رقابت ایران با عربستان و روسیه بازار نفت اروپا

ایگور ناسالیک، وزیر انرژی و صنعت زغال سنگ اوکراین اعلام کرد که ایران علاقمند به حمل و انتقال نفت خود از طریق لوله "اودسا – برودی" می باشد و در ماه های عنقریب توافقات در این بخش امکان پذیر است.

معذالک، در نبردِ به دست آوردن بازار کشورهای اروپای شرقی و مرکزی از طریق لوله نفت "اودسا — برودی" ، ایران در عمل آمادگی می گیرد که رقیب عربستان صعودی و روسیه در این حوزه شود.
ناگفته نماند که روسیه تحفه ناخوشایندی با لنگه انداختن نفتکش های عربستان صعودی در بنادر لهستان، دیگر دریافت کرده است. ولی عمل احتمالی ایران میتواند از این کرده، تحریک آمیز نمایان باشد، چون مسئله ارسال نفتکش های ترکیبی "طلا سیاه" به بندر اکراینی اودسا و سپس از طریق لوله "اودسا — برودی" به بازار کشورهای اروپای مرکزی و شرقی، مطرح است.
مقامات جمهوری اسلامی ایران امروز دچار مشکلات چشمگیر با فروش نفت خود در شرایط رشد تولید و ضرورت برگشت بازارِ از دست رفته آسیا که بر اثر تحریم های برنامه هسته یی بر ایران تحمیل شده بود، می باشند. با در نظر داشت روابط ایران با عربستان صعودی که امروز مصروف ممانعت کار نفتکش های ایرانی در لنگرگاه ها که مربوط به شرکت های شیوخ عربی می باشد ، اوضاع برای مقامات تهران به شدت وخیم تر می شود. با این حال، مقامات ایران علاقه و دلبستگی زیاد به مسیر جدید ارسال نفت هم به پالایشگاه های اوکراین و هم به بازار اروپای مرکزی و شرقی دارند.
لازم به ذکر است که مسیر مزبور در طول ده ساله های اخیر برای تلمبه کردن نفت دریای خزر، از جمله تفت صادراتی کازاخستان، محیا می شد. در این پروژه، هم انگیزه های سیاسی انتقال نفت با دور زدن روسیه و هم محاسبات اقتصادی و چالشهای اِکولوژی وارد کردن نفت خزر به بازار اروپا، مطرح بود. طبق محاسبات و برآوردهای کارشناسان، اوج تولید نفت آذربایجان باید در سال های 2008 — 2010 می بود و هم زمان محاسبه می شد که تولید و استخراج معدن "کاشاگان" کازاخستان باید در این سال ها صورت می گرفت. پروژه راه رو اروپا — آسیا برای جاگزین مسیر ارسال "طلا سیاه" از حوزه خزر با هدف حل مشکلات نفت کشهای کازاخستان در تنگه بوسفر و کاهش تهدید اِکولوژی شهر بزرگ اسلامبول، طراحی شده بود. راه رو مشمول خاک آذربایجان، گرجستان، اوکراین، لهستان و آبهای دریای سیاه می باشد و در آینده دست رأسی به مصرف کنندگان اوکراین، لهستان، سلواکی، چِکیا، آلمان و کشور های بالتیک در نظر دارد.
در مرحله اول ظرفیت انتقال راه رو سالانه 10 میلیون تُن، و در فاز دوم اقزایش انتقال تا 30 میلیون در نظر گرفته شده است. به عقیده کارشناسان، سرمایه گزاری پروژه در حدود 500 میلیون دلار تخمین زده می شود.
ایران می تواند تفت خود را از طریق دریای سرخ و تنگه سوئز و سپس دریای سیاه، در بندر اودسای اوکراین تحویل بدهد. در مرحله اول، ایران می تواند نفت خود را به پالایشگاه های اکراینی که کمبود خوراک خام قبلی نفت روسی دارند، تحویل دهد. از 6 پالایشگاه اوکراینی فقط 5 تا با ظرفیت عمومی سالانه 43،2 میلیون تُن می باشد، در "جیره گشنه" قرار دارند.
در مرحله دوم مقامات ایرانی می توانند پشت میز مذاکرات جهت ارسال نفت خود به بازار اروپای مرکزی و شرقی بنشینند. در حال حاضر کازاخستان نمی تواند کار استخراج معدن "کاشاگان" را به میزان مطلوب برساند و حجم ضرور برای پر کردن لوله مزبور موجود نیست.
هم زمان، ظاهر شدن نفت ایران در بازار کشورهای اروپای مرکزی و شرقی، می تواند به رقابت صادرکننده سنتی یعنی روسیه از یک طرف و عربستان صعودی که پایش دیگر در بازار اتحادیه اروپاست، شدت محسوس ببخشد. به هر صورت، مقامات اتحادیه اروپا به بازیگر جدید بازار نفت حوش حال اند، چون رقابت منجر کاهش روزافزون بهای مواد انرژی خواهد بود.