روز چهارشنبه علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی ایران درباره توافقات میان تهران و پکن در خصوص احداث دو نیروگاه برق اتمی خبر داد. امروز همه مطلع شدند که وزیر دارایی هند راجیف مهریش با هیاتی از مقامات بلندپایه بانک ها و مراکز انرژی طی روزهای 25 و 26 جولای در خصوص سرمایه گذاری هند با تهران وارد مذاکره شده اند. پاکستان رقیب هند وارد حوزه انرژی شده و انتقال لوله گازی از طریق ایران را آغاز کرده است.
چین برنامه های خود را در حوزه بازار هسته ای ایران کاملا پنهان کرده بود. روشن است که معامله برای تاسیسات دو واحد نیروگاه اتمی در جنوب ایران طی یک ماه آماده نشده است. این اقدام چین برای بازار جهانی خدمات هسته ای کاملا غیرمنتظره بود. جزییات کاری در معامله هسته ای چین با ایران هنوز منتشر نشده است. با این حال، این معامله برای تهران و در شرایطی که تنها ده روز از امضای توافقنامه می گذرد، بسیار مهم است. زیرا توافقنامه وین ده روز پیش به بازیکنان بزرگ چراغ سبز بازگشت به بازار جهانی را داد.
در این میان شِن شیشونی مدیر مرکز مطالعات جنوب اقیانوس آرام معتقد است که ورود چین به بازار هسته ای کاملا غیر منتظره بوده. وی در ادامه توضیح می دهد: «اکنون بسیاری از دول وارد مذاکره با ایران در حوزه های مختلف شده اند و هر یک از این کشورها پیشنهادات سودمندی ارایه می کند. در مورد چین، حوزه های همکاری به مسیرهای ریلی پرسرعت و انرژی اتمی ختم می شود. هم اکنون انرژی اتمی به سطح بالایی رسیده و مسایل امنیتی آن به راحتی حل و فصل می شوند. به همین خاطر انرژی اتمی در تمام دنیا کاربرد یافته است. پیشتر، چین از تجربه غرب در حوزه انرژی اتمی استفاده می کرد و بیشتر پیروِ امریکا، آلمان و روسیه بود. در سال های اخیر انرژی اتمی چین خیلی سریع توسعه پیدا کرد. البته روسیه هم شریک و هم رقیب چین به شمار می رود و هر یک امتیازاتی نسبت به دیگری داشتند. چین تکنولوژی و قیمت مناسب داشت. من تصور می کنم که در حال حاضر صحبت از رقابت سالم باشد. ایران مدتها زیر فشار تحریم بود و حال سعی دارد دایره شرکای خود را گسترش دهد. چین مناسبات خوبی با ایران دارد و در بحث همکاری ها بی شک می تواند از این امتیاز بهره بگیرد. اما انتخاب بسته به خواست ایران است. شاید رقابت با هند و آلمان صورت بگیرد، اما این مدل در اقتصاد بازار کاملا طبیعی است. چین چندان نگران رقبایش نیست. وقتی صحبت از رقابت و توان رقابتی به میان می آید، باید به شاخه مورد نظر نیز توجه کرد. اگر شاخه انرژی اتمی باشد، آنوقت چین از موضع خوبی برخوردار است، زیرا ایران امیدوار است که در حوزه اتم صلح آمیز، از چین تجهیزات دریافت کند.
چین برای اولین بار از طریق پاکستان به بازار گاز ایران وارد می شود. قیمت اول آن 10 میلیارد دلار بود که اسلام آباد برای احداث بخش خود سوبسید می دهد. این بخشِ پروژه فرامرزی به خاطر تحریم های غرب با مشکل روبرو شده بود. اکنون مشکل برطرف شده است. گاز ایران به صورت مایع وارد خاک پاکستان می شود و از بندر گوادر عبور کرده توسط چین کنترل شده و سپس به قلمروی چین وارد می شود.
هند رقیب پاکستان در بخش انرژی است و توانسته تحریم های غرب را دور بزند و در عین حال موضع خود را در فهرست وارد کنندگان نفت ایران پس از چین حفظ کند. اما بابت نفت هم اکنون نزدیک به 6،5 میلیارد دلار به تهران بدهکار است. در آینده بانکداران هندی از reserve bank of india و state-run UCO Bank مشترکا سعی دارند این بدهی را در تهران تسویه کنند. این دو بانک قص دارند بدهی مذکور را به شکل سرمایه گذاری در اقتصاد ایران تسویه کنند. نیکیتا ماسلنیکوف کارشناس انستیتوی توسعه به تقاضاهای جدید در بخش توسعه مناسبات شرکای آسیایی با ایران اشاره کرده و می گوید:«امروز ما شاهد قانونی ساختن حوزه هایی هستیم که سابقا دارای شک و تردید بودند. این روند پس از برداشتن تحریم ها منطقی است. به همین خاطر دیپلماسی فعال هند، چین و پاکستان کاملا طبیعی و منطقی می باشد. چین در اقتصاد ایران حضور جدی دارد. چین یا به صورت مستقیم و یا از طریق شرکت های میانجی در اقتصاد ایران حضور داشته. منافع چین همیشه با حوزه اقتصاد استراتژیک گره خورده است. توافق هسته ای ایران ماشه ای بود که کشیده شد تا خواسته های چین و ایران در بخش اقتصادی عمیق تر و روشن تر شوند. طبیعی است که طرح های انرژی در پس زمینه ورود ایران به بازار جهانی نفت و صاردات گاز به کشورهای آسیایی قابل بررسی است. تمام این موضوعات ایده های استراتژیک بودند که به تحقق می پیوندند. و چین با منابع اقتصادی و امکانات پولی خود از محبوبیت برخوردار است.
قوی ترین رقیب برای چینی ها، اروپایی ها هستند. آلمان قصد دارد چهار برابر بیشتر از چین در ایران سرمایه گذاری کند و پس از دیدار اخیر هیات تجاری آلمان از تهران این موضوع روشن شد. شرکت آلمانی «زیمنس» اخیرا از تهران بازدید کرد. پس از انقلاب ایران، آلمان از همکاری با تهران در حوزه هسته ای دلسرد شده بود و عملا نیروگاه اتمی بوشهر متوقف شد. اوایل هفته آینده، فدریکو موگرینی رییس دیپلماسی اتحادیه اروپا به تهران سفر می کند. انتظار می رود که این دیدار بهاری در مناسبات تجاری اروپا با ایران باشد.
