گزارش و تحلیل

بهانه ای که به دست سعودی ها داده شد

© AFP 2023 / Mohammadreza Nadimiآیا ورود به سفارت واکنشی مناسب با اعدام شیخ نمر است؟
آیا ورود به سفارت واکنشی مناسب با اعدام شیخ نمر است؟ - اسپوتنیک ایران
اشتراک
کارشناسان بر این اعتقادند که قطع روابط ایران و عربستان تاثیر منفی بر حل بحران های موجود بر جای خواهد گذاشت.

در یک سال گذشته حجم تنش‌های ایران و عربستان به میزانی افزایش پیدا کرده که در چهار دهه اخیر بی سابقه بوده است. این حجم از تنش نهایتا خود را در شکل حمله به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد نشان داد و عربستان را به سمت قطع روابط با ایران هدایت کرد. در چنین شرایطی کارشناسان بر این اعتقادند که قطع روابط دو کشور تاثیر منفی بر حل بحران های موجود بر جای خواهد گذاشت.

کامران کرمی روزنامه نگار و پژوهشگر خلیج فارس بر این اعتقاد است که سعودی ها از قبل به دنبال این بهانه بودند تا ایران را مقصر سردی روابط دوجانبه نشان دهند که حمله به سفارت این بهانه را به دست آنها داد. کرمی همچنین معتقد است که در چنین شرایطی به دلیل حجم بحران ها و تعدد موضوعات بحرانی و عدم همراهی اتحادیه اروپا و آمریکا با عربستان، نهایتا سعودی ها در یک روند میان مدت متوجه این خطای راهبردی خود خواهند شد. او همچنین معتقد است که موضوع حج و فعال شدن میانجی ها در چنین شرایطی زمینه را برای برقراری تماس ها با عربستان باز نگه خواهد داشت. گفت وگوی این کارشناس با رادیو اسپوتنیک در ادامه می آید.

اینطور که به نظر می­رسد دو کشور ایران و عربستان چندان هم برای قطع روابط با یکدیگر بی میل نبودند، شما این مسئله را چگونه ارزیابی می­کنید؟

Иранские женщины с изображением казненного в Саудовской Аравии шиитского проповедника Нимра ан-Нимра - اسپوتنیک ایران
گزارش و تحلیل
آخر اختلافات ایران وعربستان به کجا خواهد کشید

سوال کاملا به جایی است، اما باید تفاوتی را میان روند تحولات در سطح منطقه قائل بود و توجه داشت که شرایط فعلی به دلیل درکی است که تصمیم گیران دو کشور از وضعیت خود دارند. شاید ایران به اندازه عربستان آماده قطع روابط نبود و حتی طی سه سال گذشته ایران دائما اعلام نمود که آماده گفتگو با عربستان در موضوعات مختلف است، اگرچه در این زمینه عربستان نیز هرازگاهی مواضع نرمی اتخاذ می کرد، اما روند تحولات آنچیزی نبود که مطلوب سعودی ها باشد. بدین معنی که اگر شاهد اظهارنظرهای مثبتی از سوی مقامات عربستانی بودیم، اما همزمان رفتارهای این کشور نشان از تقابل و کارشکنی با ایران داشت. بنابراین با رصد تحولات دو سال اخیر، ایران تمایلی به قطع روابط با عربستان نداشت و ریاض با توجه به روند تحولات اخیر در پی فرصت مناسبی بود تا ایران را مقصر اصلی در تخریب روابط دوجانبه نشان دهد که در نهایت حمله به سفارت عربستان این بهانه را بدست آنها داد.

-       حمله به سفارت یک کشور در هیچ کجای دنیا پذیرفته نیست، و با توجه به تجربه قبلی ایران در خصوص ماجرای حمله به سفارت انگلستان، چطور دوباره این اتفاق تکرار شد؟

همینطور که مقامات ارشد ایران هم تاکید دارند، انجام چنین رفتارهایی نه تنها برای کشور هیچ سودی ندارد، بلکه باعث زیان و تخریب وجهه بین المللی کشور نیز می گردد. چنین حوادثی نقض کنوانسیون ها و پروتکل های بین المللی است که ایران به تمام آنها متعهد بوده و امضاء نموده است. ایران باید تظاهرات و در کل اعلام اعتراض خود را به گونه ای آرام تر و اثرگذارتر اعلام می­داشت، تا از این طریق به دست عربستانی که از مدت ها قبل به دنبال این سناریو بود، بهانه ای داده نمی شد. با توجه به اظهار نظرهایی که از سوی دولت و نیروهای نظامی و امنیتی شده است گویا، این جریان خارج از کنترل و به شکل مشکوک انجام شده است، هر چند باز مسئولیت ها را متوجه ایران می کند. اما در مجموع با توجه به حوادث یک سال اخیر از جمله تعرض به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده عربستان، کشته شدن حجاج ایرانی در منا و در نهایت اعدام شیخ نمر، اعتراض به اقدامات نابخردانه سعودی به اندازه ای رسیده بود که بر حجم انتقادها از عربستان افزود.

-       اینکه عربستان سعودی بعد از حمله به سفارت به نشانه اعتراض با ایران قطع رابطه نماید قابل توجیه است، اما چطور شد که دیگر کشورهای عربی نیز از عربستان دنباله روی نمودند؟ آیا روابط آنها با ایران کم اهمیت است یا این کشورها بشدت متاثر از عربستان سعودی هستند؟

تهدید جدید عربستان علیه ایران - اسپوتنیک ایران
تهدید جدید عربستان علیه ایران

باید بگویم که وضعیت کشور بحرین روشن است و طی سی سال اخیر تمام سیاست خارجی و امنیتی این کشور در چارچوب عربستان تنظیم گردیده است. اما کشورهای سودان، جیبوتی و سومالی از نظر اقتصادی بسیار ضعیف هستند و طی چند سال اخیر عربستان سعودی در آنجا سرمایه گذاریهای گسترده ای انجام داده است، علاوه بر آن، فعالیتهای گسترده ای هم در بخش توسعه ایدئولوژی و مدارس مذهبی داشته است. از سوی دیگر باید پذیرفت که ایران ارتباط چندان گرمی با اتحادیه عرب ندارد و قابل پیشبینی بود برخی از کشورهایی که به عربستان نزدیکتر هستند، از رویه ریاض در قطع روابط با ایران حمایت کنند. عامل دیگر در این میان، نبود روابط اقتصادی گسترده و قابل توجه این کشورها با ایران است که خود عامل مهمی در تنظیم سیاست خارجی با کشورها بشمار می آید. در واقع فقدان درهم تنیدگی های اقتصادی خود عامل بسیار مهمی در تصمیمات سیاست گزاران به شمار می رود. به عنوان مثال حجم مبادلات اقتصادی ما با امارات نزدیک به رقم 30 میلیارد دلار است که همین موضوع در تصمیم امارات عربی متحده در عدم قطع روابط موثر واقع شد و این کشور به جای قطع روابط، سطح روابط را کاهش داد تا هم ایران را داشته باشد و هم به پیروی از عربستان حرکتی انجام داده باشد. اما در مورد بقیه کشورها فقدان مبادلات اقتصادی با ایران در کنار ضعف های اقتصادی و وابستگی های سیاسی به عربستان باعث اتخاذ این تصمیم شد.

عواقب احتمالی قطع رابطه عربستان با ایران چیست؟

باید دید نگاه ایران و اعراب نسبت به یکدیگر در سطح منطقه چیست. ایران و اعراب با یکدیگر رابطه چندان نزدیکی ندارند و این به دلیل سیاستهایی است که طی چند سال گذشته هم در سطح دو جانبه و هم در سطح منطقه ای از سوی دو کشور دنبال شده است. اما فارغ از نوع تعاملات میان کشورها ما و اعراب محکوم به روابط همسایگی هستیم، بنابراین هم ایران و هم دیگر کشورها باید مد نظر داشته باشند که هرگونه قطع و یا کاهش روابط بازخورد منفی برای طرفین خواهد داشت و اثرات منفی خود را در سطح منطقه به صورت بحرانی تر شدن وضعیت نشان خواهد داد. ضمن اینکه خاطر نشان می کنم بعضی از اتفاقات میان عربستان و ایران خارج از کنترل دو کشور است. در این میان و در شرایط کنونی اگر ایران تلاش نماید روابط خود با اتحادیه اروپا را بیش از پیش افزایش دهد، می تواند کاهش روابط با کشورهای عربی را متوازن سازد. بنابراین گسترش روابط با اتحادیه اروپا و همچنین عدم تمایل آمریکایی­ها در حمایت از عربستان سعودی در این قضیه موضوعی است که به ایران کمک بزرگی می­کند. ضمن اینکه حجم درگیری های عربستان در منطقه تا اندازه ای است که نمی تواند بدون هماهنگی با تهران، بحران های موجود را مرتفع سازد و همین موضوع در میان مدت عربستان را به سمت حل اختلافات با ایران متمایل می کند.

اما در کوتاه مدت، تا سعودی ها متوجه این خطای راهبردی خود شوند حداقل شش ماه زمان تلف خواهد شد. در چنین فضایی و به دلیل موضوع حج می توان گفت که اگر دو کشور تصمیم به بهبود روابط بگیرند، این رابطه ابتدا با برقراری کنسولگری های دو کشور آغاز خواهد شد و اگر متغیرهای موجود به سمت فرآیندهای همگرا پیش بروند می تواند مجددا شاهد روابط در سطح سفیر باشیم. هر چند به دلیل اهمیت روابط دو کشور و تاثیری که بر بحران های موجود دارد، شاهد فعال شدن واسطه ها و میانجی ها برای حل اختلافات خواهیم بود که می تواند شرایط مساعدتری را برای آغاز گفت وگوها فراهم آورد.

نوار خبری
0
loader
بحث و گفتگو
Заголовок открываемого материала