زندگی فرهنگی روسیه در سال 2016

نویسنده الکسی تولستوی می گوید: "... هنر، کار حافظه را تکمیل می کند: هنر از جریان زمان ، درخشان ترین ، هیجان انگیز ترین و مهمترین لحظات را انتخاب کرده و آنرا برای قرن ها حفظ می کند..."

ما در برنامه " کلمه و موسیقی" به این هنر درخشان و هیجان انگیز می پردازیم.
و حالا زمان آن است که از این جریان ، مهم ترین حوادث سال 2016 را برگزینیم.
صعود صنعت فیلم سازی داخلی و نمایش جذاب فیلم هایی که جوایزی را در جشنواره های بین المللی فیلم بدست آورده اند ، به عقیده ی کارشناسان و بینندگان از نتایج سال سینمای روسیه است. در واقع فیلم سازان روسیه در سال 2016 موفقیت های زیادی بدست آوردند. به عنوان مثال فیلم اکشن " اکیپاژ" (خدمه پرواز) ، فیلمی از زندگی رقاص باله افسانه ای ماتیلدا کشسینسکایا، فیلم درام تاریخی " سوفیا" درباره شاهزاده بیزانس که ملکه ی روسیه شد، فیلم آندری کانچالوسکی با نام " بهشت" ، که چندی پیش به عنوان نامزد جایزه ی اسکار از روسیه معرفی شد.
" بهشت" ، فیلمی درباره ی جنگ جهانی است که قهرمان اصلی آن یک دختر روس ، عضو مقاومت فرانسه است. معشوق آلمانی اش به او پیشنهاد می دهد که از اردوگاه فرار کند… این فیلم کانچالوسکی در سال جاری " شیر نقره ای" جشنواره ی ونیز را از آن خود کرد. این فیلم از 19 ژانویه در سینماهای روسیه به نمایش درمی آید و همچنین در ماه ژانویه اعلام خواهد شد که آکادمی آمریکایی، فیلم " بهشت" را در لیست نامزدهای اسکار به عنوان بهترین فیلم خارجی قرار داده است یا خیر.
حضور سینمای روسیه در فضای سینمای جهان در سال 2016 محسوس بود. به عنوان مثال ، قراردادهای مجوز با شرکت های ژاپنی امضاء شد، همکاری با شرکت ایتالیایی " ژنرال ویدئو" آغاز گردید، به عنوان شریک جدید ، شرکت پرتقالی " لئوپاردو فلیمز" ظاهرشد. قرار دادهایی با شرکت هایی در آلمان ، سوئیس ، اسلونی، برزیل، چک و لهستان که هم به شاهکارهای سال های گذشته و هم تولیدات جدید و ژانرهای مختلف علاقه مندند.
کریل رازلوگوف، منتقد فیلم مشهور می داند که چه چیزی بیشتر از همه می تواند مردم را جذب کرده و در خصوص چه چیزی باید فیلم ساخت:
درباره ی مردم. درباره ی مشکلاتشان ، انتظاراتشان، احساسشان و غیره. فیلم های دور از مادیت بشری مثل مثل " جنگ ستارگان" نیز باید ساخته شوند. جالب تر از همه ، احساسات غیر منتظره شخصیت هاست که خیلی بشری نیست. بنابراین اگر تو چیزی که در وجود انسان است را لمس کنی چه فیلم های انیمیشنی و یا فیلمهای نمایشی به خصوص مستند که برای صحنه های فیلم سازی مدرن بسیار مهم است ، بینندگان همیشه به آن ارج می نهند.
سال موسیقی 2016 در روسیه با نشان 125 سالگی تولد هنرمند کلاسیک قرن بیست روسیه، سرگی پروکوفیف سپری شد. موسیقی او بدون تقویم تاریخی در کل جهان به طور مداوم پخش و اجرا می شود. تئاتر مارینسکی پتربورگ کاملا توانایی آن را دارد که نامزد نشان خانه ی پروکوفیف شود، بر روی سن های بزرگ و کوچک آن به طور مستمر اپراها و بالت ها یی اجرا شده و ارکسترهایی با هدایت والری گرگیف تمامی سمفونی ها و کنسرت های او را می نوازند. در سال 2016 ، گرگیف موسیقی پروکوفیف را در اروپا، آسیا و آمریکا اجرا کرد و همچنین با اجرای اولین سمفونی در خرابه های پالمیرای سوریه احساسات را برانگیخت.
در ماه آوریل و در روز سالگرد این آهنگساز ، گرگیف اقدامی بی سابقه انجام داد یعنی ماراتن موسیقی پروکوفیف. کنسرت های روزانه در مسکو آغاز شد سپس ارکستر با دقت نظامی سوار اتوبوس شد ، بعد از آن با قطار به سن پترزبورگ رفته وساعت نه شب کنسرتی را در سالن 3 مارینسکی سن پترزبورگ اجرا کردند. اجرا در مسکو در کل روسیه از طریق شبکه ی " فرهنگ" و تمامی کنسرتهای سن پترزبورگ از شبکه ی Mezzo.tv فرانسه پخش شد. این یک اقدام هیجان انگیز و واقعی بود ، مسائل بسیار جزئی مانند تاخیر زمانی، دیر کردن قطار ، بیماری ناگهانی سولیست و غیره ممکن بود همه برنامه ها را به هم بزند. اما اینبار همه چیز بسیار عالی برگزار شد. همه چیز در سطح عالی بود هم ارکستر و هم سولیستها و نوازندگانی که گرگیف همیشه بادقت بسیار انتخاب می کند. ستاره هایی چون ویولونیست ها لئونیداس کاواکس و کریستوف باراتی، پیانیست ها دانیل تریفانوف ، سرگی ردکین، دنیس ماتسویف ، ماراتن پروکوفیف را همراهی می کردند.
والری گرگیف ، یکی از معدود موسیقی دانانی است که همواره این سوال را مطرح می کند: آیا واقعا ما موسیقی پروکوفیف را می فهمیم؟ آیا این افسانه در مورد او که " موتسارت امروز" شخصیت روشن و خوشبینی بزرگی داشت واقعیت دارد؟ فاصله ی تاریخی باعث می شود که عمیق تر ببینیم. و برداشت گرگیف بدون شک برای ما سرگی پروکوفیف جدیدی را آشکار کرده است.
اکنون به مسکو و به بالشوی تئاتر بازمی گردیم ، در اینجا 240 سالگی پایه گذاری آنرا جشن گرفتند… طبیعتا چنین مراسمی بدون اجرای نمایش های پر سروصدا ممکن نبود. یکی از آنها اپرای جاکومو پوچینی با نام " مانون لسکو" بود که داستان عشق و حسادت را به نمایش در آورد.
جوش و خروش آن قابل پیش بینی بود برای آنکه مانون هیچ وقت در بالشوی تئاتر اجرا نداشت. همچنین در بخش های اصلی: آهنگ دوصدایی درخشان آنا نتربکو و یوزف آیوازوف اجرا شد که درخشان ترین و مشهورترین زوج در جهان اپرا هستند. هیجان و اضطراب عمومی بیشتر از حد انتظار بود.
این خواننده ی اپرا در کنفرانس خبری اذعان داشت که نه تنها این اولین بار است که در بالشوی تئاتر برنامه اجرا می کند بلکه حتی قبل از این حتی یک بار هم به عنوان تماشاچی در این تئاتر نبوده است.
آنا نتربکو می گوید: برای من افتخار بزرگی بود که در بزرگترین تئاتر کشور برنامه اجرا کنم. این تئاتر عظیمی است و من در شعفم. کار عالی بود ، کل تئاتر به ما کمک کردند. و البته من از نمایش خوشم می آید و بسیار جالب است. می خواهم از کارگردان آدولف شاپیرو تشکر کنم برای آنکه خیلی صبور بود و چنین نمایش بی نظیری را ساخت و همچنین از رهبر ارکستر ایتالیایی یادرو بنیامین که به خوبی با موسیقی دانان کار کرد. و البته من خیلی خوشحالم که چنین صدای برتری همراه من اجرا کرد یعنی همسرم یوزف آیوازوف که قسمت دی گریو را خواند.
البته باید بگوییم که آنها در اجرای " مانون" با هم آشنا شدند: این دیدار سرنوشت ساز در سال 2014 در تئاتر اپرای رم اتفاق افتاد. در این اپرا نتربکو و آیوازوف اجرا داشتند و پس از آن بارها در سن های مختلف آنرا به نمایش گذاشتند. البته بالشوی تئاتر مدت ها بود که می خواست آنا نتربکو در آن اجرا داشته باشد و " مانون لسکو" پوچینی ، انتخاب آنا بود او تمام تیم بین المللی را تایید کرد ، تیمی که برای اولین بار برای کار برروی نمایش در تئاتر موسیقی اصلی روسیه جمع شده بودند. مشخص شد که حتی ستارگان جهانی قبل از اجرا در بالشوی تئاتر ، اضطراب دارند. یوسف ایوازوف به عنوان مثال اعتراف کرد که نه تنها برای آنکه این اپرا سخت و خیره کننده ای است هیجان داشت بلکه برای آنکه در این سالن تماشاچیان و مخاطبین برای او و آنا ناآشنا بودند و سن بسیار دشواری با آکوستیک غیر معمولی داشت.
تمامی دشوارها از بین رفت و اجرای دو نفره بسیار عالی بود. ضمنا بخش هایی از اجرای اپرای " مانون لسکو" در آلبوم آنا نتربکو با نام " Verismo" وجود دارد که نامزد جایزه ی " گرمی" به عنوان " بهترین آلبوم انفرادی کلاسیک" شده است. این اپرا با شرکت ارکستر سمفونی آکادمی ملی سانتا سسیلیا در رم و با هدایت آنتونیو پاپانو ضبط شده است. دارنده ی " گرامافون طلایی" در لس آنجلس در تاریخ 12 فوریه سال 2017 اعلام خواهد شد.
ما بارها در خصوص رونق پرشور و هیجان نقاشی صحبت کردیم که یک سال در مسکو ادامه داشت همه چیز از نمایشگاه والنتین سروف آغاز شد، اکنون این هیجان برای نمایشگاه آثار پیناکوتکی واتیکان است و چندی پیش هم موج عظیمی از آثار ایوان آیوازوسکی بازدید کرد. حتی بچه های مدرسه ای در روسیه هم تابلوی " موج نهم" را می شناسند. 200 سالگی نقاش بزرگ که در سال 2017 برگزار خواهد شد و برای اولین بار آثارش در گالری ترتیاکوف به نمایش در آمد.
تعجب آور است اما در این موزه ی مشهور هنرهای روسی مسکو در کل تاریخ وجود آن حتی یک بار هم چنین نمایشگاهی از آثار ایوان آیوازوسکی نبوده است اگرچه نقاشی های او در اینجا و سایر مجموعه های نقاشی روسی بسیار زیاد است. امروز در کل جهان آثار آیوازوسکی را بسیار ارج می نهند و در حراجی ها کمتر از یک میلیون دلار فروخته نمی شود.
زلفیرا ترگولوا ، رئیس گالری ترتیاکوف اذعان داشت: گستردگی آثار و شخصیت این هنرمند هنوز جای شناخت دارد:
شخصا می توانم بگویم: در روند کار روی این نمایشگاه من با ایده ی مغرورانه در خصوص کارهای آیوازوسکی فاصله گرفتم. فکر می کنم ماموفق شدیم از شایع ترین تصور در خصوص سطحی نگری و عدم عمق این هنرمند جدا شویم. برنامه اصلی که گالری ترتیاکوف دارد این است که نقش و جایگاه آیوازوسکی را در تاریخ هنر میهنی و اروپایی مشخص کرده و همچنین برامروزی بودن آثار وی که تقابل انسان و عناصر را به تصویر می کشد ، تاکید کنیم. به این خاطد از شش هزار اثر این هنرمند ، 120 نقاشی و 55 اثر گرافیکی را انتخاب کردیم.
بیش از 200 اثر آیوازوسکی در این روزها در نمایشگاهی واقع در موزه ی روسی پتربورگ به نمایش در آمده است. و اگر در خصوص ادامه ی هیجانات صحبت کنیم موج بازدیدکنندگان گویای این حقیقت است که برخی از این آثار برای اولین بار به نمایش در می آید. در کنار نقاشی های مشهور جهانی ، آثاری از کلکسیون شخصی و همچنین بوم های بزرگی که برای اولین بار از لحظه ی خلقشان محلشان را ترک می کنند در موزه ی روسی پتربورگ به نمایش گذاشته شد.
گریگوری گالدوسکی ، رئیس بخش نقاشی قرن های هجده تا 21 موزه روسیه می گوید: "انزوای این آثار طولانی بود ، بیش از 100 سال نقاشی ها در اداره ی نیروی دریایی محافظت می شد و تنها برخی از هنرمندان در خصوص آن می دانستند. این نقاشی ها توسط خود آیوازوسکی به نیروی دریایی اهدا شده بود. در عین حال بزرگی بومها اجازه نمی داد که در نمایشگاه به نمایش در آیند. اکنون ما موفق شدیم آنها را منتقل کرده و در غرفه ها قرار دهیم. امیدواریم که این آثار هنرمند مشهور روس ارزش واقعی خود را بیابد. "
روبینشتین، چایکوسکی، تانییف، راحمانینوف، اسکریابین… و بعدا ، نیگوآز، شوستاکویچ، اویستراخ، راستروپویچ… تاریخ کنسرواتوری دولتی مسکو با نام های این غول های هنر آشناست. فرهنگ برجسته ، استعدادهای اجرا و آموزش آنها افتخار بهترین دانشگاه موسیقی روسیه است که اکنون نام پیتر چایکوسکی را با خود دارد. سال 2016 برای آن درخشان بود که کنسرواتوری 150 سالگی اش را جشن گرفت. صدها فارغ التحصیل که اکنون پرفسورها ، اساتید و نوازندگان ، خوانندگان و رهبران ارکسترمعتبر بین المللی اند در این فستیوال به مناسبت سالگرد دانشگاه شرکت کردند. از اقصاء نقاط جهان به پایتخت آمدند تا در سن سالن بزرگ کنسرواتوری اجرا کنند به کلاس ها نگاهی بیاندازند ، کلاس هایی که زمانی درس خوانده اند و خاطره ی دانشجویی خود را زنده کنند وقتی که همه چیز تازه شروع شده بود…
هنگام عبور از راهرو های کنسرواتوری ، تابلوهایی را روی در کلاس ها می بینید که رویشان نوشته شده: در اینجا لو ابورین درس می خواند، در اینجا لئونید کوگان… جزئیات جالب توجه این است: در کلاس های این دانشگاه همیشه دانشجویان بیگانه هم بودند ، از همان ابتدای وجود کنسرواتوری این قانون وجود داشت که در کلاس های پیانیست ها می شد ویولونیستها و رهبران ارکستر را دید. شهرت غیرمعمولی برای کلاس تاریخ موسیقی روسیه بود که موسیقیدان و پیانیست یلنا ساراکینا آنرا تدریس می کرد و کلمه و موسیقی را پشت پیانو با هم شنیده می شد.
کلاس های تئوری و عملی در کنسرواتوری تلفیق می شوند: نوازندگان از ترم اول در کنسرت ها و مسابقات بین المللی شرکت می کنند ، تئوریسین ها در کنفرانس های مختلف حضور دارند ، به اردوهای فلکلور می روند ، آهنگ سازان اولین آثار خود را در معرض قضاوت شنوندگان قرار می دهند… اساتید در اینجا همیشه کلاس های اضافی دارند به واسطه ی همین فارغ التحصیلان کنسرواتوری پروفسورهای درخشانی می شوند که طی گذشت سال های جایگاه اساتید خود را بدست می آورند. ارتباط نسل ها قطع نمی شود و لیست نام های نوابغ همچنان ادامه دارد..
طی سال های اخیر کنسرواتوری مسکو چهره ی خود را تغییر داده است. کلاس ها یکی پس از دیگری پس از تعمیرات اساسی باز می شوند. در سال 2011 سالن بزرگ افسانه ای باز شد: ظاهر اولیه آن و اکوستیک منحصر به فردش از نو بازسازی شد. در جریان بازسازی پنجره ها با شیشه های رنگی در سالن انتظار با تصویر سنت سیسیل مزین شد که حامی موسیقی بود. در سال 2016 مرمت یکی از زیباترین میدان های کنسرت پایتخت یعنی سالن رحمانینوف کنسرواتوری به پایان رسید و همچنین ارگان تاریخی در سالن بزرگ بازسازی شد که از لحظه ی نصبش در سال 1899 مرمت نشده بود.
در 150 سالگی کنسرواتوری مسکو ، فارغ التحصیلان آن که در تمام جهان مشهورند یعنی کسانی چون یوری باشمت ، ولادمیر اسپیواکوف، دنیس ماتسویف ، کنسرت های تبریک را به افتخار سالگرد دانشگاه برگزار کردند.
سال 2017 بدون شک با خود وقایع جالب توجهی به زندگی فرهنگی روسیه می آورد.
سال نو شاد و مبارک! هر روز از سال جدید را با موسیقی خوب و دلنشین برایتان آرزو می کنیم!