسانه های آمریکایی و نوع نگاهی که در واقع به مسائل خودشان دارند، پرسشگری هایی را از مقامات عربستان داشته باشند و حتی عربستان را تا حد حداقلی در مورد این مسأله تحت فشار قرار بدهند.
لذا به نظر می رسد که عربستانی ها به این نتیجه رسیده اند که در واقع ایالات متحده آمریکا باتوجه به منافع خودش به این مسأله نگاه می کند و عملا منافع امنیت ملی آمریکا ایجاب میکند که در واقع تا هر زمانی که عربستان سعودی میخواهد، پشت پرونده جمال خاشقجی قرار نگیرند. آمریکایی های تلاش کردند در این مسأله خودشان را از عربستان جدا کنند و عربستان را در واقع به نوعی پرسشگری در این زمنیه وادار کنند. خب این برخلاف دید و انتظار مقامات سعودی بود. لذا به نظر می رسد که در آینده با توجه به این مسأله و نوع نگاه آمریکا به عربستان، نیم نگاهی به افزایش روابط خودشان با ایران و روسیه و عادی سازی روابط خودشان با ایران داشته باشند.
اگر دامنه فشار آمریکا در حوزه پرونده خاشقجی طی یکماه گذشته، بیشتر بشود به ناچار و یا بنوعی بیش از سناریوهای مکمل افزایش توجه عربستان سعودی به کاهش تنش خود با ایران و به نوعی توجه به عادی سازی روند خودش با ایران و همچنین گسترش روابط خود با روسیه خواهد بود.
اسپوتنیک: آیا در رابطه با موضوع قتل خاشقجی غرب واقعا به ولیعهد سعودی خیانت کرده است؟
بونش: خب تصور رهبران عربستان این بود که حمایتی صورت بگیرد. اگر در یکسال گذشته به دامنه و حجم روابط اقتصادی و تسلیحاتی عربستان سعودی و ایالات متحده نگاه کنیم، می بینیم که بسیار بسیار زیاد است و آمریکایی ها تلاش کرده اند که در واقع منافع میلیارد دلاری از نوع روابط خودشان با عربستان ببرند. در این زمنیه، تلقی مقامات ریاض این بود که با توجه به سود گسترده اقتصادی که دولت ترامپ از روابط اقتصادی خود با عربستان می برد، حداقل حمایت گسترده تری از ریاض در رویکرد سیاست خارجی و منطقه ای از سوی عربستان را صاحب باشند.
اما در واقع آنچه واقعیت است این است که وزارت خارجه آمریکا بر مبانی منافع ملی و امنیتی و اقتصادی آمریکا حرکت می کند. ممکن است نوعی نگاه اتحاد محور با عربستان و مسائل منطقه ای داشته باشد، ولی آنچه که اولویت دارد، سند راهبردی و استراتژی امنیت ملی و منافع ملی ایالات متحده آمریکاست. لذا تا هر زمانی آنچه که عربستان مد نظر قرار خواهد داد، آمریکایی ها پشت سر ریاض در مسائل منطقه ای نخواهند بود و همین امر موجب شده است که در کنار آن، توجه داشته باشیم که در برخی واژگان و عبارت هایی که آقای دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در رابطه با رهبران عربستانی در یک ماه اخیر بکار برده است، همین امر به نوعی منجر به واکنش و اظهار خشم مقامات سعودی در این زمینه شده است.
آری، روابط نچندان دوستانه سالیان اخیر میان ایران و عربستان بر کسی پوشیده. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در تازه ترین اظهار نظر خود گفته است:«به احتمال زیاد جنگ با ایران پس از 15-10 سال رخ خواهد داد».
باید گفت ریاض ضمن آماده شدن برای جنگ با ایران تلاش می ورزد مواضع خود در آسیای مرکزی و جمهوری آذربایجان را تقویت کند تا در اطراف جمهوری اسلامی حلقه ای از کشورهای متحد خود را به وجود آورد.
اگر ما نگاهی به سیاست خارجی عربستان و تشکیل ائتلاف عربی داشته باشیم متوجه خواهیم شد که عربستان با هدف تنگ تر کردن حلقه محاصره و اعمال فشارهای مختلف ژئوپولیتیکی و سیاسی بر علیه ایران، اقدام به این کار نموده است. در این راستا استفاده از بازیگران منطقه‌ای و حضور گسترده‌تر در کشورهای همسایه های ایران مدنظر عربستان بوده است. ریاض تلاش کرده است با حضور گسترده‌تر در مناطق جغرافیایی مختلف آسیای مرکزی،عراق، قفقاز،پاکستان، افغانستان و… به نوعی با اعمال کمک های اقتصادی گسترده و رویکردهای سیاسی و امنیتی ، حضور ایران را در این مناطق کمرنگ کند.
اسپوتنیک: آیا بن سلمان موفق می‌شود چنین اتحادیه ای ایجاد کند؟
بونش: به نظر این صحبت بن سلمان تنها یک رویکرد رسانه‌ای است. عربستان در تلاش است تا جدای از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس که بسیاری از آنها منافع مشترک سیاسی و امنیتی با عربستان سعودی دارند، حضور اقتصادی ایران در عراق را تحت تاثر قرار دهد و یا در پاکستان با اعطای امتیازهای اقتصادی تلاش میکند بر سطح روابط این کشور یا ایران تاثیر گذار باشد. عربستان همچنین به دنبال تحت تاثیرقرار دادن حضور فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ایران در افغانستان است.
اسپوتنیک: چه کشورهای می‌توانند اعضای این اتحادیه شوند؟
بونش: اما مسلما کشوهای همسایه ایران رویکردی که به نفع عربستان سعودی باشد را برنمی‌گزینند اما ریاض تلاش میکند حضور حداکثری این کشورها را در حمایت از منافع امنیتی، سیاسی و ژئوپولیتیکی عربستان پیگیری نماید اما اینکه این امر تا حد اتفاق خواهد افتاد مسئله دیگریست که رعایت جوانب همسایگی با ایران و همچنین منافع سیاسی،اقتصادی و امنیتی که با ایران دارند این کشورها را وادار میکند با ریاض همراهی کامل نداشته و به نوعی توازنی بین منافع ریاض و تهران ایجاد کنند تا روابطشان با این دو کشور بصورت کامل مخدوش نشود.
اسپوتنیک: چرا بحث در مورد 10-15 سال است؟
بونش: جدا از بحث رسانه‌ای اینکه آقای بن سلمان به این موضوع اشاره داشته است بدین معنی نیست که این جنگ حتما اتفاق خواهد افتاد.به نوعی مقامات ایران تلاش میکنند تا از دامنه تنش ها در روابط خود با عربستان سعودی بکاهند ولی رویکرد مقامات عربستان اینگونه نیست و شاید این مسئله منجر به برخی تنش های بیشتر بین دو کشور در برخی مناطق مانند یمن شود در کوتاه مدت و میان مدت خواهد شد. اما در کل به نظر بنده جنگ میان دو کشور به شدت غیر محتمل است.
