تحلیل گران سیاسی در خصوص تنش زدایی بین دو کشور می گویند. برقراری ارتباطات قوی بین تهران و واشنگتن تا چه حد بدیهی است؟ تحلیل گرسیاسی و شرق شناس ولادیمیر ساژین در این باره می گوید:
ایران و آمریکا ارتباطات دیپلماسی را در سال 1883 برقرار کردند و تقریبا 100 سال بعد یعنی در سال 1980 از بین رفت. این حادثه بعد از تصرف سفارت آمریکا و دستگیری کارمندانش توسط گروهی از جوانان انقلابی یعنی طرفداران انقلاب اسلامی و آیت الله خمینی رخ داد.
طی ده ها سال جمهوری اسلامی ایران و آمریکا با همدیگر در زمینه های اقتصادی ، سیاسی ، دیپلماسی و تبلیغاتی مخالف بوده و دشمنی داشتند. بین دو کشور" جنگ سرد" جریان داشت.
ساژین ادامه میدهد: اما اوضاع در جهان و در منطقه ی خاور میانه تغییر کرد. تهران و واشنگتن منافع مشترکی در افغانستان و یا در عراق یافتند. تماس های غیر رسمی در سطح دیپلمات ها یعنی بازنشستگان، مقامات دولتی بازنشسته و گاهی نمایندگان سازمان اطلاعات برقرار شد.
با روی کار آمدن باراک اوباما در سال 2008 در آمریکا و به ویژه پیروزی حسن روحانی در انتخابات سال 2013 ، صفحه ی جدیدی در تاریخ ارتباطات ایران و آمریکا گشوده شد. رئیس جمهور ایران در سخنرانی ها و مصاحبه های خود از آب شدن یخ ارتباطات ایران و آمریکا خبر داد.
در سپتامبر سال 2013 اتفاقات مهمی رخ داد. در ابتدا روسای جمهور ایران و آمریکا نامه نگاری کردند: روحانی به پیام تبریک اوباما برای پیروزی درانتخابات پاسخ داد. بلافاصله بین روسای ایران و آمریکا اولین گفتگوی تلفنی پس از سال 1979 انجام شد: موضوع اصلی آن برنامه ی هسته ای ایران بود. تلاش مشترک برای حل مثبت مشکل هسته ای جمهوری اسلامی ایران ، به انگیزه ای برای بهبود ارتباطات دو جانبه تبدیل شد. در واقع مذاکرات ایران با واسطه های بین المللی در ساختار گروه 5+1 آغاز تماس های رسمی نمایندگان عالی رتبه جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده ی آمریکا را فراهم کرد از جمله بین وزیر امور خارجه ایران محمد جواد ظریف و همتای آمریکایی وی جان کری.
در زمینه ی پیشرفت در حوزه ی دیپلماسی ، تماس های تجاری نیز تا حدی فعال شدند. در ماه می سال 2015 رئیس دفتر تجارت ، صنایع ، معادن و کشاورزی ایران غلام رضا شافعی بیان داشت که دولت ایران اجازه داده است ، ارتباطات تجاری شرکت های ملی با آمریکایی ها برقرار شود. وی تاکید نمود که " ارتباطات ابتدا باید بین بخش های خصوصی ایران و آمریکا شکل بگیرد تا مسیری برای ایجاد اتاق های مشترک و ارتباطات رسمی بین معامله گران به وجود آید. "
به گفته ی آقای شافعی ، کارفرمایان آمریکایی به طور داوطلبانه اتاق تجارت و صنایع ایران و آمریکا را ایجاد کردند اما این اتاق به طور رسمی ثبت نشده است. غلامرضا شافعی خاطر نشان نمود که تجار آمریکایی علاقه و توجه زیادی به از سر گیری ارتباطات تجاری با ایران نشان می دهنداما هیچ درخواست رسمی در این زمینه دریافت نشده است.
باید در نظر گرفت که هم در ایران و هم در آمریکا نیروی های با نفوذی هستند که به شدت مخالف نرمال شدن ارتباطات دوجانبه اند. در ایران ، بنیادگرایان تندرو ، مخالفین سیاسی رئیس جمهور روحانی هستند و در آمریکا جمهوری خواهان رادیکالی ، از سیاست دولت کنونی باراک اوباما ی دموکرات ناراضیند. در بسیاری موارد سرنوشت ارتباطات ایران و آمریکا در انتخابات مجلس و شورای خبرگان در ایران در ماه فوریه و انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر سال جاری مشخص می شود.
اما نیاز به از سرگیری ارتباطات دو جانبه در سالهای اخیر به شدت رشد داشته است. و برقراری آن به واقعیت نزدیک تر می شود.
ساژین می گوید: فقدان رسمی ارتباطات دیپلماسی بین واشنگتن و تهران نباید به مانعی جدی برای از سرگیری ارتباطات اقتصادی- تجاری و سپس سیاسی تبدیل شود.
تایوان را به خاطر می آوریم. اکنون عملا هیچ کشوری از جهان ارتباطات دیپلماسی با این جزیره ندارد. اما بسیاری از دول در آنجا نمایندگی های تجاری دارند که غیر از وظایف مستقیم خود در واقع کار سفارت را هم انجام می دهند. ممکن است که در ارتباطات ایران و آمریکا هم چنین مسیری باز شود.
نمونه دیگر، تقابلات ایدئولوژیکی — سیاسی تنگه ی فلوریدا بین آمریکا و کوبا از150 کیلومتری تا فضا رسیده بود. 55 سال آمریکا و کوبا دشمنان آشتی ناپذیر بودند. اما زندگی مجبورشان کرد که چندی پیش سفارت کوبا را در واشنگتن و سفارت آمریکا را در هاوانا افتتاح کنند. و این بدان معنی نیست که آنها دوست شده اند اما ارتباطات آنها به زمینه های متمدن بازگشته است. توسعه ی چنین اتفاقاتی در ارتباطات ایران و آمریکا هم پذیرفته شده است. و همانطور که تحلیل گران خاطر نشان می کنند و از جمله ایرانی ها کمتر از ده ها سال برای انتظار باقی مانده است.
در حاشیه ی یکی از کنفرانس های علمی بین المللی ولادیمیر ساژین به طور غیر رسمی پیشنهاد داد که در صورت توسعه ی مثبت اوضاع حول ایران و اجرای تقاضاهای " توافق هسته ای "توسط طرفین یعنی بدون " فورس ماژور" ، روند نرمال سازی کامل ارتباطات بین ایران و آمریکا از 5 تا ده سال طول می کشد. همکاران ایرانی خوشبینند که این مدت زمان 2 تا 3 سال باشد.
آینده نشان خواهد داد که حدس چه کسی درست تر است.
