شاید دلایل آن ، سالگرد تصویب برجام توسط واسطه های بین المللی (گروه 5+1) و ایران باشد یا شاید ارائه گزارش بان کی مون دبیر کل سازمان ملل متحد در خصوص اجرای وظایف مربوط به برنامه ی هسته ای توسط ایران است و یا ممکن است نقد این گزارش یا اطلاعات مربوط به آمادگی روسیه برای خرید آب سنگین ایران باشد. در هر صورت بهانه برای بحث و بررسی موضوع هسته ای ایران وجود دارد. ماهیت آن چیست؟ شرق شناس و تحلیل گر سیاسی ولادیمیر ساژین در این باره می گوید:
تمامی این حوادث دلیلی برای رسانه ها بود تا بحث و بررسی حول برنامه ی هسته ای ایران را از سر بگیرند.
چهاردهم جولای ، سالگرد برجام بود. این سند نقطه ی اوج تلاش های دیپلماتیک جوامع بین الملل برای دستیابی به راه حل طولانی مدت و امید بخش در برنامه ی هسته ای ایران بود.
بیستم جولای ، یک سال از روز تصویب قطع نامه ی 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد گذشت.
ساژین ادامه میدهد ، در این سند شورای امنیت تاکید کرد که اجرای برجام کلا باعث اعتماد به جنبه ی صلح آمیز بودن برنامه ی هسته ای ایران شده و به این مسئله توجه شد که برجام به ترویج و تسهیل ارتباطات تجاری — اقتصادی و همکاری همه جانبه با ایران کمک خواهد کرد.
هجدهم جولای ، شش ماه پس از آغاز اجرای برجام در جلسه ی شورای امنیت بان کی مون دبیر کل سازمان ملل متحد گزارش مربوط به اجرای وظایف برنامه ی هسته ای ایران را ارائه کرد.
لازم به ذکر است که این گزارش عکس العمل های مختلفی را در روسیه ، آمریکا و ایران به دنبال داشت. در این سند، بان کی مون خاطر نشان می کند که ایران دقیقا تمامی وظایف مربوط به خود را در برنامه ی هسته ای اجرا می کند. و واقعا هم همینطور است. کار تبدیل زیرساخت های هسته ای ایران با توجه به نیاز برجام دقیقا برطبق توافق انجام می شود. به طور مثال ، آخرین اخبار گویای این است که برطبق برجام 130 تن آب سنگین می تواند در ایران باشد. بدین ترتیب طرح تولید آن ممنوع نیست و ادامه دارد. روسیه هم آماده است که مازاد آنرا در آینده ی نزدیک از ایران بخرد. سخن در خصوص 40 تن آب سنگین است.
بان کی مون در گزارش خود ، بعد از تحسین تهران نکات انتقادی را نیز مطرح کرد. رادیو اسپوتنیک پیشتر در خصوص دلایل و عواقب آن شرح داده است.
گله و شکایت در جریان اجرای تقاضاهای برجام و قطع نامه 2231 از طرف ایران هم وجود دارد. به عقیده ی کارشناسان، آمریکا تنها بخشی از 50 میلیارد دلار سرمایه ایرانی را که قول داده بود آزاد کرده است. برخی از قراردادهای عمده همچنان بلوکه هستند. معاهده مربوط به فروش 80 هواپیمای بوئینگ به شرکت هوایی ایران ایر به مبلغ 17.6 میلیارد و همچنین فروش هواپیماهای ایرباس به مبلغ 27 میلیارد دلار. به طور کل مسئله بیمه بار حتی پس از آغاز اجرای برجام حل نشده است. یکی از اصلی ترین مشکلات ، عدم ابتکار عمل بانک های بزرگ خارجی برای از سرگیری ارتباطات با سیستم بانکی ایران است. مقامات رسمی ایران بارها در این خصوص اطلاع داده اند از رئیس بانک مرکزی ایران ولی الله سیف که خاطر نشان کرد اگرچه وزارت خزانه داری آمریکا رسما از پیگرد قانونی اشخاص ثالث به خاطر همکاری با ایران امتناع کرد ، بانک های خارجی همچنان از پیگردهای سیستم های قضایی آمریکایی می ترسند.
همکاری علمی ایران با سایرکشورها در ارتباط با اجرای محدویت های جدید از جانب آمریکا برای دادن ویزا به اشخاصی که قبلا به ایران سفر کرده اند وجود دارد همچنین موانع مربوط به محدودیت های سازمانی برای انتشار مقالات علمی ایران در خارج هم هست.
در ایران رضایت و خوشحالی زیادی در خصوص تصویب برجام بود. اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران از عمل رئیس جمهور روحانی به عنوان مبتکر توافق حمایت کردند اما مسئله دشوارتر و پیچیده تر است برای آنکه گذاشتن تحریم راحت تر از برداشن آن است. تحریم ، سیستم چند سطحی پیچیده ای است که در ساختارهای مالی ، اقتصادی و سیاسی تقریبا کل جهان وجود دارد. در ایران یک سال پیش این عقیده ایجاد شد که فردای پس از آغاز لغو تحریم ها همه چیز تغییر خواهد کرد اما اینطور نشد. امیدهایی که مردم ناآشنا با مسائل تجربه کرده بودند به طور کامل توجیه نشد. اما خوشبختانه علی رغم تمامی سختی ها این روند در حال اجراست.
ساژین خاتمه می دهد: البته ، حل نشدن بسیاری از مشکلات پس از آغاز اجرای برجام موقعیت پیروان آن و طرفداران رئیس جمهور حسن روحانی و دولت او را دشوار می کند. اما این موضوع دیگری است که به تحقیقات و پروژهشهای تخصصی نیازمند است.
