روسیه – ترکیه – ایران : بمب مخفی شده در پوشش اتحاد

فعالیت شدید روسیه ، ترکیه و ایران برای برقراری و حمایت ازآشتی در سوریه ، سمبل مرحله جدید توسعه اوضاع دشوار و سردرگم کننده در این منطقه است.

در نیمه دوم سال 2016 تمامی مهره های بازی سوریه متوجه شدند که روش نظامی برای رسیدن به پیروزی نهایی و کامل غیر ممکن است. حتی یکی از اعضای درگیر از جمله نیروهای درون سوریه ، منطقه ای و جهانی امکان کنترل بر کل محدوده ی سوریه و یا حتی بخش اعظمی از آن را ندارند.
مسکو، آنکارا و تهران هم به خوبی بر این مسئله واقفند. به واسطه ی تلاش های گروه سه جانبه ی روسیه ، ترکیه و ایران در جریان دو دیدار در آستانه ، انتخاب شرایطی برای آشتی و مکانیزم کنترل بر آتش بس و ایجاد پایگاهی برای مذاکرات در چهارچوب سازمان ملل متحد در ژنو فراهم شد. ضمن اینکه رژیم آتش بس گروهک های تروریستی شناخته شده توسط جامعه ی جهانی مانند داعش و جبهه النصره را شامل نمی شود و عملیات های جنگی علیه آنها ادامه داشته و خواهد داشت.
در واقع، این رژیم با دقت نظر کامل رعایت نمی شود. یکی از دلایل این امر اختلاف نظر بین سه واسطه است. این اختلافات چیست؟ چطور آنها می توانند به پیشروی اوضاع در سوریه تاثیر بگذارند؟ شرق شناس و تحلیل گر سیاسی ولادیمیر ساژین در این رابطه می گوید:
روسیه ، ترکیه و ایران منافع و اهداف مختلف در سوریه و دیدگاه های متفاوتی برای آینده ی این کشور عربی دارند.
ضمن اینکه بین اعضای این گروه سه جانبه اطمینان و اعتماد وجود ندارد. تحلیل گران سیاسی روسیه و همچنین خارجی خاطر نشان می کنند که ایران ، برای اتحاد آمریکا و روسیه نگران است، ترکیه از اتحاد روسیه و ایران می ترسد. در عین حال آنکارا به بازنگری ارتباطات با آمریکا می اندیشد و از دولت ترامپ انتظار دارد که طرح های خاور میانه ای مطرح کرده و در خصوص " آغاز پروژه ترکیه — عرب در جهت بلوکه کردن ایران " سخن می گوید.
ساژین ادامه می دهد: ارتباطات ترکیه و ایران در هفته های اخیر تیره و تار شده است. و مبتکر این روند آنکارا بود. اواسط فوریه رئیس جمهور ترکیه رجب طیب اردوغان به ریاض سفر کرد. و همانطور که رسانه ها نوشتند، نتایج مشخصی در فضای ضد ایرانی حاصل شد که برای مشاهده آن لازم نبود خیلی منتظر ماند.
وزیر امور خارجه ترکیه مولود چاووش اغلو در تاریخ 19 فوریه ضمن سخنرانی در کنفرانس امنیت مونیخ بیان داشت که ایران " تهدیدی برای امنیت و ثبات در بسیاری از نقاط منطقه " است. وزیر امور خارجه ترکیه با سوء ظن بیان داشت که ایران قصد دارد دو دولت شیعه یکی در سوریه و دیگری در عراق تشکیل دهد."
چند روز بعد سخنگوی مطبوعاتی رئیس جمهور ترکیه ابراهیم کالین در خصوص حضور نظامی ایران در سوریه ابراز نظر نمود. به گفته ی وی " دلایل اینکه آنها با دعوت دولت در سوریه هستند برای ما هیچ گونه ارزشی ندارد." وی خاطر نشان نمود که ایران همسایه مهم ترکیه است اما آنکارا قصد ندارد تلاش این کشور را برای تقویت اعتبار و محبوبیت خود در منطقه رد کند."
نیروهای ایرانی و طرفدار ایرانی در سوریه برای نجات رژیم بشار اسد و از بین بردن نابسامانی در این کشور عربی بسیار تلاش کردند.
اما این مسئله در تقابل با نقشه های ترکیه است که گروهک های سنی مخالف بسیاری را تحت کنترل داشته و منافع سنی های سوری همراه با پادشاهی های خلیج فارس را مد نظر دارد. اما مسئله فقط این نیست. منافع استراتژیکی ترکیه امروزحول مسئله ی کردهاست. در طرح تاکتیکی امروز آنکارا تلاش می کند مانع آزادی پایتخت داعش یعنی شهر رقعه توسط تشکل های کرد شود. به عقیده تحلیل گران سیاسی، رقعه که توسط کردها آزاد شود به معنای آغاز روند ایجاد کردستان سوریه است.
عربستان سعودی نیز نمی خواهد در بخش سوریه دیر برسد و در این پروسه خود را نشان می دهد. بیهوده نیست که وزیر امور خارجه عربستان عادل الجبیر در کنفرانس مونیخ بیان داشت که کشورش تصمیم گرفته است ارتش زمینی و علی الخصوص نیروی های ویژه را برای تضمین کنترل عربستان به سوریه بفرستد. وزیر امور خارجه عربستان خاطر نشان کرد که برنامه ی ائتلاف عربی این است که اجازه ندهد تا محدوده ی آزاد شده از تروریست های داعش تحت کنترل دمشق و تشکل های مسلح ایرانی و طرفدار ایرانی و در وهله ی اول حزب الله در نیاید.
لازم به یاد آوری است که کنفرانس امنیت مونیخ ویژگی های جالبی داشت. اسرائیل، عربستان سعودی و ترکیه عملا در یک جبهه و در تقابل با ایران سخنرانی کردند و خواستار وضع تحریم های جدید علیه ایران بودند. آویدودرا لیبرمان، وزیر امور خارجه اسرائیل ، عادل الجبیر وزیر امور خارجه عربستان سعودی و مولود چاووش اغلو وزیر امور خارجه ترکیه کاملا شبیه به هم رفتار کردند.
آقای لیبرمان خواستار گفتگو ی بین اسرائیل و دولت های سنی عربی برای اقدام مشترک علیه ایران بود. وی تاکید کرد: " جهان به دو بخش یهودیان و مسلمانان یا اسرائیل و فلسطین تقسیم نشده است بلکه نیروهای افراطی و نیروهای آشتی جو هستند. برای اولین بار از سال 1948 ، جهان سنی مصالحه جوی عربی می فهمد که تهدیدات از جانب یهودیان و یا سنی ها نیست بلکه از طرف ایران است."
بدون شک ، جبهه مشترک کشورهای خاور میانه علیه ایران تشکیل می شود. اما این مسئله اتفاقی نیست. این مسئله به آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا نیز مرتبط است. واشنگتن مشورت با اسرائیل وچهار کشور عربی را آغاز کرده است که در بین آنها عربستان سعودی، امارات متحده عربی ، مصر و اردن هستند. و این گفتگو برای تشکیل اتحادیه ی مشترک خاور میانه ضد ایرانی است.
تحلیل گران این سوال را مطرح می کنند: " چرخش تند کاخ سفید به سمت اسرائیل و عربستان سعودی ، یک بداهه بر اساس موقعیت است و یا طرحی استراتژیک؟ شاید هر دو این مسئله مطرح است. در خصوص رئیس جمهور ترامپ با غیرقابل پیشبینی بودن و تصمیمات آنی اش، به احتمال قوی یک بداهه است. اما به خوبی توسط مشاور عالی و دامادش جرد کوشنر ، یک یهودی ارتدوکس که ارتباطات قوی شخصی و کاری با مقامات اسرائیل دارد آماده شده است. به نظر می رسد که در آماده سازی بداهه گویی ها، لابی های سعودی و اسرائیلی در واشنگتن اگر نقش اصلی ندارند ، حداقل نفوذ قوی دارند که بر سیاست آمریکا تاثیر گذار است. ضمن اینکه در این شرایط آنها ارتباط تنگاتنگی داند. برای آنکه تماس های بین تل آویو و ریاض دیگر بر کسی پوشیده نیست.
بدین ترتیب اوضاع در سوریه و در خاور میانه بیشتر گیج کننده و غم انگیز می شود. بدون شک خدمت اصلی گروه سه جانبه روسیه ، ترکیه و ایران ، آتش بس در سوریه و حفظ صدها و هزاران زندگی وایجاد پایه هایی برای گفتگوهای نمایندگان نیروهای مخالف است.
ساژین خاتمه می دهد: اما به نظر نمی رسد که این مثلث آینده ی استراتژیکی داشته باشد. متاسفانه در حال حاضر این یک واقعیت عینی ست.