ایرانیان ضرب المثل های زیادی دارند که حاصل تجربه سالیان طولانی چندین نسل است که در قالب ضرب المثل سینه به سینه منتقل می‌شود. یکی از این ضرب المثل ها که گویا چندی است فراموش شده است، ضرب المثل " مار گزیده از ریسمان سیاه و سفید می ترسد" به معنای كسي كه بلايي بر سرش آمده و تجربه تلخي از چيزي دارد ، در آن مورد بدگمان و محتاط تر می شود، است. اما آنچه مشخص است این ضرب المثل تنها در ویترین خاطرات خاک می‌خورد و بصورت کامل فراموش شده است که آزمــوده را آزمـودن کــار خـطاســت / این نه کاری ثواب و نه کار بجاست. بیایید با هم مروری بر یکی از این آزمودن های مجدد خطا کنیم.
تیرماه 1396 کنسرسیومی متشکل از شرکتهای توتال فرانسه (50.1%)، سى ان پى سى چین (30%) و پتروپارس ایران (19.9%) قراردادی به ارزش حدودی 5 میلیارد دلار به منظور توسعه فاز 11 پارس جنوبی به امضاء رسانیدند. امضای این قرارداد از همان ابتدا با سر و صدا، موافقین و مخالفین بسیاری مواجه شد؛ عده ای این قرار داد را تنها به صرف اینکه عقد چنین قراردادهایی از جنبه روانی موجب می‌شود ترس تعداد زیادی از بنگاهها و سرمایه گذاران خارجی و بین المللی ریخته و از نزدیکی و همکاری با ایران نترسند، مثبت و خوب ارزیابی می کردند. اما در سوی دیگر بسیاری از صاحبنظران آن را تفاهمنامه ای پر ابهام و تا حدودی زشت و ناقص می‌دانستند. انتقادات به این تفاهمنامه در بسیاری از جهات اعم از زمان عقد تفاهمنامه، عدم برگزاری مناقصه،شرکت های سهیم در آن، درصد مشارکت شرکت های ایرانی، نحوه انتخاب شرکت ایرانی سهیم و… بود. اما نوک تیز انتقادات به سمت خود شرکت توتال، شرکتی بدعهد، پرماجرا و غیرقابل اعتماد برای ایرانیان بود، زیرا به گواه تاریخ این شرکت فرانسوی طی20 سال گذشته در چند مرحله قراردادهای متعددی را با شرکت ملی نفت ایران به امضاء رسانیده و هر بار به بهانه ای واهی، پروژه را نیمه کاره رها و دست ایران را داخل پوست گردو قرار داده است.
بیایید نگاهی گذرا به تخلفات توتال در چندین سال اخیر بیاندازیم:
1- در سال 76 با سهم 40 درصدی، همراه با شرکتهای گازپروم روسیه و پتروناس مالزی (هر یک با 30 درصد سهم) وارد عملیات توسعه فازهای 2 و 3 پارس جنوبی شد که (طی 7 سال یعنی از سال 76 تا 83) حداقل در 12 مرحله، بیش از 44 میلیون دلار به یک مقام دولتی رشوه داده بود.
2- در سال 79 شرکت توتال برای توسعه فاز 11 پارس جنوبی و ساخت یک کارخانه تولید LNG قراردادی را با شرکت ملی نفت ایران منعقد نمود. مطالعات و مراحل اولیه کار در چند سال انجام شد؛ اما از اواسط دهه1380 و همزمان با افزایش هزینه اجرای پروژه، شرکت فرانسوی توتال از ایران رفت؛ هرچند تشدید تحریمها در آن سالها نیز، دلیل مهم دیگری جهت کنار کشیدن توتال از پروژه ارزیابی شد.
3- در سال 93 و طی دو سال و نیم، حدود 16 میلیون دلار به یک مقام ذی نفوذ در شرکت ملی نفت ایران در پروژه توسعه دو میدان سیری A وE فازهای 2 و3 پارس جنوبی رشوه پرداخت کرد.
اما با تمامی این سوابق تاریخی، نهایتا قرارداد مربوط به توسعه فاز 11 پارس جنوبی در تاریخ دوازدهم تیر ماه 1396 با شرکت توتال فرانسه و شرکت چینی CNPC به امضا رسید. قراردادی که عمر آن تنها یکسال بود و در ۲۹ مرداد وزیر نفت ایران از خروج رسمی این شرکت فرانسوی از ایران خبر داد.
بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران درباره سرنوشت قرارداد ایران و توتال و سرنوشت هزینه کرد این شرکت، گفت: قرار نیست توتال مبلغی به عنوان جریمه به ایران پرداخت کند، بلکه مبلغی که تاکنون این شرکت در فاز ۱۱ پارس جنوبی هزینه کرده بازپرداخت نمی شود تا زمانی که فاز ۱۱ پارس جنوبی به تولید برسد.
محمد مشکین فام مدیر عامل شرکت نفت و گاز پارس نیز درباره شکایت از توتال برای ترک پروژه گفت: شرایط بین المللی باعث شده که این شرکت نتواند کار خود را انجام دهد بنابراین جایی برای شکایت وجود ندارد.
در مورد هزینه های شرکت توتال در ایران اسدالله قره خانی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس ایران گفت: شرکت توتال حدود ۴۰ میلیون دلار در ایران سرمایه گذاری کرده است که شامل انعقاد قرارداد برای سکو می شود.
وقتی برای روشن شدن موضوع با جناب آقای رضا پدیدار، عضو کمیسیون انرژی اتاق ایران و نایب رئیس فدراسیون صنعت نفت هم کلام شدیم نکاتی را دریافتیم که شاید تطابق آنچنانی با صحبت های وزیر نفت نداشته باشد.
اسپوتنیک: آیا بازپرداخت هزینه کرد توتال با تاخیر به نوعی به عنوان جریمه این شرکت برای خروج از قرار داد خود با ایران محسوب می‌شود؟
— مبلغی به توتال بازپرداخت نمی‌شود. بر طبق قرارداد IPC (Iran Petroleum Contracts) اگر شرکتی به صورت فردی یا کنسرسیومی کاری را انجام می‌دهد و آن کار را بنا به هر دلیل اقتصادی و یا سیاسی طرد کند،دولت ایران موظف به پرداخت هیچ مبلغی به آن شرکت نیست،نتیجتا ایران موظف به پرداخت هیچ مبلغی به توتال نیست.
اسپوتنیک: آیا با توجه به سابقه شرکت توتال این قرارداد با این شرکت منعقد شده بود؟
قرارداد با شرکت توتال بر طبق قوانین جدید نفتی ایران امضا شده است و انتقادی هم نسبت به این قرارداد نبود، زیرا این قرارداد در یک مناقصه محدود و با دعوت از شرکت های داخلی و خارجی،به عنوان شرکت های E&P (شرکت های اکتشاف و استخراج)، پیشنهاد شرکت توتال در این مناقصه مورد قبول واقع شد و اعضای کنسرسیوم خود را که از چین و ایران بودند معرفی نمود. شرکت توتال اعلام کرد که حاظر است بیش از 50 درصد در پروژه سرمایه گذاری کند و با توجه به سهم بالای 50 درصد این شرکت، حق انتخاب بقیه اعضای کنسرسیوم نیز با این شرکت بود و انتخاب شرکت چینی و شرکت ایرانی توسط خود شرکت توتال انجام پذیرفت. پس از انعقاد قرارداد به علت شرایط سیاسی جهانی و توافقاتی که با سایر شرکت ها و قدرت های خارج از مرز جغرافیایی ایران داشت، از قرار داد با ایران خارج شد.
اسپوتنیک: آیا جریمه برای توتال در این قرارداد در نظر گرفته نشده است؟
— نخیر، جریمه‌ای در نظر گرفته نشده است اما شاید جریمه برای توتال این باشد که در عرصه جهانی بدنام شد. ایران ازین به بعد با توتال وارد مذاکره نخواهد شد. توتال یک شرکت بدقول است که ایران دیگر از خدمات آن استفاده نخواهد کرد.
برای شنیدن دیدگاه های دیگر و یا شاید بعدهای دیگر قرارداد تصمیم گرفتیم با حمیدرضا شکوهی، سردبیر بخش داخلی سایت نفت خبر و یکی از حاضرین در محل امضای قرارداد همکلام شویم، ایشان در پاسخ به سوال ما در زمینه بازپرداخت هزینه کرد توتال اینگونه پاسخ دادند:
تا جایی که بنده خاطرم هست این بند در قرارداد ذکر شده بود که به هر دلیلی شرکت توتال از قرارداد خروج کند، آورده این شرکت پس از راه‌اندازی پروژه بازپرداخت می‌شود. این بخش از قرارداد بعنوان جریمه نیست بلکه بعنوان تضمینی برای تامین مالی پروژه از آن جهت که این پیش بینی بود که اگر ایران تحریم شود با مشکل مالی مواجه می‌شود، بوده است.
ایشان همچنین در پاسخ به این سوال که تا چه حد ایران مایل به بازپرداخت هزینه ها به توتال است، پاسخ می‌دهند:
اگر بحث تمایل باشد به این علت که در اولین قرارداد منعقد شده بعد از برجام درحوزه نفت قرارداد با توتال بوده است وطبیعتا وقتی توتال دست ایران را خالی می‌گذارد، ایران را در جذب شرکت های بعدی نیز دچار مشکل می‌کند، طبیعتا ایران تمایلی برای بازپرداخت هزینه ها به توتال نیست. ولی تحت هر شرایطی این مسئله با توجه به تصمین های داده شده در قرارداد مشخص می‌شود و بدین صورت نیست که در صورت عدم تمایل ایران به پرداخت این هزینه ، قضیه منتفی شود.
شکوهی در مورد اظهار نظر رضا پدیدار،عضو کمیسیون انرژی اتاق ایران و نایب رئیس فدراسیون صنعت نفت در خصوص عدم بازگشت هزینه کرد شرکت توتال می‌گوید: در هر صورت ملاک قرارداد است و شاید باگی در قرارداد وجود داشته باشد که بتوان از آن به این مضمون استفاده نمود.
سردبیر سایت نفت خبر در مورد نگرانی ها در مورد بازپرداخت این هزینه ها و تبدیل آن به یک بدهی مالی دردسرساز برای ایران با توجه به کاهش درآمد فروش نفت این کشور در بازار جهانی و در ماه های آتی بخصوص از شروع ماه نوامبر می‌گوید: با توجه شرایط فعلی و مشخص نبودن این که فاز 11 چه زمانی به بهره برداری برسد و با توجه به واگذاری پروژه به شرکت چینی وعدم مشخص بودن زمان بندی در پروژه به نظر می‌رسد که این موضوعی است که زمان زیادی تا مشکل ساز بودن آن باقیست.
