نتیجه "آتش بس آبکی"

"توقف عملیات خصمانه" عنوان "آتش بس آبکی" ای بود که پس از چند سال تلاش بالاخره نماینده ویژه سازمان ملل توانست در سوریه به آن دست یابد. نوعی آتش بس که رسما آتش بس هم نیست مخصوصا که میان دولت و مخالفینی که هیچ تاثیری بر جریان درگیری ندارند برقرار شده.

شاید تکرار مکررات باشد اما برای آنهایی که اطلاع ندارند باید بیان کرد که جنگ سوریه عنوان جنگ میان دولت و مخالفین را یدک می کشد اما در واقع جنگ میان دولت سوریه و تعدادی اندک مخالفین سوری و شمار بسیاری مزدور خارجی است. مزدورانی که فقط برای پول و شهوت روانی در سوریه می جنگند نه برای آزادی مردم سوریه.
در این ماجرا دو جریان اصلی منطقه ای درگیر هستند. یکی جریان مقاومت برعلیه اسرائیل که مورد حمایت ایران است و دیگری جریان مخالف قدرت گرفتن جریان مقاومت بر علیه اسرائیل که فعلا مورد حمایت ترکیه و عربستان سعودی و قطر و… است.
دلیل اصلی تلاش برای سرنگونی جریان مورد حمایت ایران این است که این جریان تنها جریانی در میان اعراب به شمار می آید که توانسته اسرائیل را شکست دهد در حالی که سران کشورهای عربی در تلاش بودند عرب ها را متقاعد کنند که چون امکان شکست اسرائیل وجود ندارد پس باید با آن سازش کرد و وضعیت موجود را پذیرفت. در واقع پیروزی های حزب الله لبنان اقتدار این رهبران را زیر سوال می برد و قطعا رهبرانی که عرش خود را در خطر می بینند برای مقابله با این تهدید بپا می خیزند.
در مورد ترکیه هم کم و بیش ماجرا مشابه است. حزب فعلی حاکم بر ترکیه یک حزب اسلام گرای اخوانی (همفکر اخوان المسلمین در مصر و دیگر کشورهای اسلامی) است و هدف آن بازگرداندن خلافت عثمانی است. ترک ها هیچ وقت خیانت عرب ها که منجر به سرنگونی امپراتوری عثمانی شد را فراموش نکرده و نخواهند کرد و تفاوت تفکر حزب حاکم بر ترکیه با اخوان المسلمین در دیگر کشورهای اسلامی در آن است که ترک ها خواهان بازگرداندن خلافت عثمانی هستند در حالی که اخوانی های دیگر به دنبال بازگرداندن خلافت عربی هستند. مردم ترکیه هم نسبت به اشغال فلسطین توسط اسرائیل حساس هستند و به این دلیل آقای اردوغان در مناسبت های مختلف تلاش کرد از مردم فلسطین حمایت کند تا به محبوبیت داخلی خود بیافزاید.
در این میان قطر که طی سالهای گذشته دچار مازاد درآمد ارزی هنگفت شده بود نیز با حمایت از اخوان المسلمین که فعلا به دلیل سرکوب شدید در مصر و دیگر کشورهای اسلامی با نبود رهبری مقتدر مواجه هستند تلاش دارد این جریان را به نفع خود مصادره کند و نقشی بسیار بزرگتر از جایگاه ژئوپولتیک خود بازی کند.
عربستان سعودی هم که تلاش دارد خلافت اسلامی بر مبنای تعالیم سلفی وهابی به مرکزیت مکه راه اندازی کند.
این سه جریان اخوانی ترکیه — اخوان المسلمین عرب — وهابیت عربستان در میان کشورهای اسلامی سنی مذهب دارای اختلافات شدیدی فیما بین یکدیگر هستند اما فعلا برای حذف جریان مقاومت شیعی وسنی مورد حمایت ایران و جریان ملی گرایی عرب که در سوریه توسط حکومت سوریه رهبری می شود در تلاش هستند تا با همبستگی با هم یک حریف را به در کنند تا بعدا به حساب یکدیگر برسند. چشم انداز دیدگاه اینان را می توان در لیبی که سالهاست درگیر جنگ میان این سه جریان به علاوه جریان ملی گرایی عرب که مورد حمایت مصر است می باشیم، در لیبی نه جریان مقاومت در جنگ ها حضور دارد و نه ایران فقط جریانات سنی با هم درگیر هستند.
حال به این ماجرا خواسته های به حق بعضی اقلیت ها همچون کرد ها برای داشتن یک زندگی مناسب بر اساس حد اقل حقوق انسانی متعارف را اضافه کنید تا متوجه شوید چند جریان در سوریه با هم درگیر هستند.
اگر ماجرای این جریان ها فقط میان سوری ها بود شاید مساله سالها پیش حل شده بود چون جریانات وابسته به دیگر کشورها در میان مردمان سوریه که امروزه اکثرا آواره شده اند قدرت ندارد اما با توجه به اینکه ترکیه — عربستان سعودی — قطر و… جهت تقویت جریان های ضعیف خود در سوریه اقدام به استفاده از نیروهایی از دیگر کشورها نموده اند این ماجرا به این صورت پیچده شده.
امروزه طبق گزارش دبیر کل سازمان ملل اتباع بیش از 84 کشور در میان جنگجویان مخالفین دولت سوریه حضور دارند.
یعنی عملا سوریه توسط اتباع 84 کشور اشغال شده.
با توجه به این شرایط قطعا هرگونه توافقی میان دولت سوریه و مخالفین سوری خود که شامل اتباع این 84 کشور نشود بی نتیجه خواهد ماند.
عمده سرزمین سوریه نیز امروزه توسط داعش و جبهه النصره (شاخه رسمی القاعده در سوریه) که عمدتا متشکل از جنگجویان خارجی هستند اشغال شده و بخشی از شمال سوریه هم در اختیار کرد ها قرار دارد.
به دلیل مخالفت های ترکیه کردها از شرکت در مذاکرات محروم هستند و به دلیل اینکه داعش و جبهه النصره هم تروریست هستند و هم عمدتا سوری نیستند این دو نیز در مذاکرات صلح سوریه حضور ندارند. یعنی عملا عمده نیروهایی که روی زمین تسلط دارند در مذاکرات حضور ندارند. به این ترتیب توافق میان دولت سوریه و مخالفین سوری آن شامل بخش کوچکی از خطوط تماس جنگی و درگیری می گردد، حال بماند که حتی توافق "آتش بس" نیست بلکه توقف "عملیات خصمانه" است عملیات خصمانه ای که هر طرف می تواند آن را به سلیقه خود تفسیر کند.
با توجه به اینکه نقشه دولت سوریه مبنی بر این بود که با مخالفین سوری خود به نوعی توافق سیاسی به نابودی و حذف فیزیکی برسد و کل نیروی خود را متمرکز بیرون راندن نیروهای خارجی نماید، این نیروها طی همه های اخیر به شگردهای مختلف اجازه تثبیت این توافق را ندادند و اقدام به نقض توافق به شکل های مختلف نمودند که متداول ترین آن انجام عملیات و درگیری با نام گروه های سوری و یا اسامی ساختگی بود. طبق آخرین شمارش گروهها حدود 2500 گروه کوچک و بزرگ با اسامی مختلف در سوریه جزو مخالفین هستند که برخی نام دارند ولی عضو ندارند.
روسیه که سردمدار رسیدن به راهکار سیاسی در سوریه بود طی چند ماه اخیر تلاش های فراوانی برای تثبیت آتش بس و گفتگو میان دولت و مخالفین در سوریه انجام داد ولی همه تلاش ها با سنگ اندازی های حامیان این گروه ها مخصوصا عربستان سعودی و ترکیه به بن بست رسید. در آخرین تلاش خود روسیه به ایالات متحده پیشنهاد تشکیل یک اتاق عملیات مشترک و تعیین تکلیف گروه های تروریستی برای همکاری در نابودی آنها نمود که این پیشنهاد هم با کمال تعجب توسط ایالات متحده رد شد و این کشور رسما اعلام کرد که تمایلی برای نابودی گروه های تروریستی در سوریه، از جمله جبهه النصره که رسما شاخه القاعده در سوریه است، ندارد.
جای تعجب دارد که ایالات متحده مدعی مبارزه با تروریسم است و مدعی است که می خواهد القاعده را در سرتاسر جهان ریشه کن کند و چنین پیشنهادی را رد می کند و به تثبیت حضور القاعده در سوریه کمک می کند.
ایران معتقد است که جریان های تروریستی خارجی در سوریه باید از بین بروند تا زمینه گفتگو میان خود سوری ها برای آینده خود فراهم شود و سوری ها بدون فشار و نفوذ خارجی با هم به توافق برسند.
با این شرایط و با توجه به بمب گذاری های اخیر در لاذقیه که تا به حال به عنوان یک شهر امن به حساب می آمد و همچنین رفتارهای تحریک آمیز مخالفان در جبهه های مختلف بعید است شرایط این "آتش بس آبکی" ادامه یابد و احتمال اینکه سیاست دولت سوریه از مدارا با مخالفین به حذف فیزیکی آنها تغییر یابد بسیار زیاد است و تعداد بیشتری از بازیگران از جمله روسیه به صف طرفداران تفکر ایرانی مبنی بر خذف تروریست های خارجی برای تامین زمینه گفتگو سیاسی میان مردمان سوریه خواهند پیوست.