صومعه زنان نوودویچی در محله تاریخی مسکو — «خامونیکی» واقع است که یادبود بی نظیر قرن 16 است. مجموعه معماری مورد ارزیابی شایسته یونسکو قرار گرفت و نام آن در فهرست میراث جهانی وارد شد. قدیمی ترین کلیسا — کلیسای شمایل مریم مقدس «سمولِنسکی» —به لحاظ نقاشی های رودیواری و تزیینات غنی آن حیرت آور است. اواخر قرن 17، به دستور ملکه صوفیا جایگاه شمایل بسیار زیبایی با روکش طلا در آنجا ساخته شد. برج ناقوس صومعه که مزین به سنگ های تراش دار است زیباترین برج ناقوس در روسیه به حساب می آید.
واسیلی سوم، امیر کبیر مسکو بنیان گذار صومعه است. ساخت صومعه در سال 1524 میلادی آغاز شد. شاهزاده واسیلی 3 هزار روبل نقره خرج ساخت این صومعه کرد که پول هنگفتی برای آن دوران بود. در زمان جنگ، ساکنان صومعه بارها آسیب دیدند، از اینرو به جای استحکامات چوبی، دیوارهای سنگی و برج و باروهای مرتفع ساخته شدند. در سال 1612 میلادی نبردهای سختی در پای دیوار این صومعه بین تجاوزگران لهستانی که مسکو را اشغال کرده بودند و نیروهای مردمی تحت رهبری دمیتری پوژارسکی و کوزما مینین درگرفت. نیروهای روس توانستند پایتخت را از وجود اشغالگران آزاد کنند.
در قرن17، صومعه نوودویچی مورد توجه خاص درباریان قرار داشت. کمک های خیریه زیادی به صومعه می شد. بسیاری از درباریان و مالکان بزرگ برای دعا و نیایش به صومعه می رفتند و بعضی از دختران خاندان تزار و یا نخبگان راهبه می شدند. البته همه آنها، داوطلبانه سر از این صومعه در نمی آوردند: صومعه برای بسیاری از ساکنان ثروتمند « قفس طلایی» بود.
سرنوشت تراژیک ملکه صوفیا با این صومعه ارتباط دارد. ملکه صوفیا هزینه ساخت جایگاه شمایل در کلیسای « سمولنسکی» را تأمین کرد. او که زنی دانا و خردمند و قدرتمند بود چند سال کشور را به جای بردار خردسالش — تزار پطر اول اداره کرد. در زمان حکومت صوفیا، در صومعه « نوودویچی» کارهای ساخت و ساز جریان داشت. اما از قضا صومعه ای که ملکه صوفیا برای رونق بخشیدن به آن تلاش ورزید، زندان خود او شد. او مبارزه بر سر قدرت را به پطر باخت. ابتدا صوفیا زندگی راحتی در حبس داشت: خانه ای در محوطه صومعه، 11 خدمتکار و غذایش از آشپزخانه دربار تزار تأمین می شد. همه چیز پس از شورش افسران گارد تزار تغییر کرد که خواهان به حکوت رسیدن صوفیا بودند. پطر تمام امتیازات را از خواهرش سلب کرد و او را در اتاق کوچکی در برج صومعه زندانی کرد. تزار دستور داد جسد افسران شورشگر را در مقابل پنجره اتاق صوفیا آویزان کنند. او شخصا سر شورشیان دیگر را در کنار دیوار صومعه از تنشان جدا کرد. سالهای طولانی قصه های وحشتناکی در باره این محل رواج داشت: می گفتند ارواح تفنگداران شکنجه شده در آنجا می چرخند. ملکه بیچاره بزودی جان سپرد. هم اکنون اطراف برجی که صوفیا در آنجا زندانی بود و جان سپرد، می توان اشخاصی را دید که دستشان را روی دیوار سنگ سفید برج گذاشته و زیر لب چیزی زمزمه می کنند. این باور در مسکو رواج دارد: اگر در اطراف برج آرزویی کنید ، حتما برآورده خواهد شد.
در زمان جنگ کبیر میهنی سال 1812 میلادی وقتی مسکو توسط ارتش امپراطور ناپلئون تصرف شد ، کم مانده بود صومعه « نوودویچی» نابود شود. ناپلئون با عقب نشینی از شهر دستور انفجار آن را داد. اما راهب ها بشکه های باروت را بموقع پیدا کردند و توانستند آتش را خاموش کنند و قزاق های روس که بموقع به آنجا رسیدند سربازان فرانسوی را عقب راندند.
در سال 1922 میلادی انجام مراسم کلیسایی در صومعه «نوودویچی» متوقف شد: موزه تاریخی — هنری در آنجا مستقر شد. پس از چند سال کارهای باصطلاح « بازسازی» در صومعه آغاز شد که به نابودی گورستان صومعه — حدود 2000 آرامگاه — انجامید. خوشبختانه قبرستانی که در مجاورت دیوار جنوبی صومعه قرار داشت از « بازسازی» در امان ماند و در زمان شوروی یکی از معتبرترین گورستان های کشور شد. در آنجا شخصیت های دولتی و حزبی ، ژنرال ها و دانشمندان مشهور و هنرپیشگان معروف به خاک سپرده شده اند. قبرستان نوودویچی، تا به امروز مقام عالی خود را حفظ کرده است.
پس از فروپاشی اتحاد شوروی، صومعه نوودویچی به کلیسای ارتدکس روسیه بازگردانده شد. هم اکنون این صومعه یکی از مراکز معنوی مسکوست. اهالی مسکو از گردش در ساحل برکه نه چندان بزرگ آن در نزدکی دیوار های صومعه لذت می برند. صدای شهر بزرگ به آنجا نمی رسد و در داخل صومعه سکوت و آرامش حکمفرماست.
