سفر یوکیا آمانو دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی ایران به ایران در مطابقت کامل با مفاد قرارداد امضا شده بین آژانس بین المللی انرژی اتمی و ایران انجام شد که ارائه راه حل نهایی مسأله مربوط به اهداف احتمالی نظامی فعالیت قبلی هسته ای را در نظر می گیرد. این سند که « نقشه راه» نام دارد 14 ماه ژوئیه به امضا رسید ، یعنی در آن روزی که نقشه عمل جامع مشترک تاریخی توسط گروه « شش» میانجیان بین المللی و ایران به امضا رسید.
کار در چارچوب پیمان « آژانس بین المللی انرژی اتمی — ایران» باید بطور نهایی کارشناسان آژانس اتمی را به حالت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران قانع سازد. تمام برنامه ها در چارچوب این توافق باید تا 15 اکتبر به پایان برسد. یوکیا آمانو تا 15 ماه دسامبر باید گزارشی را آماده کند که حاوی ارزیابی همه جانبه نتایج همکاری با ایران باشد. اگر نتایج گواه آن باشند که تهران هیچگونه فعالیت هسته ای اعلام نشده ندارد، سند مربوطه اساسی برای آغاز اجرای تعهدات طرفین در رابطه با نقشه عمل جامع مشترک از جمله در رابطه با لغو تحریم ها بر ضد ایران خواهد شد. لغو تحریم ها بلافاصله پس از آنکه آژانس بین المللی انرژی هسته ای اعلام کند که ایران به سوالات مربوط به فعالیت هسته ای خود در گذشته پاسخ داده و اقدامات مربوط به محدود سازی فعالیت هسته ای خود را اجرا می کند به اجرا در خواهد آمد.
شایان ذکر است که در جریان این سفر یوکیا آمانو دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی که ریاست هیأت نمایندگی آژانس هسته ای را عهده دار است از کارخانه « پارچین» دیدن کرد. این دیدار برای نخستین بار طی سالهای طولانی انجام شد. از سال 2005 میلادی آژانس هسته ای بارها سعی کرد از کارخانه نظامی دیدن کند اما ایرانی ها مدام از صدور اجازه بازرسی این کارخانه خودداری می ورزیدند. علت چنین برخورد ایرانی ها نسبت به تقاضای آژانس هسته ای چیست؟
ولادیمیر ساژین کارشناس سیاسی و خاور شناس روسیه در این خصوص گفت: موضوع از این قرار است که مقامات ایرانی اعلام نمودند که کارخانه نظامی « پرچین» هیچگونه ارتباطی با برنامه هسته ای ایران ندارد و جزئی از قرارداد امضا شده با آژانس در باره انجام بازرسی نیست.
ولادیمیر ساژین در ادامه گفت: اما مطابق با اطلاعات سرویس ویژه غرب، متخصصان ایران در «پارچین» تحقیقاتی در چارچوب بخش نظامی برنامه هسته ای خود به انجام رساندند. از جمله در غرب اعلام داشتند که چاشنی نوترونی برای بمب هسته ای را آزمایش کردند. پیچیدگی فنی در آن است که پوسته مواد منفجره باید بطور یکنواخت سوزانده شود که هسته اورانیومی در داخل آن قرار دارد. فقط در اینصورت در درون هسته واکنش زنجیره ای آغاز خواهد شد. یکسری آزمایشات در آنز مان با کلاهک ها انجام شد که از بدنه آلومینیومی برخوردار بودند — همه چیز واقعی اما بدون هسته آن بود. مهندسان ایرانی به جای مواد شکاف پذیر، توده الیاف ریز و ورق اندازه گیری را نصب کردند. این امر اندازه گیری قدرت امواج ضربتی و ثبت شعله های نوری روی نوار فیلم عکاسی را ممکن ساخت که در واقع تقلیدی از انفجار بمب اتمی بود. تحقیقات مشابه به عقیده مأموران اطلاعاتی غرب سالها قبل انجام شد و بعید است بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی بتوانند اثرات باقیمانده از آزمایشات را به ثبت برسانند. به ویژه که بارها کارهای تعمیر و ساختمانی در کارخانه « پارچین» به انجام رسیده است.
البته سفر آقای آمانو و همکارنش به ایران و دیدن از کارخانه« پارچین» به معنای انجام بازرسی آنجا نیست. با وجود این، این سفر از اهمیت مهم سیاسی برخوردار است. این در واقع تأیید واقعی اعلامیه حسن روحانی رئیس جمهور ایران در اینباره است که ایران داوطلبانه پروتکل مکمل پیمان منع گسترش سلاح هسته ای را اجرا می کند. شایان ذکر است که دولت ایران در سال 2003 میلادی این سند را به امضا رساند و تا سال 2006 مفاد آن را اجرا کرد هر چند مجلس تا کنون آن را به تصویب نرسانده است. زیر پروتکل امکانات آژانس بین المللی انرژی اتمی را در باره کنترل مطلق تمام فعالیت هسته ای ایران گسترش می دهد. مطابق با آن، نمایندگان آژانس بین المللی انرژی اتمی می توانند از هر یک از کارخانه های ایران که مظنون به نظر برسند و نه فقط کارخانه های هسته ای بازرسی کنند. این نکته در نقشه عمل جامع مشترک قید شده است.
البته دیدن از کارخانه « پارچین» از طرف امانو نکته مهمی است. ملاقات وی با رهبری ایران نیز اهمیت بسزایی دارد. وی با حسن روحانی رئیس جمهور ایران و محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران و علی اکبر صالحی وزیر انرژی اتمی ایران و نمایندگان مجلس دیدار کرد.
در گزارش مطبوعاتی آژانس آمده است که « گفتگو با مقامات عالیرتبه بیشتر بر اجرای « نقشه راه» جهت شرح تمام مسائل لاینحل در گذشته و حال متمرکز شده بود. در دیدار با مقامات عالیرتبه ایران همچنین ـ تصویب و تأیید اقدامات و نظارت بر عرصه هسته ای — در مطابقت کامل با نقشه عمل جامع مشترک مورد بررسی قرار گرفت.
بدین ترتیب بدون شک سفر یوکیا آمانو دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران را می توان آغاز عملی و مثبت اجرای مفاد دو سند اصلی — نقشه عمل جامع مشترک و « نقشه راه» دانست.
