طرفین نتوانستند در خصوص تعلیق حجم استخراج طلای سیاه به توافق برسند. به عقیده ی کارشناسان اقتصادی ، دستیابی به توافق به این دلیل دشوار و پیچیده شده، که در خاور میانه مبارزه ی سختی بین تولید کنندگان عمده نفتی یعنی ایران و عربستان سعودی در جریان است.
ایران چطور به این اوضاع نظر می اندازد. دکتر محمد صادق جوکار ، پژوهشگر اقتصاد سیاسی و کارشناس ارشد موسسه مطالعات بین المللی انرژی وابسته به وزارت نفت ایران در مصاحبه ای با اسپوتنیک فارسی در این زمینه می گوید:
بسم الله الرحمن الرحیم. من تحلیل خودم را با دو مفروضه اصلی بیان خواهم کرد: این اجلاس دنبال چه منافعی بود و چرا این اجلاس شکست خورد.
عربستان سعودی با توجه به فشارهایی که از بعد کاهش قیمت نفت در ساختار خودش تحمیل می شود، در چارچوب سیاست خارجی توسعه طلبانه خودش ،علاقمند است که سیاست قیمت نفت بهبود محدود پیدا کند ، یعنی زیر آستانه تولید انقلابی و تجاری نفت شیل ، که کشور بتواند منافع اقتصادی که آسیب می بیند را جبران نماید. از سوی دیگر عربستان سعودی نمی خواهد سهم خود را در بازار نفت از دست بدهد یعنی می خواهد تلفیق بین سیاست سهم در بازار و ماکسیمایز کردن درآمد را ایجاد کند. در واقع عربستان می خواهد یک تعادلی را برقرار کند. و این درخواست تعادل بخشی در سیاست نمی خواهد خود هزینه های سیاست را بدهد. رویکردی که عربستان سعودی داشت این بود که امید داشت از طریق رابطه راهبردی د رحال شکل گیری بین ایران و روسیه است ، روسیه و ایران بار اصلی این کاهش یا توقف عرضه را به عهده بگیرند و خود عربستان با توجه به این که در ماه های گذشته به سطح بیشینه تولید خودش رسیده بود، در طرح فریز هیچ مسئولیتی را نپذیرد. عربستان انتظار داشت که روسیه به ایران فشار بیاورد و با توجه با منافع راهبردی که (این کشور ها) در بخش های دیگر مثل بخش نظامی، بخش ثبات در خاور میانه، تعاملات در سوریه و عراق دارند، این فشار های باعث می شود که ایران با عربستان و روسیه همکاری کند. و نکته دیگر این بود که عربستان سعودی سعی می کند در شرایط کنونی از اثرات اقتصادی کاهش قیمت جهانی نفت در اقتصاد روسیه استفاده کند و با نزدیک شدن با برخی از منافع روسیه در حوزه بازار جهانی انرژی در سیاست های روسیه در تحولات سوریه اثر بگذارد. مثلا تلاش می کند برخی از گروهک های تروریستی را به فهرست گروه های مجاز و صاحب صلاحیت در مذاکرات وارد نماید و گروه های تروریستی را به دو گروه «جبهة النصرة» و داعش منحصر کند و گروه های دیگر مثل «جیش الفتح»، «جیش الاسلام» و «احرار الشام» را مستثنی سازد.
در این شرایط می توانیم بگوییم که کشور ها در استراتژی های انرژی اهداف متعارض و متفاوت را برای خودشان ترسیم کردند و با این اهداف در اجلاس دوحه حضور پیدا کردند.
دلیل شکست این اجلاس این بود که استراتژی های انرژی کشور ها به نوعی خیلی متعارض بوده است، هم استراتژی روسیه، هم استراتژی ایران و هم عربستان.
دومین دلیلی در مورد شکست اجلاس دوحه که می توانیم در نظر بگیریم،ضعف سیستم سیاست گذاری درکشور های جهان سوم است که اصطلاحا متعقد به سیاست طیفی نیستند. سیاست طیفی چیست؟ سیاست طیفی این است که اگر دو کشور در حوزه هایی از منافع خودشان ممکن است تعارض داشته باشند ولی در حوزه هایی که ممکن است تشابه منافع داشته باشند، همکاری می کنند. به عنوان مثال، روسیه و آمریکا در حوزه تروریسم اشتراک منافع دارند و با هم همکاری می کنند اما در مورد توسعه و گسترش ناتو با هم اختلاف نظر دارند و رقابت می کنند. در واقع یک سیاست همزمان رقابت و همکاری را در پیش گرفته اند. ولی در جهان سوم و همچنین در بین کشور های اوپک اصطلاحا سیاست هولیستیکی ایجاد شده است. یعنی این که اگر عربستان و ایران با هم دارای چالش باشند این چالش حتی در حوزه هایی که در آنجا امکان همکاری مشترک وجود دارد، خودش را نشان بدهد و آنها را تحت الشعاع قرار می دهد یعنی در واقع سیاست «همه یا هیچ» را ایجاد خواهند کرد. و در اینجا عربستان دنبال سیاست «همه یا هیچ» بود که ورود ایران در بازار را محدود کند و سهم ایران را نادیده بگیرد. با وجود این که اساسا الآن می شود اشتراک منافع بین ایران و عربستان صورت بگیرد. اما عربستان به خاطر همین سیاست «همه یا هیچ» به قدری مانعی این همکاری شده است.
طبیعتا به نظر می رسد که روسیه متوجه این سیاست عربستان شده است.
عربستان گفت و گو ها را چند ماه پیش به عنوان یک ابزاری برای فشار یا ترغیب روسیه برای اعمال فشار به ایران را می دانست. امیدوارم که حداقل بعد از این نشست شاهد این باشیم که روسیه بیشتر متکی بر سیاست های راهبردی همکاری گرایانه با ایران و با برخی از کشورهای همسو مثل عراق و ونزوئلا بشود تا آنها بتوانند کمترین آسیب پذیری از کاهش قیمت نفت داشته باشند و عربستان مجبور بشود با این جبهه ای جدیدی که می خواهد شکل بگیرد، همکاری کند. تاریخ نشان داده است که عربستان سعودی تا زمانی که اجبار به همکاری نباشد، همکاری نخواهد کرد و این عقلانیت همکاری در عربستان به فعلیت نرسیده است.
به نظر می سد که فدراسیون روسیه و ایران می توانند با همین سطح قیمت در بسیاری از حوزه ها به دلایل خیلی گسترده تری همکاری کند: سطح تخصص و توان داخلی، توجه به بخش های متکثرتر انرژی و با توجه به چرخه صدور انرژی تا صادر صرف مواد خام و همچنین متنوع کردن همکاری بازار صادراتی خودشان. این ها می تواند در این شرایط میزان آسیب پذیری خودشان را از کاهش قیمت کمتر کنند و عربستان بازنده این عدم همکاری خودش بشود.
می افزاییم که پیشتر وزیر انرژی روسیه الکساندر نوواک اعلام کرد که مذاکرات مربوط به تعلیق استخراج نفت در دوحه به خاطر تغییر شدید موضع عربستان سعودی ، امارات متحده عربی ، کویت و قطر شکست خورد. آقای وزیر ادامه مذاکرات را بعید ندانست اما بیان داشت که اکنون این مسئله آنقدر خوشبینانه نیست که بتوان چشم اندازها و آینده ی آن را ارزیابی کرد.
