ایران قصد دارد علیه ایالات متحده امریکا شکایت کند. روز 15 ژوئن جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده امریکا شکواییه ای به دادگاه بین الملل لاهه مبنی بر نقض قرارداد دوستی و روابط اقتصادی بین ایران و ایالات متحده امریکا از سوی این کشور تنظیم کرد. این قرارداد روز 15 اوت 1955 در تهران بین دو کشور به امضا رسیده و از روز 16 ژوئن 1957 به اجرا گذاشته شده است.
طرف ایرانی در شکواییه حاضر ادعا دارد که امریکا چند لایحه قانونی و اجرایی تنظیم کرده است که طبق آن ارگان های دارایی امریکا به صورت یکجانبه حق دارند بدون توجه به حقوق بین الملل سهام بانک مرکزی ایران و حتی سهام افرد حقوقی را تصاحب کنند. این لوایح قانونی و تصمیمات مقامات امریکا با قرارداد دوستی در تناقض قرار دارند.
در شکواییه مذکور همچنین گفته شده است که «…ایالات متحده امریکا باید ضمانت بدهد که برمنای لوایح مذکور و ارگان های قضایی خود اقدام به اجرای تصمیمات یکجانبه علیه ایران نخواهند کرد و خلاف قرارداد دوستی با ایران عمل نخواهند کرد».
روز 18 اکتبر نمایندگان مجلس به تنظیم شکایت از ایالات متحده امریکا به دلیل نقض قرارداد دوستی که 61 سال پیش به امضا رسیده است، رای مثبت دادند. اما باید دید که تهران در ادامه چه خواهد کرد؟ ولادیمیر ساژین سیاست پرداز روس و تحلیل گر رادیو صدای روسیه در این رابطه می گوید: «باید گفت که نمایندگان ایرانی به تاریخ علاقه دارند و آماده اند تا گاهگاه اصلاحاتی در آن انجام دهند. چند سال پیش هم مساله عهدنامه گلستان متعلق به سال 1813 و ترکمنچای متعلق به سال 1928 را مطرح کردند که در نتیجه پیروزی روسیه بر حکومت پارس طی دو جنگ به امضا رسیده بود و بر اساس آن بخش عمده منطقه قفقاز شمالی، گرجستان، ارمنستان و آذربایجان از ایران جدا شده و به خاک روسیه پیوست».
به گفته ساژین، نمایندگان مجلس از سندی یاد می کنند که بین حکومت شاهنشاهی و شیطان بزرگ امپریالیست به امضا رسیده است و در صدد حفظ حقوق شهروندان و شرکت های امریکایی و همچنین ارتباطات تجاری دو کشور تنظیم شده است. این قرارداد نفوذ سیاسی و تجاری — اقتصادی امریکا را بیشتر کرده و به حضور بیشتر متخصصی و کارشناسان امریکایی، تجار این کشور و همچنین پروسه همگرایی در چارچوب قرارداد مساعدت می کند.
اما شکایت ایران به چه دلیل است؟ آیا تهران واقعا نگران سرنوشت این سند آرشیوی است؟
البته که اینطور نیست. مساله بر سر پول و به عبارت بهتر مبلغ 2 میلیارد و 65 میلیون دلار است که دارایی بانک مرکزی ایران به حساب می آید و طبق تصمیم دادگاه عالی امریکا به عنوان غرامت به خاط کشته شدن تعدادی امریکایی در حادثه 1983 در بیروت ضبط شده است. به اعتقاد واشنگتن، ایران در این انفجار دست داشته است.
در ماه مه همان سال، مجلس ایران در پاسخ به این سخنان واشنگتن، لایحه قانونی علیه امریکا را تصویب کرد. در این شکواییه گفته شده که امریکا موظف به پرداخت غرامت بابت صدمات حاصل از اقدامات مبتنی بر دروغ و مغایر با حقوق بین الملل است. ایران غرامت مادی و معنوی کودتای 19 اوت 1953 که جاسوسان امریکا و بریتانیا برای براندازی دولت مصدق سازماندهی کرده بودند را نیز در این شکواییه گنجانده است. علاوه بر این امریکا به خاطر جنگ ایران و عراق، تمامی انفجارهای صورت گرفته که منجر به کشتار تعداد زیادی از ایرانیان شد و جاسوسی های این کشور در ایران نیز موظف به پرداخت غرامت است.
با این وجود، ظاهرا این شکواییه تاثیر چندانی نداشت. به همین خاطر ایران امروز به دنبال زنده کردن 2 میلیارد دلار بانک مرکزی است. به همین خاطر از سند آرشیوی 60 سال پیش استفاده می کند که بین حکومت شاهنشاهی و امریکا امضا شده است.
وکلای دادگاه بین الملل در حال بررسی و مطالعه دقیق این پرونده هستند.
اما یک مساله وجود دارد که باز هم به تاریخ مربوط می شود. روز 18 اوریل 1979 یعنی دو ماه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، نصرالله انتظام معاون نخست وزیر جدید حکومت تازه تاسیس ایران رسما اعلام کرد که قرارداد سال 1955 دوستی امریکا همچون مناسبات و دیگر اسناد به امضا رسیده بین دو کشور از اعتبار ساقط هستند.
به گفته ساژین، جای شک نیست که این شکواییه از سوی ایران و اشاره به قرارداد 60 سال پیش با حکومتی که دیگر وجود ندارد، بیشتر جنبه قدرت نمایی برای داخل کشور را دارد. آیا واقعا این حرکت نتیجه ای به دنبال خواهد داشت؟ تردید برانگیز است.
