تلاش داعش برای شکست دول جنوبی شوروی سابق

سال 2015 برای دول آسیای مرکزی سهل و ساده نبود.

مشکلات امنیتی به سختی های اقتصادی اضافه شد. تشدید فعالیت های استخدام کنندگان داعش به درد اصلی مقامات مبدل گردید. طی یک سال از منابع مختلف خبرهایی در خصوص حضور شهروندان جمهوری های جنوبی شوروی سابق در گروه های مذهبی افراطی در خاور میانه و افغانستان به گوش می رسید.
کارشناسان در تاجیکستان در گفتگویی با " اسپوتنیک" شرح می دهند ، چطور داعش سعی دارد راهی به آسیای مرکزی بیابد و چه اقداماتی برای مقابله با تروریست و افراط گرایی در منطقه انجام می شود.
امروز ، شاید کسی نتواند تعداد دقیق شهروندان کشورهای آسیای مرکزی را که در گروه های داعش می جنگند بشمارد. ارگان های محافظ قانون دول در رسانه های محلی لحظه به لحظه اطلاعاتی را منتشر می کنند در خصوص تعداد تقریبی افرادی که به جهادیون پیوسته اند. اما باید تاکید کرد که این اطلاعات تقریبی است. بر اساس خبرهای سازمان اطلاعات
در گروهک تروریستی ممنوعه داعش طی دو سال اخیر بیش از 600 شهروند تاجیک عضویت داشته اند. تقریبا 300 نفر از آنها کشته شده اند. در حال حاضر دادستانی کل کشور 400 پرونده ی قضایی در ارتباط با افرادی تشکیل داده است که در عملیات های نظامی در خاور میانه شرکت دارند. رقم های وحشت برانگیزی از قزاقستان و قرقیزستان نیز به گوش می رسد. رسانه های این دول پیشتر اطلاعاتی در خصوص حضور احتمالی بیش از 300 شهروند قزاقستان و صدها نفر از قرقیزستان در گروهک داعش را منتشر کرده بودند. در هر یک از کشورهای آسیای مرکزی کارشناسان امور امنیتی کار می کنند. آنها البته به این امر توجه نشان می دهند که چطوراین افراد در گروه های داعش در سوریه ظاهر می شوند. بیش از همه این نظر وجود دارد که افراد با روش های غیر تماسی و از طریق شبکه های اجتماعی در اینترنت و وب سایت های افراطی استخدام می شوند. شیرعلی رضایف، نویسنده ی مقالات علمی مربوط به مشکلات رادیکالیسم و کارشناس مرکز تحقیقات استراتژیک تحت ریاست جمهوری تاجیکستان با این نقطه نظر موافق است. او می گوید:
امروز افراطیون از روش های مختلف برای خبررسانی و هشدار استفاده می کنند به طور مثال فیلم های ویدئویی ساخته یا صداها را ضبط می کنند و آنها را برای جذب تاجیک ها به داعش استفاده می نمایند. اگر تحقیقات گسترده ای انجام شود می توان این اقدامات را آشکار کرد.
به گفته ی تحلیل گری از دوشنبه ، سازمان های محافظ قانون به افزایش تعداد منابع اینترنتی با جنبه ی افراط گرایی عکس العمل نشان می دهند. امسال در تاجیکستان تقریبا 100 سایت بسته شده است. صفحات اینترنتی گروهک هایی چون " داعش" ، جنبش اسلامی ازبکستان ، سازمان " اخوان المسلمین" ، حزب التحریر" ، " امارات قفقاز" ، " جماعت انصارالله" ، " جبهه النصره " و " القاعده" در این لیست قرار دارند. اقدامات مربوط به بلوکه کردن سایت های اینترنتی سازمان های ممنوعه در کشورهای منطقه نیز انجام شده است. شیرعلی رضایف کارشناس مسائل رادیکالیسم توضیح می دهد:
امروز باید دقیقا بر روی فضای اطلاعاتی کار کرد. به طور مثال در آسیای مرکزی، قزاقستان تجربه ی زیادی دارد. در سال گذشته با تصمیم دادگاه تعداد زیادی از وب سایت هایی که افراط گرایی و رادیکالیسم را تبلیغ می کنند مشخص شده و بسته شدند. اگر تلاش دولت در زمینه ی اطلاعاتی معطوف گردد می توان سطح رادیکالیسم را کاهش داد.
کارشناسان در زمینه ی امنیت خاطر نشان می کنند که بلوکه کردن برخی از سایت های اینترنتی به حل بخشی از این مشکل کمک می کند. تحلیل گران به مقامات پیشنهاد میدهند که دستور کار اطلاعاتی جایگزین را در اینترنت قرار دهند یعنی عملا با قراردادن موضوعات با کیفیتی که ماهیت ضد افراطی دارند در شبکه های اینترنتی رادیکالیسم را سرکوب نمایند.
بر اساس ارزیابی های کارشناسان ، اکثرا افراد بین سنین 18 تا 40 سال به گروه های سازمان های ممنوعه در آسیای مرکزی وارد می شوند. آنها از طریق کانال هایی که هم در داخل کشور و هم در خارج فعالند در دام استخدام کنندگان می افتند. متخصصین ضمن نشان دادن کانال هایی که خارج از مرزهای منطقه فعالند مسیر به خاور میانه را از روسیه می دانند. کاسیم بیک محمدوف ، تحلیل گر تاجیکستانی به رادیو اسپوتنیک توضیح می دهد که آسیب پذیرترین گروه، کارگران مهاجر هستند.
افراد جوان یعنی کارگران مهاجر با جامعه ی محلی در روسیه ادغام نمی شوند. آنها جداگانه زندگی می کنند. نمایندگان روحانیون رسمی نه از روسیه و نه از کشورهای آسیای مرکزی به طور فعال با آنها کار نمی کنند. در عین حال فرستادگان سازمان های افراطی و تروریستی به شکل فعال بر روی ایدئولوژی آنها کار می کنند. پیشتر نمایندگان قفقاز نقش آشوبگران را ایفا می کردند و اکنون نسل آشوبگران سازمان های افراطی از جمله از دول آسیای مرکزی رشد کرده است. اوضاع ایدئولوژی بسیار خطرناک است. حداقل 20 درصد کارگران مهاجر یکبار در سال به کشورهای خود بازمی گردند و در آنجا روحیه ی داعشی را پرورش و توسعه می دهند.
کارشناسان توضیح می دهند که یافتن استخدام کنندگان سازمان داعش که با مهاجرین در روسیه کار می کنند به شدت دشوار است. مسئله این است که مهاجرین از کشورهای آسیای مرکزی در روسیه به شکل بسته زندگی می کنند و سازمان اطلاعات روسیه به دشورای می تواند ماموران خود را به چنین محافلی وارد کند. در این شرایط به همکاری سازمان های اطلاعات کشورهای شوروی سابق نیازاست. ویکتور میخایلوف، کارشناس مسائل رادیکالیسم از ازبکستان و رئیس سایت خبری " آنتی ترور تودی. کام" می گوید:
استخدام به شدت در جریان است برای آنکه جوانان به شکل بسته ای زندگی می کنند. سازمان اطلاعات روسیه نمی تواند از روش های اعزام مامور استفاده کند. در این شرایط آنها درواقع قدرتی ندارند. هیچ ادبیات و جزوه ای توزیع نمی شود همانطور که ده سال پیش انجام می شد امروز گجت ها با فن آوری های نوین وجود دارند.
کارشناسان ضمن صحبت در خصوص کانال های درون خود کشورهای آسیای مرکزی خاطر نشان می کنند که شرایط در آنجا متفاوت است. به طور مثال در ازبکستان توانسته اند مانع قابل اعتمادی ایجاد کنند. مسئله ی پیچیده تر در قرقیزستان و تاجیکستان است. در این کشورها مواردی بود که جوانان به خاطر پول و یا ایده های خیالی در دام استخدام کنندگان اسیر شده و به منطقه درگیری فرستاده شدند. رسانه های محلی در این خصوص اطلاع داده اند. و همیشه هم افراد تنگدست صید شبکه های استخدامی نشده اند بلکه افراد متمول هم بودند. به طور مثال فرمانده ی سابق مامورین ویژه ی پلیس تاجیکستان گل مراد حلیموف که فردی ثروتمند و تحت لوای دولت بود برای جنگ در سوریه عازم شد. پرونده ی قضایی با عنوان " مزدور" و " خیانت به میهن " برای این نظامی فراری در تاجیکستان تشکیل شده است. در آغاز ماه دسامبر سال جاری برخی از رسانه های تاجیکی اطلاع دادند که فرمانده ی فراری در جریان بمباران ها در سوریه به شدت زخمی شده و در واقع دیگر به درد گروهک نمی خورد.
کارشناسان برای شوخ طبعی نیست که می گویند در آسیای مرکزی به شدت با گسترش و نشر ایده ی ساختارهای ممنوعه مبارزه می کنند.
مسئله ی مهم این است که در منطقه تهدیدات مشخصی وجود دارد. مثلا در قرقیزستان ، تاجیکستان و ازبکستان تحلیل گران می گویند که سازمان های محافظ قانون مکانیزم مقابله با رادیکالیسم را با محافل کارشناسی و نمایندگان مردمی بحث و بررسی می کنند. فعلا در دول با روش های تنبیهی و تبلیغات مبارزه می کنند. نتایج مشخصی بدست آمده است اما تصمیمات مذکور مبارزه با عواقب مشکل است نه با دلایل آن. کارشناسان فاکتورهای افراطی گری جوانان را ، بیکاری و عدم حمایت اجتماعی از مردم می خوانند.
مسئله ی فعال شدن عملیات های جنگی در نزدیکی مرزهای جنوبی کشورهای شوروی سابق بر این تنش ها می افزاید. مقامات رسمی افغانستان اعلام کردند که در این عملیات ها نیروهای متصل به داعش شرکت دارند. بدون شک تحلیل گران اوضاع در استان های شمالی افغانستان را بررسی می کنند. کارشناسان آنرا تحقیر آمیز خوانده و خاطر نشان می کنند که دول شوروی سابق در آسیای مرکزی خطرات در حال رشد را پیش رو دارند.
کارشناسان در منطقه به ویژه از ورود برخی طالبان افغانستان زیر لوای داعش نگران و مشوشند. در حال حاضر نیروهای رادیکالی در افغانستان خوشبختانه فعلا برای همسایگان به شکل جداگانه عمل می کنند. جنبش طالبان جنبه ی پروژه ی پشتو درون افغانستانی خود را حفظ کرده است. اما طالبان یکپارچه نیستند و برای همین ناظرین بعید نمی دانند که در مرحله ای مشخص بخشی از طالبان به داعش بپیوندند که ممکن است عواقب غیر قابل پیش بینی برای منطقه به همراه داشته باشد.
در زمینه ی این چالش ها برای منطقه ، تحولات سیاست داخلی دول آسیای مرکزی هم در حال وقوع است. یکبار دیگر در دستور کار کشورهای منطقه همانند سال های اول بعد از فروپاشی شوروی ، مسائل حفظ ثبات و امنیت به اولویت تبدیل می شوند.
کارشناسان از تغییرات احتمالی در سیاست خارجی نیز خبر می دهند. در شرایط بروز چالش های جدید کشورهای منطقه حمایت هایی را از شرکای قوی تر در امور نظامی جستجو می کنند. در خصوص تاجیک ها ، دوشنبه در این طرح بر روی حمایت روسیه و سازمان پیمان امنیت جمعی حساب می کند. کارشناسان در دوشنبه می گویند که زمستان از قدیم دوره ای آرام برای مرزهای تاجیکستان و افغانستان بوده است. تصور می شود که در زمستان شبه نظامیان زمانی را برای آماده سازی صرف می کنند و بسیاری از راه های کوهستانی برف پوش شده اند و جابه جایی در آنها با مشکلاتی روبروست. اما کارشناسان بعید نمی دانند که در بهار گروه های افراطیون مذهبی فعال شوند. صبر می کنیم و خواهیم دید.