آیا مرزبانان روسیه به مرز تاجیکستان — افغانستان برخواهند گشت یا نظامیان تاجیک خودشان از عهده نگهبانی از مرز برخواهند آمد؟ کارشناسان در مسکو و دوشنبه در اینباره بحث می کنند. اکثر آنها معتقدند که این اقدامی ضروری است. عالم فصح الدینوف خبرنگار « سپوتنیک در این باره گزارش می دهد.
پاییز سال جاری، عملیات نظامی در افغانستان از جنوب به شمال منتقل شد. در ناحیه مرز با تاجیکستان اوضاع خطرناک شده است. مطابق با اطلاعات تحلیلگران نظامی در ماه های سپتامبر — اکتبر تشکیلات شبه نظامیان در این ناحیه متمرکز شدند. در بین آنها شبه نظامیانی هستند که تحت پرچم سازمان « دولت اسلامی» می جنگند که در روسیه و تاجیکستان یک سازمان ممنوعه اعلام شده است. در زمینه چنین حوادثی در دوشنبه از تغییر اهمیت مرز تاجیکستان — افغانستان صحبت شد. این مرز هر چه بیشتر به خط جدا کننده ثبات و هرج و مرج مبدل می شود.
عبدالله رهنما کارشناس مرکز تحقیقات استراتژیک وابسته به ریاست جمهوری تاجیکستان در این خصوص گفت: بی ثباتی از جنوب افغانستان به شمال آن کشور منتقل می شود که خطر مستقیم برای چند منطقه مهم ژئوپلیتیکی — آسیای مرکزی، چین و روسیه — است. از اینرو مرز تاجیکستان — افغانستان نه تنها یک مرز بین دو کشور بلکه خطی بین ثبات و بی ثباتی ، بین کشورهای سکولار و ایدئولوژی رادیکال است. اگر این موج بی ثباتی از این خط عبور کند، نقاط بی ثباتی گسترش زیادی خواهد یافت. از اینرو حفظ ثبات در مرزهای جنوبی تاجیکستان از اهمیت بین المللی برخوردار می شود.
اوضاع در شمال افغانستان دلیلی برای آن شد تا با نظر انتقادی به ارزیابی نیروهایی پرداخته شود که اکنون مسئول حفظ امنیت مرز تاجیکستان و افغانستان هستند. طول مرز این دو کشور 1344 کیلومتر است. در زمان شوروی این خط مرزی توسط 25 هزار نظامی حفاظت می شد. بعلاوه نیروی هوایی از آنها حمایت می کرد. پس از فروپاشی اتحاد شوروی طی 14 سال مسئولیت در ازای حفظ امنیت مرزهای جنوبی تاجیکستان به گروه ضربتی نیروهای مرزبانی روسیه در ترکیب تقریبا 19 هزار نظامی محول شد. اکنون تعداد نظامیان تاجیک که از این مرز حفاظت می کنند 16 هزار نفر است. وزارت مرزبانی تاجیکستان با توجه به کمبود وسایل فنی و تسلیحات مدرن، بهار سال جاری حفاظت از مرز را شدت بخشید. تعداد دسته های مرزبانی و مرزبانان افزایش یافت. از اواخر ماه مه سال جاری، نظامیان تاجیک خط دوم دفاعی را سازماندهی کردند.
در محفل کارشناسی بازگشت مرزبانان روسیه به سواحل پنج را بعید نمی دانند. اکنون بازگشت نظامیان روسیه ضرورت دارد.
الکساندر سوبیانین نماینده انجمن همکاری مرزی و کارشناس در مسائل آسیای مرکزی در این خصوص گفت: بازگشت مرزبانان روسیه به مرز تاجیکستان — افغانستان ناگزیر است. زیرا چالش های نظامی از جنوب نه تنها برای موجودیت تاجیکستان بلکه برای روسیه خطرناک و تهدید آمیز شده اند. این دلیل اصلی بازگشت نظامیان روسیه به مرز است. در اینجا مهم یافتن فرمات بین الدول است که بتواند بطور کامل تمامیت ارضی کشور تاجیکستان را حفظ کند.
اکنون سه گزینه تحکیم مرز تاجیکستان — افغانستان بررسی می شود. بر طبق گزینه اول — باید نیروهای متحده مرزبانی کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی در مرزهای جنوبی تاجیکستان تشکیل شود. بر طبق گزینه دوم — انتقال مرز تحت کنترل مرزبانان کشورهای عضو جامعه همسود. سومین سناریو — اعزام گروه مرزبانان روسیه به تاجیکستان که بهترین گزینه است.
— موافقت نامه دوجانبه تاجیکستان و روسیه بهترین راه حل از نقطه نظر منافع تاجیکستان است. فقط در فرمات دو جانبه می توان بطور دقیق تمام مسائل حقوقی و سیاسی را مشخص نمود. نهایتا این فرمات می تواند فرمات سازمان پیمان امنیت جمعی باشد که زیاد مناسب نیست. اما نه فرمات جامعه کشورهای همسود. در این فرمات کنترل مرزی تاجیکستان به این اتحادیه منتقل می شود که اختلافات سیاسی زیادی در آن وجود دارد.
مرزبانان روسی بیش از 100 سال از مرز تاجیکستان — افغانستان محافظت کردند. آنها در زمان حکومت تزار در سواحل پنج تاجیکستان به انجام وظیفه پرداختند و در سال 2005 میلادی به درخواست دوشنبه رسمی آنجا را ترک کردند. زمان نشان خواهد داد که آیا مرزبانان روسیه به متشنج ترین بخش مرزی تاجیکستان — افغانستان برخواهند گشت؟
