نتایج و چشم اندازهای آینده روابط روسیه و ایران در سالی که گذشت

سال نو میلادی 2016 آغاز می شود. در آستانه سپری شدن سال قدیم و فرارسیدن سال جدید خوب است که نتیجه گیری از دوازده ماه گذشته انجام شود.

نتایج سال برای ایران و برای روابط ایران و روسیه چطور است؟ و پیش بینی برای آینده چیست؟ شرق شناس ولادیمیر ساژین در این باره می گوید:
سال 2015 برای ارتباطات ایران و روسیه بسیار قابل توجه بود. شاید در تاریخ جدید روسیه و جمهوری اسلامی ایران هیچ گاه چنین دوره ی سازنده ای نبوده است.
انعقاد " توافق اتمی" ، که برای دستیابی به آن مسکو حداکثر تلاش خود را به خرج داد ، آغاز مرحله ی جدیدی در زندگی خارجی و سیاست داخلی ایران گشت. تصویب برجام در چهارچوب توافق، ایران را از ایزوله سیاسی و تجاری اقتصادی خارج کرده و چشم اندازهای گسترده ای را برای توسعه ی ارتباطات چند جانبه با بسیاری از کشورها و از جمله روسیه ایجاد نمود.
ولادیمیر ساژین ادامه می دهد: حوادث مهم سال ، سفر ماه نوامبر رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین به ایران بود. دیدارها و مذاکرات رئیس جمهور روسیه با رهبر ایران آیت الله خامنه ای و رئیس جمهور کشور حسن روحانی نبض قدرتمندی برای توسعه ی ارتباطات دوجانبه عملا در تمامی زمینه ها به وجود آورد.
در سطح عالی مسائل استراتژیکی مهم حل و فصل بحران سوریه ، مبارزه ی مشترک با تروریسم بین المللی بحث و بررسی شد. نزدیکی مواضع مسکو و تهران و دیدگاه های مشترک آنها در نقش و جایگاه رئیس جمهور سوریه بشار اسد در حل بحران سوریه تایید گردید.
توجه ویژه در دیدار سطح عالی در تهران به ارتباطات اقتصادی و تجاری دوجانبه معطوف گردید. رئیس جمهور روسیه تاکید کرد که روسیه و ایران محرک های ارتباطات دوجانبه را توسعه داده ، به تنوع محصولات توجه نشان داده و به طور گسترده تر از ارزهای ملی در صورت حساب های متقابل استفاده خواهند کرد.
ولادیمیر پوتین اطلاع داد ، روسیه آماده است که وام ضروری دولتی به میزان 5 میلیارد دلار به این امر اختصاص دهد. بخش اول 2.2 میلیارد دلار است که به ارتباطات مالی و اقتصادی ، ساخت نیروگاه برق و خط راه آهن مرتبط می شود ، پروژه هایی که در جریان سفر ولادیمیر پوتین به ایران امضاء شدند. برای همکاری مشترک 35 پروژه ی اولیه در زمینه ی انرژی ، ساخت و ساز ، ترمینال های دریایی و خطوط راه آهن و غیره انتخاب شده اند.
پوتین خاطر نشان نمود: ما همکاری متقابل را در انرژی اتمی ادامه میدهیم. وی یادآوری نمود که واحد اول نیروگاه اتمی بوشهر به طور کامل به کار افتاده و کار ساخت 2 و 3 واحد دیگر آغاز شده است. در حضور روسای جمهور دو کشور برخی از اسناد امضاء شد.
در سال 2015 غیر از گفتگوی روسیه و ایران در سطح عالی عملا هر ماهه دیدارهای نمایندگان وزارت خانه ها و سازمان های دو کشور صورت می گرفت. 21 تا 23 دسامبر در تهران نمایشگاه صنایع روسی " گفتگوی صنعتی — تجاری: روسیه و ایران" برگزار شد. وزیر صنایع و تجارت روسیه دنیس مانتوروف سرپرست آن بود.
حجم تبادلات کالا بین روسیه و ایران در سال 2014 تقریبا 1.7 میلیارد دلار بود که البته با پتانسیل دو کشور مطابقت ندارد. بنابراین طبیعی است که رهبران روسیه و ایران در خصوص قصد و نیت خود برای افزایش تبادلات کالا خبر دهند.
ساژین خاطر نشان می کند: روسیه و ایران ، کشورهای برجسته در زمینه ی منابع نفت و گاز طبیعی در جهان هستند و منافع متقابل برای همکاری در این زمینه دارند. در ماه اوت سال 2014 روسیه و ایران یادداشت تفاهم مربوط به ارسال نفت ایرانی در عوض کالا را امضاء کردند. در آینده طرفین شرایط توافق را طراحی خواهند کرد. ضمنا امکان انعقاد قراردادهای تبادلی در زمینه نفت و گاز بررسی شد (گرفتن نفت و گاز و فرآورده های نفتی از روسیه به شمال ایران و ارسال حجم معادل نفت ، گاز و فرآورده های نفتی تولید ایران توسط پیمانکاران روسی از طریق بنادر و ترمینال هایی در جنوب ایران).
در نوامبر سال 2015 شرکت روسی " زاروبژ نفت " یادداشت تفاهمی در خصوص احتمال کار در میدان نفتی چنگوله در اناران واقع در جنوب غربی ایران امضاء کرد. ضمنا شرکت به پروژه هایی برای افزایش بازیافت نفت در میدان های قدیمی علاقه مند است. هشتم دسامبر سال 2015 ایگور سچین ، رئیس " روس نفت" به تهران سفر کرد و نتیجه سفر اعلام تصمیم طرفین برای ادامه مذاکرات مربوط به کارآینده ی شرکت در ایران بود.
از نوامبر سال 2015 ، گازپروم روسی مذاکراتی را با شرکت های ایرانی در خصوص خرید انواع تجهیزات نفت و گازی تولید ایران دارد.
در نوامبر سال 2015 در انتهای مذاکرات معاون رئیس جمهور روسیه دیمیتری راگوزین با معاون ریاست جمهوری ایران سورنا ستاری اعلام شد که ایران و روسیه در خصوص توسعه ی همکاری در زمینه هوا فضا توافق کرده اند. طرف ایرانی به سیستم راهیابی گلوناس روسی علاقه مند است.
چشم انداز های بیشتر همکاری دو کشور در تبادل محصولات کشاورزی است. ضمنا رئیس جمهور پوتین در جلسه ی شورای عالی اقتصادی اوراسیا در تاریخ 21 دسامبر مسئله ی کاهش عوارض برای واردات محصولات کشاورزی از ایران به اوراسیا را پیشنهاد داد.
شاخص بهبود ارتباطات ایران و روسیه در سال 2015 حل مشکل اس —300 بود. در سپتامبر قرارداد جدیدی برای ارسال سامانه ی موشکی اس —300 به ایران امضاء شد. اجرای این سند یعنی ارسال این سامانه به ایران در ژانویه سال آینده شروع شده و درپاییز خاتمه می یابد. یادآوری می کنیم که در ساختار هر مجموعه پست فرماندهی و دو بخش با چهار دستگاه پرتاب در هر کدام قرار دارد و قیمت دو مجموعه برای سامانه اس — 300 بیش از یک میلیارد دلار است. بلافاصله پس از امضای قرارداد اولین بخش سامانه موشکی به سایت روسی کاپوستین یار فرستاده شد. در حال حاضر این سیستم ها در آنجا برای تایید جنبه های فن آوری آزمایش می شوند. سپس آنها را به بندر روسی در دریای خزر فرستاده و از آنجا از طریق دریا به ایران ارسال خواهند شد.
ضمنا در سال 2016 تقریبا 80 متخصص ایرانی دوره های آماده سازی برای بهره برداری از اس —300 را در مراکز آموزشی روسیه سپری خواهند کرد. مدت زمان آموزش تقریبا چهار ماه خواهد بود. قیمت آن در قرارداد آمده است.
ساژین خاتمه میدهد: بدین ترتیب می توان گفت که ارتباطات روسیه و ایران در تمامی زمینه ها در سال 2015 به سطح جدید ی وارد شده است. مهم این است که در سال آینده درجه ی بالای توسعه ی ارتباطات و برنامه های مطرح شده در سال سپری شده کاهش نیافته و تمامی ایده ها ، پروژه ها به قراردادهای واقعی تبدیل شوند. و علی رغم موانع بروکراتیکی و اداری موجود در دو کشور به اجرای بی قید و شرط آنها دست یابند.