سوئیس یکی از کشورهای اروپایی است که از برقراری قوانین خشن در مورد پناهجویان خجالت نمی کشد. خبرنگار نشریه آلمانی « سونتاگ زیتونگ» تصمیم گرفت از نزدیک با این وضع آشنا شود. شمس الحق پاکستانی الاصل متولده در آلمان براحتی توانست خود را به عنوان پناهجو جا بزند. او 5 روز را در اردوگاه پناهجویان در شهر « کروتسلینگِن» در استان « تورگائو» سوئیس گذراند.
شمس الحق آدرس این اردوگاه را در روزنامه پیدا کرد. به عنوان سلام، این جمله را شنید: « یکی دیگه! و گویا بشوخی گفته شد: بیائید او را به اردوگاه فرودگاه بفرستیم ، از آنجا زودتر او را برخواهند گرداند».
به گفته الحق، وقتی مهاجر وارد اردوگاه می شود، او را کاملا لخت می کنند. بدین ترتیب کاملا برهنه در حالی که دستهایش را بالای سرش گرفته مورد معاینه قرار می گیرد. پس از آن، او مثل دیگر پناهجویان دستبندی با یک شماره 11 رقمی دریافت می کند. یکی از کارمندان بشوخی می گوید که این دستبند، « سوغاتی» مهاجر است. الحق با نام مستعار ثبت نام کرد و از آن لحظه به بعد او را فقط « ای ، مستر» نامیدند و یا فقط با صدایی که در فراخواندن سگ بکار می برند، پناهجویان را صدا می کنند.
ساختمان های راحت تر در اختیار خانواده ها و افراد نابالغ قرار می گیرد. دیگران در شرایط دشوارتری زندگی می کنند. الحق و دیگر مردان مهاجر در پناهگاه هایی مستقر می شوند که نمونه آن را در هیچ یک از دیگر اردوگاه های پناهجویان در اروپا ندیده است. در پناهگاه تا صبح نباید چیزی خورد، آنها را با اتوبوس به آنجا می آوردند. همه باید بطور منظم وارد پناهگاه بشوند، و روی تخت دراز بکشند و بخوابند. هر گونه تأخیری با فریاد و ناسزاهای نگهبانان همراه است. صبح زود پناهجویان را به اردوگاه برمی گردانند.
در اولین روز ورود خبرنگار، عکس و اثر انگشت او را گرفتند. برای اینکه بتواند اعتماد کارمندان را کسب کند به زبان آلمانی صحبت کرد که گویا در انستیتو « گوته» اسلام آباد یاد گرفته است. او می فهمد که پس از این کارها، با او مصاحبه خواهند کرد و بعد او را به اردوگاه دیگری منتقل خواهند کرد. اما معلوم نیست در چه زمانی این اتفاق خواهد افتاد. خروج از اردوگاه فقط با اجازه ویژه در روزهای هفته — 3 ساعت در روز و 5 ساعت عصر — ممکن است. روزهای تعطیل بطور کامل در اردوگاه سپری می شود.
الحق برای آگاهی از شرایط زندگی در بهترین بخش های اردوگاه، خودش را به مریضی زد. چند ساعت در صف برای معاینه منتظر شد. در این بخش باصطلاح « مدرن» اردوگاه، یک زن پناهجو برایش تعریف کرد که بچه های یتیم در آنجا خیلی زیاد هستند. آنها می ترسند و بعضی از آنها با برداران و خواهران خردسال خود آمده اند. به آنها کمک روانی رسانده نمی شود. بسیاری از آنها مبتلا به سیاه سرفه هستند و خطر اپیدمی سل هم وجود دارد.
وقتی الحق با یکی از نگهبانان در اردوگاه آشنا شد و اعتماد او را جلب کرد و متوجه شد که او از آنچه در آنجا رخ می دهد راضی نیست، تصمیم گرفت به او بگوید برای چه به آنجا رفته است. البته این ریسک بزرگی بود، اما خبرنگار شانس آورد. نگهبان گفت در صورت نقض هر گونه مقررات، از طرف رئیس خود سرزنش می شود.
الحق همچنین فهمید که رئیس شرکتی که نگهبانان را برای کار در اردوگاه اعزام می کند با پلیس و مقامات در ارتباط است و ضرب و شتم پناهجویان از طرف کارمندان اردوگاه بدون مجازات می ماند و رواج زیادی دارد. الحق در مقاله خود نوشت که یکی از مهمترین مسائل اردوگاه، کمبود متخصصان است. به گفته وی، فقط حدود 20 درصد پرسونل اردوگاه کارمندان اجتماعی هستند و باقی نگهبان.
در بین آنها یک قاچاقچی را پیدا کرد. پناهجویان دیگر برایش تعریف کردند که او اشخاصی را تعقیب می کند که هنوز پول سفر به اروپا را پرداخت نکرده اند. این آدم می تواند خانواده مهاجر را به آنجا منتقل کند و در ازای این کار 2000 یورو طلب می کند.
پس از چند روز خبرنگار به این نتیجه رسید که ترک اروگاه کار ساده ای است. فقط کافیست به نگهبان گفته شود که تو می خواهی مثلا به آلمان بروی. آنها تو را آزاد می کنند. تلفن را پس از اجازه سرویس مهاجرت به شخص پس می دهند. بدین ترتیب الحق روز پنجم اردوگاه را ترک کرد. او خاطرات خوبی هم دارد، غذا و بعضی از تفریحات خوب بودند. مثلا نقاشی که به رفع استرس کمک می کند. الحق نوشت که همه نگهبانان رفتار خشنی ندارند. افراد مهربان و خوش برخورد نیز در بین آنها هست. اما سیستم موجود، آنها را در چنان شرایطی قرار می دهد که آنها نمی توانند به هیچ وجه بر اعمال همکاران دیگر خود تأثیر بگذارند.
