در شرکت نفت ملی ایران اعلام شد که معامله ایران با روسیه بر اساس بارتر انجام نخواهد شد. جمهوری اسلامی ایران که به میلیاردها دلار برای احیای رشته نفت نیاز دارد برای پیشنهاد شرایط سودآورتر کار به شرکت های خارجی آماده است تا سرمایه ضروری از خارج جلب شود. این دو خبر گواه چه چیزی است.
ولادیمیر ساژین کارشناس سیاسی و خاور شناس موضوع را مورد تفسیر قرار داده گفت:
معامله نفتی جمهوری اسلامی ایران — فدراسیون روسیه از ماجرای خاص خود برخوردار است. این ماجرا چند سال پیش در بحبوحه فشار تحریمی بر ایران از طرف کشورهای غربی آغاز شد. در آن زمان در تهران از صادرات نفت ایران به روسیه به مقدار 25 میلیون تن در سال صحبت شد. در عین حال، قرارداد 20 میلیارد دلاری که برای 5 سال در نظر گرفته می شد تبادل نفت ایران با کالاهای روسی را در نظر می گرفت. دیرتر از رقمی 10 بار کمتر چیزی حدود دو و نیم تا 3 میلیون تن در سال با قیمتی مناسب با سقوط قیمت های نفت صحبت شد. اما در صورت بارتر — غله روسیه و خودرو و دیگر کالاهای صنعتی و محصولات فلزی می بایست با نفت مبادله می شد. بدین ترتیب می شد گفت « نفت در عوض کالا».
در دوران دشوار فشار تحریمی بر ایران ( از جمله تحریم های نفتی) این طرح را می شد گام سیاسی مقامات ایرانی دانست تا به دشمنان غربی خود نشان بدهند که نفت ایران با وجود تلاش های دشمنان خریدار خود را پیدا می کند.
اما ایران در تبدیل مموراندوم به یک قرارداد تمام و کامل شتاب به خرج نداد. در این روزها شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد که موافقت ها با روسیه در باره همکاری در عرصه معاملات نفتی حاصل شده است اما هنوز به مرحله اجرا نرسیده اند. شایان ذکر است که در ماه اوت سال 2014 میلادی مطابق با مجموعه کامل پروژه های تجاری و از جمله در باره خرید نفت ایران از طرف روسیه مموراندومی به امضا رسید. اما این فرایند جلوتر از امضای این سند نرفت.
به احتمال زیاد در تهران در انتظار نتایج مذاکرات میانجی های بین المللی (5 عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل و آلمان) با ایران در باره برنامه هسته ای آن کشور بودند. زیرا امضای موافقت نامه جامع نهایی هسته ای باعث لغو تحریم ها در رابطه با ایران خواهد شد که امکانات وسیعی برای تهران در بازار بین المللی نفت ایجاد خواهد کرد.
به عقیده ولادیمیر ساژین، احتمالا این معامله می توانست قبل از آن انجام شود. چنین معامله ای در شرایط تحریمی وقتی صادرات نفت ایران اواسط سال 2013 میلادی تا 700 هزار بشکه نفت در شبانه روز در مقایسه با 2 میلیون و 400 هزار بشکه در سال2012- 2011 میلادی افت کرد منطقی می بود. اما نتایج مثبت مذاکرات هسته ای، اشتیاق ایرانی ها را کاهش داد.
در این روزها محسن قمصری مدیر روابط بین الملل شرکت ملی نفت ایران اعلام داشت که همکاری با روسیه در رشته نفت از حالت بارتر برخوردار نخواهد بود. به گفته آقای قمصری فرضا روسیه نفت ایران را خریداری و آنرا صادر خواهد کرد و ایران آزاد از تحریم ها می تواند با پول دریافتی کالاهای ضروری برای خود را در سراسر جهان و نه فقط در روسیه خریداری کند.
دکتر مهدی سنایی سفیر جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه اعلام نمود که نامیدن معامله نفتی « نفت در عوض کالا» صحیح نخواهد بود. « ما هرگز این موضوع را با چنین مضمونی و چنین عنوانی بررسی نکردیم و هیچگونه سندی در این باره به امضا نرساندیم».
ولادیمیر ساژین یاد آور می شود که بطورهمزمان با توضیحات ارائه شده از طرف ایران در باره معامله نفتی ایران و روسیه، خبری دریافت شد که تهران آماده است شرایط فوق العاده سودآور کاری را به شرکت های نفت خارجی پیشنهاد کند. روسای شرکت های نفت پس از آشنایی با طرح ارائه شده گفتند که این شرایط باصطلاح « قرارداد نفتی ایران» برای شرکت ها جالب تر از معاملات دو دهه گذشته است.
سرمایه گذاران خارجی ایران در گذشته پاداش ثابتی پس از اجرای پروژه دریافت می کردند اما حالا تهران آماده است سهمی از نفت استخراجی را به آنها پیشنهاد کند و حتی دست به عقب نشینی های دیگری بزند.
اینگونه پیشنهادات به عقیده ولادیمیر ساژین ایران را از نقطه نظر تجاری جذاب تر می کند و تعداد بیشتری از شرکت های نفتی غرب و شرق را به کار در ایران جلب خواهد کرد.
تغییر در سیاست نفتی ایران که در این اواخر مشاهده می شود کاملا قابل درک است. لغو تحریم ها به واقعیت محسوس مبدل می شود. نفت ایران دوباره به عامل مهم سیاسی و اقتصادی و مالی مبدل می شود که تأمین کننده ثبات و مدرنیزه کردن کشور خواهد بود.
مقامات جمهوری اسلامی ایران حساب خود را بر نفت بنا می کنند که محتاج میلیاردها میلیارد دلار است. به گفته آقای بیژن نامدار ژنگنه وزیر نفت ایران نیاز به سرمایه گذاری فقط در رشته نفت حدود 200 میلیارد دلار است. اما عرصه های دیگر اقتصاد ایران نیز وجود دارد که محتاج میلیاردها دلار سرمایه گذاری است.
از اینرو احساساتی شدن در باره پروژه « نفت درعوض کالا» بیجاست. تجارت تجارت است هر چند با مزه سیاسی.
